Órkeniyetti memleketterde eldegi eng qúrmetti adam sekendegen sayqymazaqtar nemese toygha toymaytyn әnshiler emes, úlaghatty ústazdar desedi. Bizding elde auyq-auyq "ústaz úly esim, ústazdardy qúrmetteu kerek" degen sózder aitylatyny bolmasa, olardy tórge shygharudy qoyghaly qashan?! Qayta songhy uaqyta sәl es kirip, múghalimderding mәrtebesin kóteru jayly jii aita bastadyq. Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev 2018 jylghy Joldauynda Bilim ministrligine «Pedagog mәrtebesi turaly» turaly Zang dayyndaudy tapsyrdy.

Alayda, búghan bola múghalimning mәrtebesi birden biyiktep ketken joq. Oqytushylar әli de oqushy men ata-anadan "tayaq jep", diyrektorlar men әkimderding qol balasy bolyp jýr. Búl jaghday әsirese auyldy jerlerde órship túr. Qalyng úiqydaghy Qazaqstan qoghamynyng ózi órkeniyetti ómirge ayaq basa bastaghanyn kórip-bilip otyrsa da kórmeske salatyn keybir diyrektor mektep pen múghalimdi jeke menshigi sanaudy qoyar emes.

Endi tizesi shyqqan taqyrypty taghy bir mәrte qozghauymyzgha sebep bolghan jaghdaydy aitayyq. Bizge Aqmola ónirinen Medet Bayzaqov degen ústaz habarlasty. Aytuynsha, mektep bastyghy ony negizsiz júmystan shygharyp jibergen.

Medet Bayzaqov, Aqmola oblysy Selinograd audany Jalghyzqúdyq auyly, №24 Jalghyzqúdyq orta mektebining múghalimi:

- 2018/19 jylghy oqu mausymynda jarty stavkamen (9 saghat) júmys istep jýrdim. Saghat súraghan edim, onymnan nәtiyje bolmady. "Bary osy, isteseng iste, istemeseng ózing bil" dedi. Amalsyz kelistim. Oqu mausymy bastalghan song birinshi senbide densaulyq kýni dep shaqyryp aldy. Ol kýni mektepke bardym. Ekinshi senbide júmys kýni bolmasa da taghy júmysqa shaqyrdy. Biraq, dәl sol kýni qyzym auyryp, emhanagha bardyq. Qarbalasyp jýrip, mektepke eskerte almadym. Búl 15 qyrkýiek bolghan oqigha. Al 17 qyrkýiek  dýisenbi emhanadan anyqtama alyp barsam, syrtymnan búiryq shygharyp, qatang sógis jariyalap, júmystan bosatyp jiberipti. 

Búl sheshimge narazy bolyp, aryzdanyp bastaghan edim birden ong sheshimin taba qoymady. Onyng ýstine auyryp jatqan eki jastaghy qyzym qaytys bolyp ketti de әri qaray izdene almay qaldym. Sóitip jýrgende bes-alty ay óte shyqty. Endi sol isti qayta qolgha alyp, sotqa aryz berdim. Alghashqy tyndalym ótti. Kelesi sot 26 nauryzda ótedi. Alghashqy sotta diyrektor mening ýstimnen negizsiz qaghazdar jinap kelipti. "Búghan deyin de eskertu alghan, mektepte syilastyghy nashar" degen sekildi. Alayda, maghan eshqashan eskertu jasalmaghan, meni ortagha salyp jinalys ótpegen. Endi osynyng bәrin diyrektor oidan qúrastyryp otyr. 

Sotqa bergen talap aryzymda ýsh mәseleni kóterip otyrmyn. Birinshiden, búiryq pen qataq sógisting kýshin jong. Ekinshiden, júmystan shyqqannan bergi alty ailyq jalaqymdy óndirip beru. Ýshinshi, júmysymdy qalpyna keltiru. Moralidyq shyghyn jayly mýlde talap qoymadym.

Mine, bizding diktator diktatorlardyng júmysy. Mektepterde bes kýndik oqu standartyn engizu qolgha alynyp jatsa da, múghalimderdi senbi kýni júmysqa shaqyrady. Ol ýshin arnayy aqy tólemeydi de. Sóite túra, senbi júmysqa kelmegeni ýshin qyzmetten quyp jiberuge dayyn túrady.

Biz sóz etip otyrghan oqytushy Medet Bayzaqov eki jastaghy qyzy qatty auyryp jatqandyqtan senbi kýni júmysqa barmaghan. Emhanadan anyqtama aparghanymen diyrektory degeninen qaytpaghan. Basqasyn aitpaghanda, adamgershilik túrghysynan qarasanyz da búl mýlde jónge simaydy. Kishkentay qyz auyryp jatyr, onyng emine qarjy kerek. Dәri-dәrmek kerek. Dәl osynday uaqytta ýiding jalghyz tabys kózin qiyp, әkesin júmystan shygharyp jiberu qanshalyq dúrys?! Auyryp jatqan kishkentay qyz az uaqyttan keyin jaryq dýniyemen qoshtasqan. Osydan-aq, Medet Bayzaqovtyng mektepke sebepsiz barmay qoymaghanyn biluge bolady.

Mektepterde bes kýndik oqu standartyn engizu qolgha alynyp jatyr dedik. Endeshe múghalimderdi senbi kýni júmysqa jegu qanshalyq júrys?

Meyirjan Temirbekúly, «Múghalim mәrtebesi» qoghamdyq birlestigining tóraghasy

- Bes kýndik júmys tәrtibi jariyalanghanymen, key mektepte oqushy kóp boluyna oray jýzege asyra almay otyr. Bilim jәne ghylym ministrligining №40 búiryghy negizinde múghalimderge jalaqy saghatyna say tólenedi.Sol ýshin senbi, tipti jeksenbi kýni júmys isteseng de aqy tólenbeydi. Senbi múghalimderge shygharmashylyq kýn dep belgilengen. Al keybir mektep múghalimderdi senbi kýni de mektepke shaqyryp alyp, otyrghyzyp qoyghysy keledi. Búl dúrys emes. Óte manyzdy júmystar bolmasa senbi kýni múghalimder demaluy kerek.

Al Medet Bayzaqovtyng isine kelsek, onyng senbi kýni júmysqa barmauyna qyzynyng auyryp qalghany sebep bolghan. Al ol dýisenbi kýni anyqtamasyn alyp barsa da diyrektor ony esepke almay, qatang sógis jariyalap, júmystan shygharyp jibergen. Diyrektorlardyng mektepti óz jeke menshigindey kórip, múghalimderdi senbi kýni sózsiz júmysqa keluge mәjbýrleui jón emes. 

Bilim turaly zanda múghalimning standartty júmys saghaty - 18 saghat. Kez-kelgen diyrektor әr múghalimning saghatyn 18 saghatqa toltyryp beruge mindetti. Jogharyda múghalimderge jalaqy saghatyna say tólenedi dedik. Búnyng ishine múghalimning mektepte týrli is-sharalargha, jinalystargha qatysqany da kiredi. Búl ýshin de bólek aqy qarastyrylmaghan. Damyghan elderde múghalimning sabaqqa dayyndalghan uaqyty ýshin de aqy tóleydi. Al bizde tek sabaq bergen saghatyna ghana tólep otyryp, odan syrt júmystargha jegedi.

Biz qarsy taraptyng da pikirin bilu maqsatynda atalghan mektepting diyrektory Rahymjan Smaylovqa habarlasqan edik. Telefon jalghap, esendik súrasqannan keyin jurnalist ekenimizdi, Medet Bayzaqov isine baylanysty habarlasyp túrghanymyzdy aitqan edik, diyrektor myrza ýn-týnsiz tútqany qoya saldy. Qaytara birneshe mәrte qonyrau soqqanymyzben jauap bermedi. Tipti telefondy basyp tastady. Beynesi búrynghy qyzmetkerining esimin estigisi kelmeytin sekildi.

Osydan-aq, bizding keyipkerimizdi syidyrmay jýrgen basshynyng qanday kózqarastaghy adam ekeni belgili boldy. Bizding kópshilik әkim-qaralargha tәn qasiyet. Ózderining halyqtyng qyzmetkeri ekenin bilmeydi. Halyq aldynda jauap berui kerek ekenin týisinbeydi. Bolmasa, mektebinde sotqa deyin jetken is tuylyp jatqanda jurnaliske múryn shýiire qaramasa kerek edi. Isting aq-qarasyn aityp eki auyz sózin shyghyndasa asa mәrtebeli mektep diyrektory handyghynan taymas edi.

Jaraydy, bizding aitpaghymyz diyrektordyng kisiligi jayly emes, qyzmetinen quylghan múghalimning qúqyghy jayly. Úrpaghymyz úlaghatty bolsyn desek ústazdardy úlyqtau kerek. Olardy qalaghan uaqytta júmysqa alyp, qalaghan uaqytta quyp shyghu jaqsylyq әkelmeydi. Múghalim mәrtebesining múnshalyq tómendeuine bilim salasyndaghy kemshilikter kinәli. Jaqynda ghana basshysy auysqan Bilim jәne ghylym ministrligi osy kemshiliktermen kýsh sala kýresse eken degen ýmitimiz bar. Jәne de su jana ministrimiz Kýlәsh Shәmshidinova  búl mәseleni óz baqylauynda ústaugha tiyisti.

Quanysh Qappas

Abai.kz