Jalpy, bizding mentaliytet birjaqty baghalaugha ýirengen. Ne tolyq maqtau kerek, ne tolyq talqanyn shygharyp jamandau kerek. Mysaly, Qayrat Týntekov degen keremet әnshimiz bar. Zamanynda bәri maqtady. Bir ret kólik apatyna úshyrap kinәli bolyp edi xalyq ózi nemister sekildi kýnde tәrtippen jýretindey bir kýnde talantty jermen-jeksen etti. Bar aiyby - kólik apatyna úshyraghany, kinәli bolghany. Talantty taptay salugha qazaqqa osy da jetkilikti.

Sayasatta da solay. Demokratiya kerek deydi. Pikir ashyqtyghy qajet deydi. Kelisemin. Dúrys! Aytylsyn pikir. Biraq, xalyq sayasatkerding baghdarlamasyn sauatty saraptaudy, kemshilik pen artyqshylyghyn qatar tyndap ýirenudi de bilui kerek. Demokratiya degening tek qana únaghan kandidatyndy maqtau emes, kemshiligin týzelsin dep synay da bilu. Qarsy tarapty tynday da bilu. Eger múny jasay almasang demokratiya oxlokratiyagha úlasady. Oxlokratiya degenimiz - sauatty saraptay almay, ong men solyn baghdarlay almay bir iydeyagha kózsiz berilgen tobyrdyng biyligi. Bizge qajet pe búl?..

Dәl qazir bizding qogham demokratiyany qalaydy. Biraq, ony qalay qoldanu kerektigin ózi de bilmeydi. Oghan kinәli 30 jylda demokratiyalyq qúndylyqtardy alyp kelmegen avtokratiyalyq biylik. Búl fakt. Nәtiyjesinde mening tarapymda bolsang dossyn, qarsy bolsang jausyng degen qoghamymyz bar. Meni qoldasang meni jamandama! Kemshiligim bolsa da tynysh otyr. Tútas el xalqy osy pozisiyada. Búlay oilaytyn bolsang sening avtokrattardan qay jering artyq?..

Qosanov shyqqanda biylikke elde aliternativa bar ekenin kórsetu ýshin, xalyqtyng atynan shyqqany ýshin biraz ong úsynystar men saraptama jasap, saylaualdy nasixatynda qoldansa eken degen jazbalarymdy osynda salyp jýrdim. Shamam jetkenshe jik-jikke bólip túryp jazdym. Sóitken kókem 3 kýn boldy auylda jýr. Baghdarlamasynan adam úyalady. Jalpy, 400 xalyq túratyn auylda jýrgeni esh aqylgha syimaghandyqtan astarlap ta, batyryp ta jazdym. Eger OSK jýrer jolyn syzyp berse, auyldan shygharmasa 20 jyl oppozisiyada jýrgen adam múnymen qalay kýresudi de bilui qajet qoy?.. Múnday situasiyada basyn iyip kete berse onday liyderding nesi liyder?.. Qazir basyn ie berse erteng Parlamentke barsa jayylyp jastyq bolyp ketpesine kim kepil?..

Qosanov auylda jýrgende Toqaev óz baghdarlamasyn jazyp shyghardy. Moyyndau kerek sauatty jasalghan. Taktikalyq túrghyda Qosanov Toqaevtan keyin baghdarlamasymen shyghuy kerek edi. Olay jasamady. Sonynda útyldy. Osy kórinip túrghan nәrseni men búrmalap "Qosanov dúrys jasady" deuim kerek pe? Búl ózindi aldau! Ótirik ústanym! Sauatty analitika degen eshuaqytta birjaqty jasalmaydy. Beytarap pozisiyamen baryn bar, joghyn joq degen pozisiyany ústanbasang aqymaq bolsa da bireuding soyylyn soqqan saraptama jasap ketuing ghajap emes.

Dәl qazirgi saylauda Qosanovtyng da, Toqaevtyng da tarapy emespin. Mening ústanymym - xalqymyzdyng demokratiyalyq qúndylyqtardy qalyptastyru jolynda sauatty analitika jasay alatyn sayasy mәdeniyetining ósui, oi-sanasynyng órkeniyetti elderge qaray kóterilui. Osy baghytty әr kandidattyng qadamyn saraptap, jazbalarymdy jariyalaymyn.

Qazir Toqaev taktikalyq túrghyda alda. Óte sauatty keledi. Ony ashyq jazyp otyrmyn. Erteng Qosanov strategiyasyn ózgertip ondy ózgerister jasasa ony da jazamyn. Ármen qaray keri ketse ony da taldaymyn. Toqaev qatelesse ondyrmay ony da saraptaymyn. Bastysy el osylay qay sayasatkerding kim ekenin tanyp, preziydent bolamyn degen túlghagha joghary talap qoya biletin sayasy mәdeniyetting dengeyine ósui kerek. Sol dengeyge jetkende eshqanday avtoritarizm bizge qauipti emes. Bir kýn de túra almaydy. Biylik auyssa da elde túraqtylyq saqtalatyn bolady. Sebebi, túraqtylyqty saqtaytyn biylik emes, sauatty sayasy mәdeniyeti bar xalyq. Osy dengeyge shyghu ýshin beytarap pozisiyamen әr kandidattyng baryn bar, joghyn joq dep jazamyn.

Búryn әkem bala kezimde aitushy edi "Kólik jýrgizging kelse aldymen sol kólikti juudy ýiren" dep. Demokratiya kerek pe?.. Onda demokratiyanyng prinsiypimen júmys isteudi, sauatty saraptaudy, sóileu men tyndaudy, qatelikpen júmys jasaudy da ýirenesin. Eger demokratiyany qalasang ýirenuge de mindettisin!

Bauyrjan Serikbaydyng facebook paraqshasynan

Abai.kz