IYә, biz nauqaspyz. Kәrimizdi, jasymyzdy da auyr dert mendegen. Kommunistik jýiening perzenthanasynda ata-anamyz «qúldyq sana» diagnozymen ómirge keldi. Sodan keyin ol dertti gen arqyly bizding boyymyzgha darytty. Biraq biz barynsha әdemi kiyinip, qymbat restorandardan tamaq iship, shet elderde demalyp, ózgelerge ózimizding nauqas ekenimizdi jasyrugha tyrystyq. Sol «qúldyq sanany» júqtyrghan ortada tәrbiyelendik, sonday oryndarda bilim aldyq, sonday jýiede ómir sýrdik. Ózimiz auru bolsaq ta, janymyzdaghylardy mazaqtap kýldik. Odan aiyghudyn, emdeluding joldaryn izdeuding ornyna, sol aurugha әbden ýirenip te aldyq.

Bir sózben aitqanda, «biz óz dertimizge ólerdey ghashyqpyz»! Oghan ghashyqtyghymyz sonshalyq, sol nauqasty jazudyng ornyna odan sayyn ushyqtyra týsetin, kózindi baqyraytyp qoyyp qauipti vaksina egetin «dәrigerlerdi» 30 jyl boyy tandap keldik.  Arasynda keybiri onyng emin qabyldamady, keybiri bergen dәrisin tógip tastady, keybiri sol ýshin qúrban bop ketti. Sóite túra jan-jaghymyzdaghy auruhanalardan emdelip shyghyp jatqan adamdargha qyzygha qaradyq. Al ózimizding irip-shirigen, irgesi sógilip ýstimizge qúlaghaly túrghan "auruhanadan" bezip qashudyng ornyna, onyng qabyrghalaryn sylap-әktep, qayta túrghyzyp әlekpiz. Týnning uaqytynda nauqastary asqynyp, jan úshyra dәliz jaghalap jýgirgen pasiyentterdi medbiykeler ota ýsteline tanyp әlek. Narkoz salady, tәnin tynyshtandyrady. Biraq, jandy eshqanday dәri tynyshtandyra almaytynyn bilmeydi olar. Qolyndaghy iynesimen qorqytady. Biz sengen kóp dәriger aldap soqty bizdi. Biri – medbiykelermen tóbelesip, dәrisin qabyldamandar dedi. Biri:

–Men senderdi dertterinnen emdep jazam,– dep sendirip alyp, sanymyzdy soqtyryp ketti. Al bireuleri: « Bizding damyghan, eng myqty auruhanamyzdan әli-aq sauyghyp shyghasyndar. Óitkeni, bizding dәrilerimiz dәrumenge bay, biz jasaytyn em elde joq!», – dep әli jyrlap keledi. Odan shygharyp jiberse, dalada ólip qalatynday zәr-imanymyz qalmay qoryqtyq. Solargha bizding aramyzdan kómektesip, jaqsy atty bop jýrgender de az emes. Al olardyng «qúldyq sana» sindromy bizdikine qaraghanda kýnnen-kýnge órship barady.      Nauqasymyzdyng asqynghany sonsha óz palatamyzda jata almaytyn, óz tilimizde sóileuge qysylatyn, osy dertpen auyrmaghan ata-babalarymyz turaly aita almaytyn bop bara jatyrmyz.

«Búlay bolmaydy, jazyludyng jolyn izdeyik» degenderdi jau kóretin boldyq. Ýstimizge kiyetin halatymyz – qytaydiki, juynatyn zattarymyz – koreydiki, as ishetin ydysymyz – Reseydiki.

Ómirge bir sәby kelse, nauqastardyng bәri akusherge jýgirip baryp:

– Aytynyzshy, dәriger, búl balada bizding sindrom joq pa eken? – dep ýmittene súraydy. Ol aurudyng bizdi mendep bara jatqanyn, odan tezirek aiyqpasaq, bir kýni insulit alyp qúlap, komadan bir-aq shyghatymyzdy endi ghana týsine bastaghandaymyz. Endi ghana «Dәrigerler men medbiykelerge» ýmit artudy qoyyp, óz jaramyzdy ózimiz tanyp, óz dertimizdi ózimiz emdeudi ýirenip kelemiz. Jan-jaghymyzdan bilikti, bilimdi degenderge de jaltaq-jaltaq qarap qoyatynymyz jasyryn emes. Eng soraqysy, biz senip jýrgen, bizdi emdeydi dep jýrgen «dәrigersymaqtardyn» derti bizdikinen de qauipti ekenin kesh úqqanymyz. Neshe jyl boyy búl auruhanadan nege shygha almay jýrmiz desek, bizding tәnimiz emes, janymyz «auyryp» qalypty ghoy. Endi múnda qalugha bolmaydy! «Qúldyq sana» sindromy genge ketpey túrghanda tezirek aiyghu kerek! Paydasyz dәrilermen aghzamyzdy ulaugha jol bermeu kerek! Jәne búl nauqastan ózimiz jazylmay túryp, ózgelerge «júqtyryp», ziyan tiygizbeu kerek. Erteng ómirge keletin sәbiylerimiz bizding osynday aurumen auyrghanymyzdy kórmesinshi, bilmesinshi...

P.S. Solay, qúrmettim, biz talay zobalang uaqytta tәnimizge dert tiygizsek te, janymyzgha daq salmap edik qoy... Mýmkin, bәrimiz óz palatamyzda tyghylmay, birge otyryp ystyq sorpa ishermiz?! Mýmkin, bir-birimizding nauqas ekenimizdi betimizge baspay, jay ghana jazylyp ketuine kómektesermiz?! Mýmkin, bizdi emdegisi kep jýrgen adal jandardy qoldarmyz?! Mýmkin, barynsha ÁDIL, ShYNAYY, BILIMDI, MEYIRIMDI bolugha kýsh salarmyz?! Bir-birimizdi jay ghana jaqsy kórermiz?! Mýmkin, sonda biz sindromnan sauyghyp ketemiz?! IYә, sóiteyikshi... Bizding o bastaghy IMMUNIYTETIMIZ myqty edi ghoy... Biz myqty edik qoy...

Ásem Qúlmanova

Abai.kz