Qaterli oy adamdy jargha jyghady. Aqyl iyeleri bylay deydi: «adamnyng negizgi bolmysy oidan túrady, qalghany shalshyq su». Óz oilaryng ózderindi aldauy mýmkin. Mәshhýr Jýsip babamyz: «Adamnyng jauy basqa da emes, iyegining astynda» degen. Yaghni, negizsiz qúlqyn, jaman oiyn.  Adam batpaqqa týskendikten túnshyqpaydy, sol batpaqtan shygha almaghandyqtan túnshyghady. Biz keyde dúrys oilay almauymyzdyng saldarynan ómirding qate tústaryna batyp bara jatqanymyzdy bilmeydi ekenbiz.

Adam balasy – iylәhy (qúdaylyq) qasiyet daryghan tamasha jaratylys. Ruhaniyatty úmytyp, nәpsige berilgen, qaltasy qalyn, biraq ruhy kedey adamnyng hali - naghyz masqaralyq. Onday adam ər nərsening baghasyn bilgenimen, esh nərsening qadirin bilmeydi. Qarap túrsaq, әr adam tóbeden jaughan janbyr tamshylaryna úqsaydy. Keybiri batbaqqa týsse, keybiri gýlding japyraghyna. Yaghni, ne oilasan, sonyng tútqynyna ainalasyn. Nege qiyndyqtan qashamyz. Nege janymyzdy auyrtar auyrtpashylyqtargha bola ómirden bezuge dayyn túramyz.   Mәulәnә Rumy "kilemdi sabalaushynyng maqsaty - úru emes, shanyn qaghyp tazalau. Tura sol siyaqty, basqa týsken qiyndyq arqyly da Allataghala boygha bitken shan-tozandy qaghyp, tazalaydy» deydi.

Endeshe, nege sonsha qayghylanasyn?!" Bidaydy masaq bolsyn dep, topyraqqa kómedi. Ún bolsyn dep, diyirmende ezedi. Nan bolsyn dep otqa kýidiredi. Quatty adam bolam, shyndalam desen, aghayyn-el sýigen er bolam desen, sen de ezilip, janshyluyng kerek. Qúrttar kóptegen jol biledi. Biraq onyng biletin joldarynyng bәri jer asty arqyly ótedi. Ol ainalasynyng bәrin oiyp, shúrq tesik etedi. Qúrtqa úqsaghan nәpsi de, bos qiyaldardy kemire beredi. Óitkeni qúrtqa dýniyedegi qajettilikterdi óteytindey ghana aqyl berilgen. Qúrtta baghyt bolmaydy. Al, sening sanang iship-jeuden әri aspaydy. Nege mening atym adam dep birkez oilap kórmeysin. Myna ómirde ne istep jýrmin dep tolghanbaysyn. Eng bolmasa ólgennen song qayda baratynyndy bilemising (Shәkәrim). Álde júrtttar da osylay kýn kóredi gho dep, qarnynnyng toyghanyna mәz bolyp jýre beresing be? Adamnyng asyl dýniyesi altyn emes, uaqyty ekenin týsinbeysiz be? Nege ómirdi tolyq tanugha tyryspaysyz? Álde tanym sәulesine barar joldy bilmey jýrsiz be?

Danyshpandar bylay deydi: «Adamnyng bolmysy – ishinde әr týrli andar mekendeytin ormangha úqsas. Bizding boyymyzda taza-las, jaman-jaqsy, imaniy-hayuany siyaqty myndaghan qasiyetter bar. Eger ishki jan shaharynda qasqyr ýstemdik ete bastasa, adamnyng qasqyrgha ainalghany. Jaqsylyqtar men jamandyqtar da jasyryn joldarmen jýrekke kelip, qúiylyp túrady. Sәt sayyn adamnyng jýreginde bir nәrse bas kóteredi. Sol sebepti adam keyde jaqsy sipatqa, keyde jaman sipatqa ainalyp otyrady».

«Qojanasyr kýnde shóp artqan esegin shekaradan ótkizip jýripti. Onyng kontrabandamen ainalysatynyn bilgen shekarashylar bastan ayaq tekseretin kórinedi. Biraq dym tappaydy. Al, Qojanasyr kýnnen kýnge bayyp bara jatady.  Sóitip, birshama uaqyttan keyin ol búl isin tastap, óz betinshe tynysh ómir sýripti.  Biraz jyl ótkennen keyin kezinde shekarada túrghan adam Qojanasyrdy kezdestirip, odan sol kezde nemen ainalysqanyn súraydy.
Sonda Qojeken: - Men shekaradan esek alyp ótip jýrdim ghoy,- depti».

Ómir qansha seni synap, ózine qaytarghysy kelse de, ózindi nege әli tany almay jýrsiz. Álde qolynda bar jinalghan isine kóniling tolyp jýr me. Búl dýniyening adam balasyna ekidýniyeni tanu ýshin bergenin bilmey jýrsiz be. "Lәzzat pen raqatqa bólegen nәrse, adam ýshin mahabbatqa ainalady" degen tújyrym bar (Ghazaliy).

Tanymyndy keneyt, qadirindi kóter.

Áy, biraq, adamnyng bәri birdey emes qo.

Ekeu tereze karap túr.
Bireui tek janbyrdan keyingi balshyqty ghana korip túr.
Bireui  janbyrdan keyingi japyraktaghy әsem tamshylardy ghana kórip túr.
Ekeu tereze karap túr... (Omar Hayam).

Jaras Ahan

Abai.kz