1969 jyly negizin Pavlodar qalasyndaghy №3 mektep-internattyng (qazirgi gimnaziya-internat) últshyl oqushylary qalaghan «Jas úlan» úiymy jóninde birshama zertteu maqalalary jazyldy. Týrli BAQ-ta jaryq kórgen jariyalanymdarda 1964 jyly Mәskeude qazaq studentteri arasynda Áuezov Múrat Múhtarúly qúrghan «Jas túlpar» úiymyn ónege tútqan oqushy jasóspirimderding Kenes ýkimetinin, kommunistik partiyanyng últtyq sayasatyna qarsy baghyttalghan astyrtyn sayasy is-әreketteri bayandalghan. Sonday-aq úiymdy MQK (Memlekettik qauipsizdik komiyteti) basqarmasy әshkerlegennen keyingi olardyng qiyn taghdyr-talaylary jәne is-әreketterining nәtiyjeleri de aitylghan.

Juyrda Pavlodar oblystyq memlekettik múraghattar basqarmasy qorynan «Jas úlan» úiymyna qatysty tyng materialdar tabyldy. Búdan 2 jylday búryn «qúpiya» belgisi alynyp tastalghan eken. Jarty ghasyr boyy boyy júrtshylyqtyng nazaryna ilikpegen isti múraghat qyzmetkerlerining kómegimen izdestirip tapqan – bir kezdegi «Jas úlan» úiymynyng belsendi mýshesi bolghan, qazirgi kezdegi enbek ardageri, shejireshi, ólketanushy Qayrolla Kәjenov.

Is 56 betten túrady. Keybir qújattar 2 danadan jinaqtalghan, olardy sanamaghanda is 41 betti qúraydy. Materialdarmen tanysqanymyzda bizding ózimizge belgisiz birshama jayttyng anyq-qanyghyna kóz jetkizdik.
Búrynyraq «QK Pavlodar obkomynyng I hatshysy Burov Ivan Mihaylovich (1965-1975 ) jas úlandardyng belsendilerin bas bostandyghynan aiyru jazasyna kesu jóninde QK OK I hatshysy D.A. Qonaevqa úsynyspen shyghypty, biraq ol kisi qoldamapty» degen sybysty estigenbiz. Shyndyghynda, bizding isimizge Dinmúhamed Ahmetúlynyng ózi aralasyp, taghdyrymyzgha arasha týskenin endi ghana angharyp otyrmyz.

Eger qylyshynan qan tamyp túrghan kenestik kezende Qazaqstan Kompartiyasynyng I hatshysy nar tәuekelge bel bumasa ózimiz sonshalyq kóksegen osynau egemendik kezenine tiri jeter me edik, jetpes pe edik, kim bilsin?.. Degenmen, oblys prokuraturasy MQK basqarmasynyng tergeu materialdaryna sýienip jasaghan arnayy bayandamasynda úiym mýshelerinin, әsirese, jetekshi qúramynyng is-әreketteri, tipti minez-qúlyqtary da kommunistik iydeologiyalyq túrghysynan baghalanyp, barynsha qara boyaumen berilgen. Osynyng ózi «Jas úlannyn» belsendilerin komsomol qatarynan, mektepten shygharylyp, oqu-ýlgerim tabeline tәrtibi «3» degen belgi soghyluyna jәne úzaq jyldar boyy qudalaugha úshyrauyna jetkilikti boldy.

Atalghan qújattardyng kóshirmeleri tarih ghylymdarynyng doktory, professor Janna Qydyralinagha joldandy. SSSR kezeninde kommunistik últtyq sayasatqa qarsy kýresken úiymdar men jeke azamattar turaly ondaghan ghylymiy-zertteu enbekterin jazghan Janna Ýrkinbayqyzy búl kýnderi «Jas úlan» úiymyna qatysty ózge de múraghattyq qújattardy izdestirude.
Aldaghy uaqytta úiym mýshelerining MQK oblystyq basqarmasyndaghy tergeu barysynda bergen týsiniktemeleri de tabyluy mýmkin degen ýmittemiz. Áyteuir, qalay bolghan kýnde de, keleshekte «Jas úlan» úiymy turaly jana zertteu enbegi jaryq kóretinine senimdimiz.

Sonymen, Kenes ýkimeti kezeninde «Qúpiya» degen belgi basylyp, tek tiyisti lauazymdy túlghalardyng ghana oquyna rúqsat etilgen qújattardyng fotokóshirmelerin alghashqy ret júrtshylyqqa jariya etip otyrmyz.

1.1970 jyldyng sәuirinde Memlekettik qauipsizdik komiyteti Pavlodar oblystyq basqarmasynyng oblys prokuraturasyna joldaghan materialdarynyng tizimi.
2. 1970 jyldyng 7 mamyrynda SSSR Prokurorynyng memlekettik qauipsizdik organdaryndaghy tergeudi qadaghalau jónindegi orynbasary Vasilievting Pavlodar oblysynyng prokurory L.N. Ivanovqa joldaghan súrau haty. Onda «Jas úlan» úiymy boyynsha Qazaq SSR Qylmystyq kodeksining qanday baby boyynsha kimderding ýstinen qylmystyq is kóterilgeni jóninde súrau salynghan. Sonymen qatar, kóterilgen qylmystyq isting kóshirmesin SSSR Prokuraturasyna dereu joldauyn súraghan.
3. 1970 jyldyng 25 mamyrynda Qazaq SSR Prokurorynyng memlekettik qauipsizdik organdaryndaghy tergeudi qadaghalau jónindegi kómekshisi A. Churbanovtyng Pavlodar oblysynyng prokurory L.N. Ivanovqa joldaghan habary. Onda Pavlodar oblysy prokurorynyng 1970 jyldyng 4 mamyrynda Qylmystyq kodeksting 58, 56 baptarynyng belgileri boyynsha qylmystyq is ashu jónindegi qaulysynyng kýshi joyylghany aitylghan.
4. 1970 jyldyng 4 mausymynda Pavlodar oblysynyng prokurory L.N. Ivanovtyng SSSR Prokurorynyng memlekettik qauipsizdik organdaryndaghy tergeudi qadaghalau jónindegi orynbasary G.A. Vasilievke joldaghan habary. Onda Pavlodar oblysynyng prokurory sol jyldyng 4 mamyrynda qylmystyq is ashu jóninde qauly qabyldaghanyn, әitse de 22 mamyrda Qazaq SSR Prokuraturasy búl qaulynyng kýshin joyghany jóninde bayandalghan.

RS: «Jas úlan» úiymy jayyndaghy qúpiya qújattardyng tabyluyna barynsha atsalysyp, kólenkede qalghan tarihymyzdy jaryqqa shygharghan Pavlodar oblystyq memlekettik múraghattar basqarmasy qyzmetkerlerine sheksiz alghysymyzdy bildiremiz!

Arman Qanidyng facebook paraqshasynan

Abai.kz