Qazirgi tanda qoghamdyq ómirimizge “genderlik sayasat” degen sóz etene aralasyp ketti. Al, gender degen sózding ózin jeke alyp qarasaq, “Gender” – erler men nәzik jandylardyng ortasyndaghy ózara әleumettik qarym-qatynasty anyqtap kórsetedi.

 Al, elimizde jiyrma bes jylgha  juyq uaqyttan beri Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti janynan “otbasy, әielder isteri jәne demografiyalyq sayasat jónindegi kenes” júmysyn bastaghan bolatyn. Atalghan kenes keyinnen әielder isteri jәne otbasylyq demografiyalyq sayasat jónindegi komissiya bolyp qayta qúryldy.

Al, 2005 jyly Elbasy Qazaqstannyng Túnghysh Preziydenti  Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng Jarlyghymen QR genderlik sayasattyng on jyldyq strategiyasy jasaldy. Atalghan sayasat biylik salasyndaghy erler men әielderding qúqyghyn tenestirudi maqsat tútqan.

Alayda, atalghan sayasatty bastapqy kezende qabylday almaytyndar kóp boldy. Oghan sebep te joq emes. Óitkeni, bizding mentaliytetimizde er men әielding tendigi degen úghym joq. Alayda, uaqyt talaby bizding de әlemning damyghan elderi sekildi adam qúqyghyn, onyn  ishinde әielder qúqyghyn erlermen tenestiru qajettigin tuyndatty. Býginde genderlik sayasat dýniyejýzining kóptegen elderinde jan-jaqty zertteu jasalyp, naqty әreketter arqyly jýzege asuda.

Osyny terennen úghynghan Elbasymyz, Túnghysh Preziydent N.Á.Nazarrbaev “QR daghy 2030 jylgha deyingi otbasylyq jәne genderlik sayasat tújyrymdamasyn” bekitti. Ol Qazaqstan Respublikasy túnghysh preziydentining 2016 jyldyng 6-jeltoqsan kýngi №384 Jarlyghyna sәikes jasalghan.

Ayta keteyik, elimiz “Qazaqstan – 2050 ”strategiyasy: qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty” jospary boyynsha, Qazaqstan dýniyejýzining eng damyghan 30 memleketining qataryna  kiru jónindegi josparyn bekitti. Atalghan jospardy jýzege asyru ýshin: ghylymdy qajet etetin ekonomika qúru, adamy kapitaldy damytu, zamanauy infraqúrylymdardy qalyptastyru jәne  halyqaralyq integrasiyany terendetu, institusionaldyq ortany jetildiru syndy tiyimdi joldardy qarastyrady.

Búl túrghyda Elbasynyng qabyldaghan 2006-2016 jyldargha arnalghan genderlik tendik sayasaitynyng da manyzy orasan zor. Sebebi múnda tek әielderding ghana emes, sonday-aq, er azamattardyng da qúqyqtary men olardyng mýmkindikterine teng qaraugha jol ashady.

Ayta keteyik, elimizdegi barlyq saladaghy iyelderdi kemsitushilikke jol bermeu turaly halyqaralyq konvensiyanyng erejelerin oryndauda Birikken Últtar Úiymy Komiyteti elimizdegi iyelder men erlerding mýmkindikteri men qúqyqtaryn tenestiru turaly zannamalyq bazagha ong kózqaras tanytyp, jaqsy bagha berdi.

Elimizde, genderlik tendik strategiyasyna sәikes, әr saladaghy әielder ýlesin 35% ke jetkizu josparlanghan.

Odan bólek, elimizde barlyq dengeydegi bdjetterdi jәne әleumettik-ekonomikalyq damu baghdarlamasyn dayarlau barysynda genderlik sayasattyng ústanymdaryn engizu de qolgha alynghan.

Býginde Qazaqstannyng zang shygharushy oryndarynda 26 әiel adam otyr. Odan bólek, oblys әkimderi men audan әkimderin de iyel azamattar basqaratyn ónirler bar. Osydan eki jyl búryn audandyq dengeydegi  әkimderding orynbasaralarynyng 18 % tin әiel azamattar qúraghan bolatyn. Qazir de búl kórsetkish edәuir úlghayghan. Sonymen qatar, jogharghy biylikte de ministr, viyse-ministr lauazymyndaghy nәzik jandarymyz jeterlik. Elimizdegi genderlik sayasattyng dúrys iske asuy alady uaqytta búl kórsetkishti odan әri úlghaytatynyna senemiz.

Qazirgi kezenning ózi ýzdiksiz enbek etu men ózindi damytugha baghyttaydy desek, әr saladaghy әielder ýlesining artuy qogham ýshin ýlken jetistik. Sebebi, er azamattyng jauapkershiligin bólisip, olarmen iyq tirese qyzmet etip jýrgen nәzik jandylarymyzdyng is-әreketi  qoghamnyng damuyna da ýlken ýles qosary anyq.

Abai.kz