Qúrmetti Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti
Qasymjomart Toqaev myrza!

Arys qalasynyng bir top enbek ardagerleri, ziyaly qauym ókilderi, qarapayym túrghyndardyng atynan Sizge ótinish joldaydy.

Biylghy mausym aiynyng 24 shi júldyzy men 28 shi júldyzy aralyghyndaghy Arys oqighasy tek óz elimizge ghana emes alys, jaqyn shetel aqparattaryna arqau boldy. Búl Qorghanys Ministri aitqanday eshqanday «tabighat apat» emes edi. Osymen kezekti tórtinshi ret jarylyp, birtalay adam ómirin alyp ketken búl joyqyn jarylys Arys halqyn osy kýnge deyin alandatuda. Jarylys saldary arystyqtardyng kózin ashty, kónilderin oyatty. Biylikting sayasaty ózderi ómir sýrip otyrghan qoghamnan alshaq jýrgenderin sezindi. Biz de irgeli elmiz. Osynday tajalmen arpalysqan uaqyttan keyin bizderding de aitar uәjimiz bar!

Birinshiden. Endi ary ketse bir ay kóleminde bizde jauyn shashyn bolady dep kýtilude. Sebebi jaz ailarynda kýnning ystyqtyghy 50 gradusqa jetti. Biraq ýileri jermen jeksen etilip sýrilgen janúyalar әiteuir ólmesting kýnin keship keledi. Osy kezge deyin kóptegen ýilerining qabyrghalary jarylghan, alayda sýrilip tastalugha «dauly» ýiler sol kýii óz kezegin kýtip túr. Dәl qazir sol adamdar qanday da bir aksiyalardan alshaq bolmay túr! Mine osy aldaghy bir ay uaqyt aralyghynda Arys halqynyng tegis baspanaly boluyn qamtamasyz etseniz.

Ekinshiden. Qazir jastar onsyz da seysmikalyq aimaqta ornalasqan Arys qalasynda «múnan ary túru qauipti» degen oimen syrt jaqqa ketpek oida jýr. Sebebi osyghan deyin snaryad jarylysynda «Snaryadtardy alyp ketemiz» degen sózderine halyq búl joly da senbey otyr. Mine osyghan óziniz bas bolyp qoymadaghy snaryadtardyng alyp ketiluine tolyqtay kepil boluynyzdy qalaydy Arys halqy. Osyghan deyingi aitylyp kelgen ótirik, kópirme sózderge senuin siz ghana toqtata alasyz

Ýshinshiden. Qalagha infraqúrylymdar ornatu. Jastardy sol júmys oryndaryna tartu. Investorlar tartu arqyly osy jarylysqa deyin de әleumettik jaghdayy tómen, júmys oryny joq bolyp kelgen qala halqyna júmys oryndaryn ashu. Onday mýmkinshilikti sol keler investorlargha salyq tólemin eng tómengi dengeyge týsirse tabylary sózssiz. (tek Qytaydan keler eski qúsqy zauyttaryn kirgizbeu) Onsyz da 2015 jyldan beri tynymsyz jarylghan snaryadtardan ekologiyalyq jaghday jaqsy emes bolatyn bizde.

Tórtinshiden. Jergilikti kәsipkerlerge qashan óz ayaqtarynan túryp ketkenshe eng tómengi payyzben kredit berudi qolgha alsanyz. Ótkendegi kәsipkerlerge dep bólingen 200 million tenge eshqanday tirlikke aspaytynyn, ol tek halyqty aldau ekendigine kónil bólseniz.

Besinshiden. Qalamyzdaghy auruhanagha songhy ýlgidegi, zamanauy medisinalyq qúrylghylardy ornatu. Sebebi jogharghydaghy aitylyp ótkendey ekologiyalyq aimaqta túryp keluimizge baylanysty jәne de songhy jarylystan song qalamyzda auru syrqaular kýnnen kýn beleng aluda. Bir auru tarihyn biluge bola dәrigerler sonau Shymkent qalasyna jiberedi. Júmyssyz, júmysy bardyng ózining ailyghy tómen bolghandyqtan halyqtyng kóbi qalta júqalyghynan qarajat jinap MRT, Uzy t.b týsemin dep jýrgende uaqyt ótkizip, auruyn asqyndyryp alyp jatady.

Altynshydan. Mine endi birer apta kóleminde mektepterde jana oqu jyly bastalmaq. Sol jiylghan býldirshinder osy kýnge deyin jýikelerine týsken auyr salmaqtan әli kýnge deyin aiygha qoyghan joq. (sәl qatty shyqqan dybystargha selt etip qarau, týnde úiqylarynan shoshynyp oyanu t. s. s.) Mine osy jaghdaydaghy balalardy (psihoemosionalinyy stress) tekseru, emdeu sharalaryn qolgha alsanyzdar eken.

Jetinshiden. Arystyqtar osy kýnge deyin Ýkimetting «Arys qalasynyng әrbir túrghynyna 100 myng tengeden ótemaqy tólenedi» degen qaulysyna týsine almauda (meyli, óz esepterine kelip týsti, alyp da jatyr) Sonda jerinen, ýiinen 4 kýn boyy bezip ketken arystyqtargha beriler búl qanday «ótemaqy?» «Materialdyq pa, әlde «moralidyq» pa?

Arys qalasy-temirjolshylar qalasy atalady, yaghny toghyz joldyng toraby. Orta Aziya, Sibir, Resey aimaqtaryn baylanystyryp otyrghan jalghyz temir jol stansiyasy bizde ornalasqan. Mine osy temirjoldan týser payda salyqtaryn tegistey QTJ iyelenip ketedi. Dәl osyghan úqsas jaghdaylar benziyn, gaz salasynda da oryn alghan. Jer, ekologiya salyqtary-tiyn tebendi Arys salyq orynyna tóleydi da, basqa bar tabys salyghyn ózderi alyp ketip otyrady. Sonda Arys qalasy sol monopolisterding «oyyn» alany bolyp qala bermek pe? Arys qalasynda tirlik etip otyr ma, tólesin tabys-payda salyghynan. Mine, osylar arqyly qalamyzdyng ekonomikalyq qarjysy da algha basyp, әleumettik mәseleleri kóteriler edi. Múnyng barlyghy da qalamyzda adam potensialy-qala halqynyng damu indeksi túraqtap qaluyna birden bir sebepker bolar edi.

Jәne de jaz kezderinde auanyng óte ystyq boluyna baylanysty osyndaghy halyqtyng densaulyghy bizdegi belgilengen zeynet jasyna jetpey syr berip qalyp jatady. Osy jaghyn da zerttep belgili bir norma qarastyrylsa eken.
Múny bizder Qazaqstan Resublikasynyng Preziydenti Sizding «Ár adam qúqyghyn qorghau-mening maqsatym» degen antynyzgha berik bolady dep senim bildire otyryp, jarylys saldarynan jantalasyp, óz qalasynan, óz ýilerinen qashyp, psihikalyq kezenderdi basynan ótkizgen 56 mynday jergilikti halyqtyng talap tilegin eskeredi dep sanaymyz.

Arys qalasy túrghyndarynan

Abai.kz