Erlan Qarinning "Jas Alashtaghy" sayasy monologyn oqyp shyqtym.
Oqyp shyqtym da, Erlangha myna saualdy qoyghym keldi: - Tәuelsizdikting qalyptasu tarihynda qazaq halqy ózine jýktelgen jauapkershilikti qalay atqardy? 30 jylda qazaq degen halyq memleketting qabyrghasynyng qaqyrauyna jol berip kórdi me? KSRO-nyng shekpeninen shyqqan keybir elderde azamattyq soghystar bolyp jatty. Taghy bir elderde birneshe dýrkin tónkeris boldy. Al bizde eng qúryghanda bir ret memlekettik tónkeris bolyp kórdi me? Jooq! 30 jylda qazaq bәrine kóndikti.

Sayasy elitanyng esepsiz baylyq jiiyna, qazba-baylyqtyng qyzyghyn ózgening kóruine, sapaly ómirge bettey almauyna, Nazarbaevtyng tuystarynyng memlekettik biylikti jaulap aluyna, atylyp ketken arystardyng artyn qazbalamay qoya túruyna, әdiletsiz saylaular men adam qúqyghynyng janshyluy sekildi adam tózbes oqighalardyng bәrine, bәrine kóndi.

Memleketting irgesining berik qalanuyn erteng eshkim ótpeli biylikten súramaydy, halyqtan súraydy. Sony tereng úghynghandyqtan halyq ózi kemdik kórip jýrse de, eldikti bәrinen biyik qoydy. Aynalyp keteyin, "nadan әri geosayasatty bilmeytin" halyq osylay istey me?

Aqseleu aghanyng myna sitatasyn qoldanypsyn: «últtyq iydeya degen – últtyn, memleketting tek býgin ghana emes, úzaq merzim ayasynda baqytty da kemel ómir sýruin qapysyz qamtamasyz etetin tetik jәne halyqtyng ynta-jigerin oyatatyn belsendi ómir salty",- dep, al endi myna saualgha jauap bershi, dәl osy jýie qazaq qoghamyn baqytty ete aldy ma? Qytaygha qaryzy bar, tabighy resurstardyng denin qytaydyng qolyna ústatqan qazaq bolashaqta baqytty bola ma? Nege qazirgi jýie kýlli halyqty ashyndyryp aldy? Ómirine razy, әdildik saltanat qúrghan qoghamda analar ashynyp alangha shygha ma? Quatty memleket qúru ýshin quatty halyq bolu kerek. Qúrghaq uәdemen qarny toyghan elding deni Ontýstik Koreyada tәshki tasyp, Batysta kempir men shaldy baghyp, azamattyq belsendilik tanytqan jastaryng Shriy-Lankanyng plantasiyalarynda qashyp jýr. Baqytty qogham osylay jýre me?

"Últshyldyq ózining tarihy missiyasyn oryndady" depsin. Keshirip qoyghyn, últtyng aldynda ótelmegen úly paryzymyz bar. Ana tilimiz orys tilin biylikting tórine otyrghyzyp qoyyp, ózi esikten syghalap әli jýr. Tughan tilin bilmeytin әri mensinbeytin úrpaq әli bar. Qazaq biyligining jiyndary әli kýnge eki tilde ótip, Jana Jyl merekesinde Qazaq Preziydenti әli kýnge eldi eki tilde qúttyqtaydy. Árkim mansúqtaghan tarihymyzdy týgendep bitken joqpyz. Shovinistik pighyldaghy qauym qasymyzda mysyqtileulenip jýr. Georgiy lentasyn 9 mamyrda keudelerine taghyp alyp, kóshelerde kólikter sheruin ótkizgeni keshe emes pe? Dinning týrli tarmaghyna bólinip alyp, ózgening dәstýrin qazaqtyng sanasyna tyqpalaghan qauym she? Endeshe, qaydaghy ótelgen últtyq missiyany aityp otyrsyn? Memleketshildik degen satygha ótuimiz ýshin eng birinshi, últ mýddesin bәrinen biyik qoiymyz kerek. Últtyq boryshy ótelmegen últ eshqashan memleketshildikting dengeyine kóterile almaydy! Últshyldyq ruhy janshylghan últta memleketshildik iydeyasy iydeologiyanyng týp qazyghy bola almaydy!

Jәne memleketshildik degenimiz biylikti qoldau ghana emes, el taghdyryna alandau, biylikke konstruktivti syn aitu. Oppozisiyalyq baghyttaghy halyqty memleketshil emes dep aiyp taghugha bolmaydy! Olar da óz elin sýigendikten, memleketshil bolghandyqtan el taghdyryna pofigizmmen qaray almaydy. Memleketshildikting kriyteriyi mansaby bar ne joq degen ólshemmen ólshenbeydi!

Qyrghyzstan biyligin memleketshildikten ada dep sógipsin, Ukrainany júrtqa jem boldy dep payym jasapsyn. Bir elding Preziydentining kenesshisi retinde sening ózge elderding sayasy ýderisterine birjaqty bagha beruine qúqyng joq! Revolusiyalar legi ótip, memlekettiginen aiyrylmaghan jәne gýldenip jatqan
memleketter bar ekenin tarihtan bilesin, sondyqtan birjaqty qalyptasqan pikirindi qoghamgha tyqpalaudyng qajet shamaly...

Erlan, azamattyq uayym degen bolady. Sonda, seninshe, elding býgingi taghdyryna alandap post jazghandardyng bәri halyqtyng kónilimen oinap jýrgen populist pe?
Búl ne mysqyl? Tek qana biyliktegiler sayasatpen ainalysyp, halyq "lәpbay, taqsyrlatyp" otyra berui kerek pe?
Au, pikirler pluralizmi qayda qaldy sonda?

Seninshe elding irgesining sógilmeuine biylik qana mýddeli me? "Qyzmeti órlep mansapty bolu ýshin, biylik arqyly baylyqqa jetu ýshin bir kýndik sayasatpen ainalysatyndar kóbeydi" depsin. Osy jerde biylikti synap, mansapty bolghandar men biylik arqyly baylyq jighandar naqty kim? Atyn atap, týsin týstep jazsanshy. Qogham da bile jýrsin! Biylikti synap jýrgen azamattardyng talayyn bilem, biraq solardyng mansaby biyiktep, ne millioner bolyp ketkenin kózim shalmapty. Qayta olardyng birazy júmyssyz qalyp, shetel qashyp, biylikting "qara spisogyna" engendikten júmystarynan tepershik kórip jýrgenderinen habardarmyn. Beybit sheruge shyqqandardyng azamattyq qúqy janshylyp, belsendiler týrmege qamalyp, tipti keybirine "ekstremist" degen aiyp taghylyp jatyr. Anyq әdil memleketshil túlgha bolsan, sony nege ashyq jazbaysyn? Nege qoghamnyng uayymyna bir sәt qúlaq týrmeysin? Obektivti nege saralamaysyn? IYә, "biz tarihta talay teperish kórip, samaydaghy ter, tamyrdaghy qan týgesilgenshe kýrese jýrip, derbes memleket bolugha qol jetkizdik" IYә, "endigi әlsizdikti tarih keshirmeydi?"

Biraq shynyndy aitshy, tughan biyliginen әdiletsizdik kórip, tughan biyliginen ógeylik kórip, azamattyq ruhy ayausyz janshylyp, sapaly ómirge bettey almaghan qazaq qoghamynyng janashyldyqqa degen úmtylysyn, betbúrys jasaugha degen úmtylysyn keleshek úrpaq aqtap almaydy dep nyq aita alasyng ba? Al, ózining halqyn osy kýige jetkizip, dәrmensiz etken býgingi jýieni tarih keshire ala ma eken?

Dina Elgezekting facebook paraqshasynan

Abai.kz