رەداكتسيامىزعا تالعار اۋدانىنىڭ تۇرعىنى قالىعۇلوۆا جازيرانىڭ "جوعارعى سوتتان ادىلدىك سۇرايمىن" دەگەن ءوتىنىشى كەلىپ ءتۇستى. وتىنىشتەن بايقاعانىمىز، 2017 جىلدىڭ 28-قازانىندا تالعار قالاسىنىڭ ماڭىنداعى "كولساي" مەيرامحاناسىندا توپتىق توبەلەس بولعان. سول توبەلەستەن جازيرانىڭ ۇلى سۇڭعات سارسەمحان قايتىس بولادى. ەكى جىل وتسە دە سوت ءادىل شەشىم شىعارماي، ءىستى سوزىپ كەلە جاتقان كورىنەدى.

قالىعۇلوۆا جازيرا ارعىنبايقىزى، قايتىس بولعان بالانىڭ اناسى: 

- مەنىڭ بالامنىڭ قايتىس بولعانىنا ەكى جىلدان استى. سوتتا ەشقانداي ادىلدىك جوق. مىنە، ءالى سوزىپ جاتىر. وسى ىستە ادىلدىك بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن. سوتتالۋشىلاردىڭ وزدەرى بالامدى ولتىرگەنىمەن، كىناسىن موينىنا الىپ جاتقان جوق. نەگىزى مەنىڭ بالامدى توپ بولىپ ولتىرگەن. سونىڭ ەكەۋى عانا ۇستالعان. بىرەۋى قاماۋدا وتىر. بىرەۋى ءالى بوستاندىقتا ءجۇر. قالعان تورتەۋى جوق بۇل جەردە. ەندى، سىزدەردەن وسى سوتتى ءادىل شەشۋگە كومەكتەسۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن.

نەگىزى ۇيىمداستىرعان دۇيسەن بەكارىستىڭ اكە-شەشەسى كەلدى كەشىرىم سۇراپ. يزات سۋنياتتىڭ اكە-شەشەسى ءۇش اي ءوتىپ كەتكەندە، تۇنگى ساعات 10 دا كوڭىل ايتۋىمىز كەرەك دەپ ەسىگىمىزدى تاقىلداتىپ تۇر. بىراق، كەشىرىم سۇراسا دا مەن كەشىرىم بەرە المايمىن. سەبەبى ولار مەنىڭ بالامدى ءولتىرىپ وتىر. ارتىندا جاس ايەلى، 6 ايلىق قىزى جەتىم قالدى.

تالعار اۋدانىنىڭ پروكۋرورلارىنىڭ ىستەپ وتىرعان ارەكەتتەرىنە كوڭىلىم تولمايدى. قازىر پروتسەستى بەسىنشى پروكۋرور جۇرگىزىپ جاتىر. سوتتىڭ ءوزى ساناسام وتىزىنشى سوت پا بىلمەيمىن. سۋديالاردا اۋىسىپ جاتىر. مۇحامەديۇلىنان كەيىن ەكى سۋديا كەلدى. سوتتى دۇرىس جۇرگىزبەيدى. وتەدى، كەتەدى، ودان كەيىن باسقاسى كەلەدى. سوتقا ەشقانداي كوڭىلىمىز تولمايدى. سوتتىڭ ءوزى دە دۇرىس وتپەيدى. مىنە بەسىنشى پروكۋرور جاڭادان كەلىپ وتىر. ال، قازىر وتكەن مىنا سوت دس تان كەيىنگى ونىنشى سوت پا ەسىمدە جوق. بۇل ءبىر ساعاتتا بولعان جوق. ونىڭ ءوزى كەشىگىپ باستالدى. 32 مە 38 بە كۋاگەرلەر بار دەدى. ونىڭ ءوزىنىڭ سۇرالعانى سەگىز بە، ون شاقتى عانا. ۋاقىت سوزىلىپ جاتىر، شىنىن ايتقاندا.

وسىنشا سوزىلۋدىڭ سەبەبى - جەمقورلىقتا. بالام قايتىس بولىپ جاتقاندا، بالاڭىز نەدەن قايتىس بولدى دەپ ەشقانداي تەرگەۋشى دە كەلگەن جوق. ءۇش كۇن وتكەننەن سوڭ، بالامدى جەرلەگەننەن كەيىن كۇيەۋىم ءوزى بارىپ سول مەيرامحانادا وقيعا بولعان جەردەن بالالاردىڭ ۆيدەوعا تۇسكەن توبەلەسىن الدى. تالعاردىڭ سوتى قاراماعاننان كەيىن ءبىز جوعارى وبلىستىق سوتقا شاعىمداندىق.

وسپانديار بەگداليەۆ، قايتىس بولعان بالانىڭ اكەسى: 

- بالامنىڭ قايتىس بولعانىنا ەكى جىل ءبىر اي بولدى. ەشقانداي ناتيجە جوق. سوتقا كەلەمىز، كەتەمىز. بۇل سوت ەمەس بازار بوپ جاتىر. قۇرمەتتى سوت بىزگە سويلەۋگە سوتتالۋشىلاردىڭ قۇقىعى بار، سىزدەردىڭ قۇقىعىڭىز جوق دەيدى. ولاردى قالاي سويلەسە، سولاي سويلەتىپ قويادى. مەن وسىعان ەسكەرتۋ جاساپ ەم، وتكەندەگى ءبىر سوتتا ماعان اكىمشىلىك جازاعا تارتام دەدى. ال، سوتتالىپ وتىرعاندارعا رۇقسات بەرىپ قويعان.

بۇل جەردە ۇرىپ قۇلاتقانىن، باسىنان تەپكەنىن كورگەن ەكى كۋاگەر دە بار. توبەلەس ۆيدەوكامەرادا دا كورىنىپ تۇر. بىراق، وسىنىڭ ءبارىن پروكۋرور دا، سۋديا دا جوققا شىعارىپ وتىر. مىنە ەكى جىل ءبىر اي بولدى.

قۇرمەتتى جوعارعى سوت، مەنىڭ سىزدەن ەندى سۇرارىم، سوت ءادىل ءوتىپ ەكەۋى جازالارىن السىن.

كامشات ەسمۇحامبەتقىزى، قورعاۋشى: 

- قازىر الماتى وبلىسى، تالعار اۋداندىق سوتىندا قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 293-بابى، 2-بولىگى 1-تارماعىمەن ايىپتالعان بەكارىس قامبارۇلى دۇيسەنگە جانە قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 293-بابى، 2-بولىگى 1-تارماعىمەن، 106-بابىنىڭ 3-بولىگىمەن ايىپتالعان سۋنيات يزات گيزاتۇلىنا قاتىستى ءىس قارالۋدا.

شىنى كەرەك، ءىسىمىز وتە سوزىلىپ كەتتى. ءبىز بۇل ءىستى 99-باپقا اۋىستىرۋ قاجەت دەپ قانشا ايتتىق. سەبەبى، كىسى وقيعا ورنىندا ءتىل تارتپاي كەتكەن.
ەكىنشىدەن، تەرگەۋ بارىسىندا تەرگەۋشىلەردىڭ تالعار اۋداندىق ءىىب مەن جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەرى كوپ بولدى. سوسىن پروكۋروتۋرانىڭ ۋاقىتىلى قاداعالاماۋى دا ۇلكەن اسەر بەرىپ، بۇل ءىس ءۇش رەت قوسىمشا تەرگەۋگە قايتىپ، ودان كەيىن مىنە تاعى تالعار اۋداندىق سوتىندا قارالۋدا.

تالعار اۋداندىق سوتىنا نەگە كوڭىلىمىز تولمايدى؟ سەبەبى، ۋاقىتىلى سوت پروتسەسىن قامتاماسىز ەتۋى ناشار. نە كۋالارى جوق، ولاردىڭ ءبىرى كەلسە، ءبىرى كەلمەيدى. سوسىن سوت ۋاقىتىندا باستالمايدى. زالدار بوس ەمەس دەگەن جەلەۋمەن سوتتىڭ باستالۋىن 40 مينۋت، كەيدە، ءبىر ساعات كۇتەمىز.
ەندى، قۇرمەتتى جوعارعى سوت توراعاسى جاقىپ قاجىمانۇلىنان وسى سوتتىڭ ءادىل شەشىلۋىن قامتاماسىز ەتۋىن تالاپ ەتەمىن!

گۇلميرا سادىقوۆا، الماتى وبلىستىق ادۆوكاتتار القاسىنىڭ ادۆوكاتى: 

- مەن تالعاردا بولىپ جاتقان بەكارىس دۇيسەن مەن سۋنيات يزاتقا قاتىستى قىلمىستىق ءىس بويىنشا جابىرلەنۋشى بەگداليەۆ وسپاندياردىڭ مۇددەسىن قورعايمىن.

ەندى جابىرلەنۋشىلەر ايتىپ كەتكەندەي، بۇل سوت ەكى جىلدان بەرى بولىپ جاتىر. بالا قايتىس بولعان كۇننەن كەيىنگى ءۇشىنشى كۇننەن باستاپ مەن وسى ىسكە قاتىسىپ جاتىرمىن. نەگىزى بۇل ىستە ءبىرىنشى كۇنى ايعاقتار جوعالىپ كەتكەن. تەرگەۋشى عاني بالاحانوۆ تەرگەۋدى شالا جۇرگىزگەندىكتەن، قاجەتتى ايعاقتار الىنباعان. سول جەردە توبەلەسكەن ادامداردىڭ كيىمدەرىن ايعاق رەتىندە الۋ كەرەك ەدى.ءىستىڭ ۇزاققا سوزىلىپ جاتقانى سودان. قايتىس بولعان بالانىڭ سۋنيات يزاتتىڭ ۇرعانىنان قۇلاعانىن ءبىر عانا كۋا كەڭەسباەۆا انار كورسەتىپ وتىر. اناردىڭ ءسوزىن بەينە كامەرادان دا كورۋگە بولادى.

ال، سوت مەديكا-كريميناليستيكالىق ءبولىمىنىڭ ساراپشىسىن سوتقا شاقىرىپ جاۋاپ العاندا، ول، ءولىمنىڭ سەبەبى - يەكتىڭ استىنان تيگەن سوققىدان قۇلاپ، ميىنا قان كەتكەن. سونىڭ اسەرىنەن بولىپ وتىر دەدى.

مەن بۇل ءىستى العاشقى كۇننەن قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 99-بابىنا جاتادى دەپ جازىپ كەلە جاتىرمىن. ال، سوت پەن پروكۋراتۋرا سۋنيات يزاتتىڭ ادام ولتىرەمىن دەگەن قىلمىستىق ويى بولعان جوق، بۇل اياق استىنان بولعان ءولىم دەگەندى العا تارتىپ وتىر.

بىراق، بۇل جەردە ساراپشىنىڭ تۇجىرىمى - يەكتىڭ استىنان تيگەن سوققىدان قۇلاعاننان جانە سول جەردە ميىنا قان كەتكەننەن دەدى عوي. ال، مەنىڭ 99-باپقا سايكەس كەلەدى دەپ وتىرعان سەبەبىم - كامەرادان قاراپ وتىرعاندا قايتىس بولعان بالانى ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت تەپكەن. جانە ول ەڭ سوڭعى يەكتىڭ استىنان تيگەن سوققىدان كەيىن ءولىپ وتىر عوي. جانە، وتكەندە ءبىر كۋا "مىناۋ وتىرىك ءولىپ جاتىر دەپ تاعى ءبىر رەت باسىنان تەۋىپ كەتتى" دەگەندى ايتىپ قالدى. دەمەك، بۇل 99-باپتىڭ 2- بولىگىنە جاتادى. سەبەبى، ول ءولىپ جاتقان ادامدى قاتىگەزدىكپەن تاعى تەۋىپ كەتتى. مەن مۇنى سوتتىڭ اياعىنداعى جارىسسوزدە كۋانى انىقتاپ كورسەتىپ، ايتىپ كەتەمىن. ياعني، مۇندا ونىڭ بىرنەشە رەت سوققى بەرىپ، ءولىپ جاتقان ادامدى تەبۋىنە قاراپ قىلمىستىق ويى بولعان دەپ ويلايمىن.

سول 99-باپتا كورسەتىلگەن "اياق استىنان تۋىنداعان قىلمىستىق وي دەگەندى" نەگىزگە الىپ وتىرمىن. سەبەبى، بۇل - جازاتايىم سوققى ەمەس، ادام ولىمىنە اكەلىپ وتىرعان ادەيى ۇرىلعان سوققى.

بۇل سوتتىڭ ۇزاققا سوزىلعانىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى - پروكۋرورلاردىڭ قاتەلىگىنەن بولىپ وتىر. العاش بۇيرىق بويىنشا بەكىتىلگەن مارالوۆ قازاقشا بىلمەيدى. نە وقىعانىن ءوزى تۇسىنبەيدى. سوندىقتان ءبىز ونى شاعىم جازىپ ءجۇرىپ بۇل ىستەن اۋىستىرعىزدىق.

ودان كەيىن كەلگەن ەكىنشى پروكۋرور كەلە سالىپ مەن قازاقشا جۇرگىزە المايمىن دەيدى. ونى دا اۋىستىردىق.

ءۇشىنشىسى كەلىپ ءبىر پروتسەسكە قاتىسىپ ەدى، سۇراق قويۋدى دا بىلمەيدى. ونى دا شاعىم جازىپ اۋىستىردىق.

ال، مىنا پروكۋرور وسىمەن بەسىنشى رەت قاتىسىپ وتىر. بۇل پروكۋروردىڭ قازىرگى ءىس الىسى جاقسى. بىراق، بۇلار كۋالاردى تولىعىمەن الىپ كەلمەي وتىر. ماسەلەن، ءۇشىنشى كۋاگەر قۋانىش ءىزباساردى الدىرا المادى. ول تەرگەۋ كەزىندە جاۋاپ بەرەدى، بىراق، سوتقا كەلمەيدى. ءبىز وعان سوتتىڭ كۇشى جەتپەيدى دەپ وتىرمىز. سوسىن، نەگىزگى كۋالار قىز جولداس، توي يەسى دارحان ءالى كەلگەن جوق. بىزگە تەك قوسىمشا كۋالاردى الىپ كەلىپ جاتىر. ال، ولاردىڭ جاۋاپتارىنىڭ ماڭىزى جوق بولىپ تۇر.

سول تەرگەۋدىڭ سالعىرتتىعى مەن پروكۋراتۋرانىڭ قاداعالاماعانىنان بۇل ءىس ۇزاققا سوزىلىپ كەتتى.

ال، وسى ءتورتىنشى سوت وتىرىسىندا قايتىس بولعان بالانىڭ اكەسىنە اكىمشىلىك جازا تاعايىندادى. وعان ىقپال ەتكەن سوتتالۋشىنىڭ قوعامدىق قورعاۋشىسى جازىلبەكوۆانىڭ ءجونسىز سۇراقتارى ەدى. ەندى مۇندا جابىرلەنۋشى تاراپتى تۇسىنۋگە بولادى. سەبەبى، ەكى جىلدان بەرى ولاردىڭ شىدامى ابدەن تاۋسىلدى. سوندىقتان سۋديا مۇحامەديۇلى دا سابىرلىق تانىتىپ، دۇرىس جاۋاپ بەرۋى كەرەك ەدى. ءوزى جارالانىپ وتىرعان ادامدارعا ودان سايىن اۋىر ءتيىپ وتىر.

قوسىمشا: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

پىكىرلەردى جازىپ العان: نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz