قازاقستان رەسپۋبليكاسى
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ
دەپۋتاتتارىنا 
«قازاقستان پەداگوگتار
 قاۋىمداستىعىنان»
اشىق حات

«پەداگوگ مارتەبەسى» تۋرالى زاڭدى قابىلداۋعا 1 اي مولشەرىندە عانا ۋاقىت قالدى. ول سىزدەردىڭ قاراۋلارىڭىزدا جاتىر. سىزدەردىڭ سايتتارىڭىزدىڭ قابىرعاسىندا (htpp://parlam.kz/kk/mazhilis/itreceived) ءىلۋلى تۇر. سوڭعى نۇسقاسىن سول جەردەن الدىق. پەداگوگ قىزمەتكەرلەردىڭ زاڭ جوباسىنا دەگەن ۇمىتتەن گورى كۇدىك باسىم. پەداگوگتار ءۇشىن زاڭنىڭ ەڭ قاجەتتى تۇسى، ەڭ كوپ ۇسىنىس تۇسكەن «زەينەت جاسى» تۋرالى ۇسىنىس ەدى. وكىنىشكە وراي ۇستازدار قاۋىمىنىڭ وسى ۇسىنىسى ەسكەرىلمەي قالىپ وتىر. ول الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەن دە ماڭىزدىسى ەدى. ءبىز بۇل تۋرالى بارلىق جەرگە ۇسىنىس جىبەردىك. زاڭنىڭ قازاقشا نۇسقاسىندا اۋدارىم دۇرىس بولمادى ما، الدە ءوزى سولاي ما سوعان كوز جەتكىزۋ ماقساتىندا، وزگەرتەتىندەرىڭىزگە سوڭعى ءۇمىتىمىزدى ارتا وتىرىپ وسى حاتتى جولداپ وتىرمىز.

ەڭ ءبىرىنشى باپ تۋرالى:

5-باپ. پەداگوگيكالىق ادەپ جانە پەداگوگتىڭ انتى

1. پەداگوگ پەداگوگيكالىق ادەپ نورمالارىن ساقتايدى.

2. پەداگوگيكالىق ادەپ قاعيدالارىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگان بەكىتەدى.

3. پەداگوگ لاۋازىمىنا العاش تاعايىندالاتىن ادام انت قابىلدايدى.

4. انت ءماتىنىن جانە پەداگوگتەردىڭ ونى قابىلداۋ ءتارتىبىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگان بەكىتەدى.

پەداگوگتاردىڭ انت قابىلداۋىنىڭ نە قاجەتتىلىك بار؟ ونىڭ ءماتىنىن كورگەن جوقپىز، بىلمەيمىز دە. وسى ارقىلى مۇعالىمدەردىڭ قۇقىعى شەكتەلىپ، باسقا دا ارەكەتتەرگە جول اشا ما دەگەن قاۋىپ بار. سوندىقتان انت قابىلداۋ ارتىق دەپ ەسەپتەيمىز.

سونىمەن قاتار وسى زاڭ جوباسىنىڭ 7 بابىندا:

7-باپ. پەداگوگتىڭ كاسىبي قىزمەتتەگى قۇقىقتارى

1, پەداگوگ ءوزىنىڭ كاسىبي قىزمەتىندە:

4) كاسىبي قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋگە جانە قاجەتتى جاعدايلار جاساۋعا;

پەداگوگ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتىپ قاجەتتى جاعدايلار جاساي الا ما؟ مۇمكىن «قامتاماسىز ەتىلۋىنە جانە قاجەتتى جاعدايلارىنىڭ جاسالۋىنا» دەپ وزگەرتكەن ءجون شىعار؟

كەلەسى كەلىسپەيتىن جەرىمىز وسى زاڭ جوباسىنىڭ «12-باپ. الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەر» بولىمىندە:

5, اۋىلدىق جەردە تۇراتىن جانە جۇمىس ىستەيتىن پەداگوگكە:

1) جەرگىلىكتى وكىلدى ورگانداردىڭ شەشىمى بويىنشا پەداگوگيكالىق قىزمەتتى قالا جاعدايىندا جۇزەگە اسىراتىن پەداگوگتەردىڭ ستاۆكاسىمەن سالىستىرعاندا كەمىندە جيىرما بەس پايىزعا ارتتىرىلعان ايلىقاقىلار مەن تاريفتىك مولشەرلەمەلەر بەلگىلەنۋ مۇمكىن;

2) جەرگىلىكتى وكىلدى ورگاندار بەكىتكەن تارتىپپەن جانە مولشەردە بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ اقىسىن تولەۋ جانە وتىن ساتىپ الۋ بويىنشا الەۋمەتتىك قولداۋ كورسەتىلەدى.

بۇرىن بۇل باپ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭدا بولعاندىقتان اۋىل مۇعالىمدەرىنە ءبىر رەتتىك كومەك بەرىپ ءجۇر دەپ ويلايتىنبىز. بىراق جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار «اگروونەركاسىپتىك كەشەندى جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋدى مەملەكەتتىك رەتتەۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005 جىلعى 8 شىلدەدەگى N 66 زاڭىن قولدانادى ەكەن. ونىڭ 18 بابىنىڭ 5 تارماعى بويىنشا «اۋىلدىق ەلدi مەكەندەردە تۇراتىن جانە جۇمىس ىستەيتiن» دەپ باستالاتىن جولدارىنىڭ كەسىرىنەن بۇل اتاۋلى كومەكتى اۋىلدى جەردە جۇمىس ىستەسە دە، تۇرسا دا ۇستازداردىڭ كوبى الا بەرمەيدى. نەگە؟ ءبىر زاڭ رۇقسات بەرىپ، ەكىنشى زاڭ توقتاۋ قويدى. بۇل جولدار وكىنىشكە وراي جاڭا «پەداگوگ مارتەبەسى» زاڭىنا وسى ماتىنمەن ءجۇر. جەرگىلىكتى «اتقارۋشى  ورگاننىڭ» بۇل تاعايىنداعان اقىسىنىڭ كولەمى ءار جەردە ءار ءتۇرلى باعادا، كەيبىر جەردە كۇلكىنى كەلتىرەدى. ەندى ۇستازدار نەگە تولىق الا-المايتىنىنا توقتالايىق. «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 53 باپ 1 تارماقشاسىنا سايكەس «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا سايكەس تۇرعىن ءۇي، ونىڭ ىشىندە قىزمەتتىك ءۇي جانە (نەمەسە) جاتاقحانا» دەپ الەۋمەتتىك كەپىلدىك بەرىلسە دە مۇعالىمدەردىڭ كوبى «كۆارتيرانتتار». ءتىپتى مۇعالىمدەرگە «ارنالعان» تۇرعىن ءۇي الۋ تۋرالى باعدارلاما دا بار ەكەن، بىراق وكىنىشكە وراي مۇعالىمدەر حابارسىز. سونىمەن «پروپيسكاسى» قالادا، ءوزى قالانىڭ شەتىندە اۋىلدا «كۆارتيرانت» بولىپ جۇرگەن ۇستازدارعا بۇل اتاۋلى كومەك مۇلدە تيمەيدى دەسەك تە بولادى. ءۇيسىز جۇرگەنى بىلاي تۇرسىن، «كۆارتيرانت» بولا جۇرە بۇل اتاۋلى كومەكتەن قاعىلاتىن بولسا، ونىڭ مولشەرى كۇلكىلى جاعدايدا بولسا جاڭا زاڭ جوباسىنان الىپ تاستاعان دۇرىس. بۇل جاعداي اتاپ ايتساق الماتى وبلىسىندا،  ەلىمىزدىڭ كەيبىر اۋماقتارىندا ورىن الىپ وتىر. سوندىقتان  «اگروونەركاسىپتىك كەشەندى جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋدى مەملەكەتتىك رەتتەۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005 جىلعى 8 شىلدەدەگى N 66 زاڭىنداعى «اۋىلدا تۇراتىن» دەگەن جولدى وزگەرتپەي جاڭا زاڭ جوباسىنا ەنگىزۋ ءتيىمسىز. ءبىلىم تۋرالى زاڭ مۇلدە اياق استى ەتىلگەن.   «ءماسليحات شەشىمى» قۇجاتتارىندا ءبىلىم تۋرالى زاڭ مۇلدە قارالمايدى، سىلتەمە جاسالمايدى. ال ەندى ءبىلىم تۋرالى زاڭنىڭ وسى بابىنىڭ استىندا «اگروونەركاسىپتىك كەشەندى جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋدى مەملەكەتتىك رەتتەۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005 جىلعى 8 شىلدەدەگى N 66 زاڭىنا دا سىلتەمە جاسالۋ كەرەك ەدى.

ءبىلىم تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2007 جىلعى 27 شىلدەدەگى № 319 زاڭىندا بىلاي ايتىلعان:

53-باپ. الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەر

1, پەداگوگ قىزمەتكەرلەر مىناداي:

2, اۋىلدىق جەردە جۇمىس ىستەيتىن ءبىلىم بەرۋدىڭ پەداگوگ قىزمەتكەرلەرى جەرگىلىكتى وكىلدى ورگانداردىڭ شەشىمى بويىنشا:

2) كوممۋنالدىق قىزمەت كورسەتۋلەرگە شىعىستاردى جابۋعا جانە تۇرعىن ءۇي-جايلاردى جىلىتۋ ءۇشىن وتىن ساتىپ الۋعا جەرگىلىكتى وكىلدى ورگانداردىڭ شەشىمى بويىنشا بەلگىلەنەتىن مولشەردە بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن بىرجولعى اقشالاي وتەماقى تولەنەدى;

اگروونەركاسىپتىك كەشەندى جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋدى مەملەكەتتىك رەتتەۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005 جىلعى 8 شىلدەدەگى N 66 زاڭىندا:

18-باپ. اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ

5, اۋىلدىق ەلدi مەكەندەردە تۇراتىن جانە جۇمىس ىستەيتiن مەملەكەتتiك دەنساۋلىق ساقتاۋ، الەۋمەتتiك قامسىزداندىرۋ، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت، سپورت جانە ۆەتەريناريا ۇيىمدارىنىڭ ماماندارىنا بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبiنەن كوممۋنالدىق كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرگە اقى تولەۋ جانە وتىن ساتىپ الۋ بويىنشا الەۋمەتتىك قولداۋ جەرگىلىكتى وكiلدi ورگاندار ء(ماسليحاتتار) بەكىتكەن تارتىپپەن جانە مولشەردە كورسەتىلەدى.

زاڭ جوباسىنىڭ 15-باپ. «پەداگوگتىڭ مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى» 1 باپ 7 تارماعىندا:

1, پەداگوگ:

7) قوعامنىڭ الەۋمەتتىك، مادەني جانە ەكونوميكالىق دامۋىنا جاردەمدەسۋگە; - بۇل قانداي مادەني جانە ەكونوميكالىق دامۋىنا جاردەمدەسۋ؟ باياعى ءۇي ارالاۋ، «باقىتتى» ادامنىڭ ءرولىن ويناۋ ما؟ اشىپ جازىلماعان، سوندىقتان الىنىپ تاستالۋىن سۇرايمىز. مەكتەپتىڭ ىشكى «الەۋمەتتىك مادەني جانە ەكانوميكالىق» دامۋى ونسىز دا مەكتەپ جارعىسىمەن، قاعيدالارىمەن رەتتەلەدى.

سونداي-اق وسى 15 باپتىڭ 6 تارماعى: 

پەداگوگتىڭ تارتىپتىك تەرىس قىلىق جاساعانى ءۇشىن جاۋاپتىلىق شاراسى تۋرالى شەشىمدى قابىلداۋ كەزىندە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ باسشىسى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگان بەكىتەتىن قاعيدالارعا سايكەس قىزمەتىن جۇزەگە  اسىراتىن پەداگوگيكالىق ادەپ جونىندەگى كەڭەستىڭ ۇسىنىمدارىن ەسكەرەدى.- دەلىنگەن.

«پەداگوگيكالىق ادەپ جونىندەگى كەڭەس؟» قانداي كەڭەس؟ كىم قۇرادى؟ اركىم وزىنە قاجەتتى ادامداردى تاعايىندايتىن كەڭەس پە؟ الدە كاسىپوداق پا؟ بەلگىسىز. ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ «قاعيداسى» قايدا؟ «ادەپ جونىندەگى كەڭەستىڭ» جازالاۋ قۇرالىنا اينالماسىنا كىم كەپىل؟ سوندىقتان بۇل تارماقتى الىپ تاستاۋدى سۇرايمىز.

باس-اياعى 19 باپتان تۇراتىن زاڭنىڭ جوباسىنىڭ مۇعالىمدەر ءۇشىن ساپالى، ءارى ەشكىمگە جالتاقتامايتىنداي بولىپ قابىلدانعانىن قالايمىز. بۇل قازاقستان مۇعالىمدەرىنىڭ سىزدەرگە ارتقان سوڭعى ءۇمىتى مەن اماناتى دەپ بىلەرسىزدەر...

م. تەمىربەك،
«مۇعالىم مارتەبەسى" قب توراعاسى

ا. ساعيدۋللا،
«مۇعالىم مارتەبەسى" قب مۇشەسى

Abai.kz