9 جەلتوقسان كۇنى رەسەيدەگى قازاقستان ەلشىسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ قازاقستانداعى زاڭمەن بەكىتىلگەن زەينەت جاسىنا جەتتى. وسىعان بايلانىستى الەۋمەتتىك جەلى قۇتتىقتاۋعا تولسا، كەشكە قاراي اقپاراتتىق سايتتاردا «تاسماعامبەتوۆ بەلسەندى ساياساتتان ءبىرجولا كەتتى» دەگەن قاۋەسەت تارادى. اقوردا وسى قاۋەسەتتىڭ ناقتى نۇكتەسىن قويماي تۇر. ەلەڭدەگەن ەل «ەلشى ەندى قايدا بارادى؟» دەپ جاتىر.

بۇرىنعى ۋاقىتتاردا اقوردا زەينەت جاسىنا جەتكەن، پرەزيدەنت تاعايىندايتىن جوعارى لاۋازىمدى مەملەكەت قىزمەتكەرى ساناتىنداعىلار تۋرالى ونى جالعاستى قىزمەتىندە قالدىرۋ نەمەسە لاۋازىمىنان بوساتۋ تۋرالى پرەزيدەنت جارلىعىن جاريالايتىن. ارينە، بۇل جارلىقتا اقوردا مەن زەينەت جاسىنا جەتكەن تۇلعانىڭ ەكى جاقتى كەلىسىمىمەن بەلگىلەنگەن مەرزىم كورسەتىلەتىن. كەيبىرى جىل سوڭىنا دەيىن ۇزارتىلسا، كەيبىرىنە 5 جىل مەرزىم قوسىلاتىن.

مىسالى، تۋعان كۇنى 26 شىلدەدەگى ادىلبەك جاقسىبەكوۆتى 2017 جىلى زەينەت جاسىنا تولاردا ءبىر اپتا بۇرىن، 19 شىلدەدە پرەزيدەنت 2022 جىلى 26 شىلدە كۇنىن قوسا العانداعى مەرزىمگە دەيىن وكىلەتتىلىگىن ۇزارتتى. ول ءوز ەركىمەن وتكەن جىلى كۇزدە قىزمەتىنەن زەينەتكە شىقتى. ال، 1952 جىلى 22 قاراشادا تۋعان الماتى وبلىسى اكىمى اماندىق باتالوۆتىڭ وكىلەتتىلىگى ۇزارتىلعانى تۋرالى اقپارات 2015 جىلى تۋعان كۇنىنەن 32 كۇن وتكەننەن كەيىن 24 جەلتوقساندا بىراق شىقتى. اماندىق عابباسۇلىنىڭ وكىلەتتىلىگى كەلەر، 2020 جىلى تۋعان كۇنىنە دەيىن.

باتالوۆتىڭ قۇرداسى، 1952 جىلى تامىزدا تۋعان، ەلباسى كەڭسەسىنىڭ باسشىسى، نازارباەۆ پرەزيدەنتتىك قىزمەتتەن كەتكەنگە دەيىن 23 جىل بويى قر پرەزيدەنتى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن اتقارعان ماحمۇد قاسىمبەكوۆتىڭ وكىلەتتىلىگى 2 رەت ۇزارتىلعان. ءبىر قىزىعى، ماحمۇت بازارقۇلۇلىنىڭ وكىلەتتىلىگى ءبىرىنشى رەت زەينەت جاسىنا تولعاننان 3 اي وتكەندە 2015 جىلى 24 جەلتوقساندا 2018 جىلعى 31 جەلتوقسانىنا دەيىن ۇزارتىلعان. بىلتىر، 27 جەلتوقساندا بيىلعى 31 جەلتوقسانعا دەيىن ۇزارتىلدى. وكىلەتتىلىگى بىتۋىنە ءۇش اپتا قالعان قاسىمبەكوۆ ءۇشىنشى رەت مەرزىم سوزدىرىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتە ءۇشىنشى رەت قالا بەرەتىنىنە كۇمانىم جوق.

اكىمدەردەن وبلىسى اكىمى كەزىندە قازىرگى ۆيتسە-پرەمەر بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ وكىلەتى 2016 جىلى 5 اقپاندا 2020 جىلعى 9 اقپاندى قوسا العانداعى مەرزىمگە دەيىن سوزىلعان.

مەملەكەتتىك حاتشى كوشەرباەۆتىڭ دا وكىلەتى بىلتىر قىزىلوردا اكىمى كەزىندە 3 جىل ۇزارتىلدى.

5 جىلدان استام شقو اكىمى لاۋازىمىنداعى دانيال احمەتوۆتىڭ وكىلەتى تىپتەن 2022 جىلى تۋعان ايى ماۋسىمعا دەيىن.

قازاقستاندا زەينەتكەرلىك جاسقا جەتىپ، اتقارۋشى بيلىكتە سالماقتى قىزمەت اتقارىپ وتىرعان تۇلعالار كوپ. سول جاعالاۋداعى سەنات، جوعارى سوت، ۇكىمەت، ءماجىلىس دەيسىز بە تولىپ جاتىر.

مىسالى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ءتىزىمى سوڭىندا تۇرعان ياكوۆلەۆا تاتيانا حانىم، تانىمال قاراعۇسوۆا حانىمدار ءالى شارشاعان جوق. پرەزيدەنت توقاەۆ زەينەت جاسىنا سەناتتا ءجۇرىپ جەتتى. بۇرىنعى پرەزيدەنت نازارباەۆ زەينەت جاسىنا جەتكەن جىلى تۋعان بالالار جەكە كۋالىك الار جاسقا تولدى.

سونىمەن، تاسماعامبەتوۆ ەلشىلىك قىزمەت اتقارعالى 2 جىل 9 اي بولدى. ونىڭ الدىنداعى ەلشى مارات ءتاجين بۇل لاۋازىمدا 3 جىل وتىرعان. نازارباەۆقا 12 جىل كەڭەسشىلىك ەتكەن ەرتىسباەۆ زەينەت جاسىنا 3 اي قالعاندا ساياسي قىزمەتسىز قالدى. ونى زەينەتكە جەتكىزبەي قىزمەتتەن العان پرەزيدەنت توقاەۆ ءالى ەشكىمنىڭ وكىلەتىن "زەينەت جاسىنا تولۋىنا بايلانىستى" ۇزارتپادى.

پرەزيدەنت اكىمشىلىگىن 4 جىل باسقارعان اسلان مۋسين بولسا 2 جىل بۇرىن زەينەت جاسىنا جەتكەنىنە 2 كۇن وتكەندە-اق قىزمەتتەن الىنعانى تاعى بار.

ياعني، ءبىز 3 اي جەتپەي دە، 3 اي ءوتىپ تە قابىلدانعان شەشىمدەرگە كۋامىز. دەگەنمەن، قر «ەڭبەك» كودەكسىنىڭ 52 باپ، 24 تارماعىندا بىلاي دەلىنگەن:
تاراپتاردىڭ ءوزارا كەلىسىمى بويىنشا ەڭبەك شارتىنىڭ مەرزىمىن جىل سايىن ۇزارتۋ قۇقىعى بار جۇمىسكەر "قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى" قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى 11-بابىنىڭ 1-تارماعىندا بەلگىلەنگەن زەينەتكەرلىك جاسقا تولعان جاعدايلاردا بۇزىلۋى مۇمكىن. ياعني، قىزمەتكەر زەينەت جاسىنا تولعان كۇنى ءتيىستى قۇجات قابىلدانۋى قاجەت.

تاسماعامبەتوۆ تۋرالى جۇرت اۋزىنداعى القاۋ مەن ماقتاۋدى بىلاي قويعاندا، راس، تاسماعامبەتوۆ سىنى بولەك ساياسي حاريزماعا يە. جوعارى بيلىككە سوناۋ 1991 جىلى كەلگەن ەلباسىنىڭ سەنىمدى سەرىگى، مەملەكەت قايراتكەرى يمانعالي نۇرعاليۇلى جوعارىدا ءبىز مىسال ەتكەن «زەينەتكەر-قايراتكەرلەردىڭ» ءبىرازىنان جاس جانە جالىندى ەكەنى جاسىرىن ەمەس.

نە دەسەك تە، «تاس» تۇسكەن جەرىنە اۋىر. توقاەۆتىڭ ساياساتىندا زەينەت جاسىنا جەتكەندەردىڭ «ساياسي ءومىرىن ۇزارتۋ» پراكتيكاسى بولا ما؟ اقىرعى شەشىم اقوردادا.

نۇرعالي نۇرتاي، جۋرناليست.

Abai.kz