.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
پرەمەر-ءمينيسترى ا.ۇ.مامينگە  

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
باس پروكۋرورى ع.د.نۇرداۋلەتوۆكە 

دەپۋتاتتىق ساۋال 

قۇرمەتتى اسقار ۇزاقبايۇلى!
قۇرمەتتى عيزات داۋرەنبەكۇلى! 

«اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 20 جەلتوقسانىندا وتكەن وتىرىسىندا بەرگەن تاپسىرمالارىن قۇپتايدى.

ميتينگىلەر تۋرالى حابارلاۋ راسىمىنە كوشۋ، ساياسي پارتيالاردى قۇرۋدى جەڭىلدەتۋ، پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا ينستيتۋتىن بىرىكتىرۋ، بيۋدجەتتىڭ جۇمسالۋىنا قوعامدىق باقىلاۋدى ەنگىزۋ سىندى تاپسىرمالار قوعامنىڭ دامۋىنىڭ جاڭا پاراديگماسىن جانە وزەكتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى شەشۋدەگى جاڭا مۇمكىندىكتەردى جاسايدى.

ول ءۇشىن قوعام مەن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى مۇددەلەرىنە قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋدا اشىقتىق بولۋى كەرەك.

وسىعان بايلانىستى، دەموكراتيالىق پارتيا العا قويىلعان مىندەتتەردى ءتيىمدى قولدايتىندىعىن جانە ولاردى ىسكە اسىرۋعا بەلسەندى قاتىسۋعا دايىن ەكەندىگىن مالىمدەيدى.

ۇلتتىق كەڭەستىڭ اتالعان وتىرىسىندا پرەزيدەنت ق.توقاەۆ ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدى كەمسىتۋگە جول بەرىلمەيتىنىن ايتىپ، شەتەلدىك جۇمىس بەرۋشىلەرمەن جۇمىس ىستەيتىن قازاقستاندىقتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا قاتىستى ناقتى تاپسىرمالار بەردى.

«اق جول» ۇلتتىق بيزنەس-پارتيا رەتىندە وسىعان بايلانىستى كەيبىر شەتەلدىك تاۋار الپاۋىتتارىنىڭ قازاقستاندىق شاعىن جانە ورتا بيزنەس مۇددەلەرىنىڭ بۇزاتىنىن ايتتى. 

بۇل از دەگەندەي، ءىرى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار شەتەلدىك جەتكىزۋشىلەر مەن مەردىگەرلەردىڭ تاۋارلارى مەن قىزمەتتەرىن ساتىپ الۋ ءۇشىن  جىل سايىن شامامەن 8 ترلن. تەڭگە جۇمسايدى. 

سونداي-اق، كەلىسىمشارتقا قول جەتكىزە الاتىن وتاندىق كاسىپورىندار دا وزدەرىنىڭ زاڭدى قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن ەلەۋسىز قالدىرادى.

«ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋدە» جۇمىس ىستەيتىن وتاندىق كاسىپكەرلەر «اق جول» پارتياسىمەن بايلانىسقا شىقتى. الەمدەگى ەڭ ءىرى بولات ءوندىرۋشى كاسىپورىن قازاقستاندىق سەرىكتەستەرگە وندىرىلگەن تاۋارلار، جۇمىستار مەن قىزمەتتەر ءۇشىن تولەمدى ۇنەمى التى اي نەمەسە ودان دا كوپ مەرزىمگە كەشىكتىرىپ كەلەدى.

ماسەلەن، 2016 جىلى كومپانيانىڭ مەردىگەرلەر الدىنداعى قارىزى 1 ميلليارد تەڭگەنى قۇراسا، 2017 جىلى - 2 ميلليارد تەڭگە بولعان. بىلتىر ميللياردتان اسىپ جىعىلدى. بيىل قاراعاندى ​​وبلىسى مەن تەمىرتاۋ قالاسىنىڭ باسشىلىعى «ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ» كومپانياسىنىڭ باسشىلىعىمەن جەرگىلىكتى مەردىگەرلەر الدىنداعى قارىزدى تولەۋ ماسەلەسى بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە ءماجبۇر.

سونىمەن بىرگە، بارلىق قازاقستاندىق سەرىكتەستەر بانكتەردەن نەسيە الۋعا ءماجبۇر. سەبەبى، ورىندالعان كەلىسىم-شارتتاردىڭ ۋاقتىلى تولەنبەۋىنەن ولار تىكەلەي قارجىلىق زالال شەگەدى. مىسالى، كوممەرتسيالىق نەسيەلەر بويىنشا ورتاشا پايىزدىق مولشەرلەمە 18% بولعان جاعدايدا، التى ايعا كەشىكتىرىلگەن وتاندىق كومپانيالاردىڭ شىعىنى كەلىسىمشارت سوماسىنىڭ 9% قۇرايدى، بۇل جەرگىلىكتى بيزنەس ءۇشىن ۇلكەن شىعىن.

سونىمەن قاتار، مۇنىڭ كەسىرىنەن شەتەلدىك كاسىپورىندارمەن جۇمىس جاساماسا دا، ولاردىڭ ارەكەتتەرىنەن تىكەلەي زالال شەككەن وسى كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسشىلارىنا جالاقى كەشىكتىرىلىپ تولەنەدى. 

سونىمەن قاتار، مەردىگەرلەر ەسەپتەلگەن، بىراق ءالى جاسالماعان تولەمدەر ءۇشىن سالىقتار مەن ايىپپۇلدار تولەۋگە ءماجبۇر. 

بۇل - قازاقستاندىق كومپانيالار ءوز ەسەبىنەن «ارسەلور ميتتالعا» دەمەۋشىلىك كورسەتىپ وتىر دەگەن ءسوز. 

اشىق دەرەككوزدەرگە سەنسەك، «ارسەلورميتتال تەمىرتاۋ» كومپانياسى قازاقستاننىڭ جەر قويناۋىن پايدالانا وتىرىپ، از مولشەردە پايدا ءتۇسىرۋدىڭ جەكە سحەماسىن قۇرعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بارلىق ەكسپورتتىق جەتكىزىلىمدەر كومپانيانىڭ دۋبايداعى كەڭسەسى ارقىلى ءوتىپ، ءونىم باعاسى الدىمەن ءباا-دە «وزىندىك قۇنى + ءبىر دوللار» باعاسىمەن، ودان كەيىن بارىپ ناقتى ساتىپ الۋشىلارعا الەمدىك باعامەن ساتىلدى.

ياعني، رەسمي تۇردە «ميتتالدىڭ» ەكسپورتىنىڭ ءبىر تونناسى 1 دوللارعا تەڭ جانە ولار قازاقستانعا سول 1 دوللاردان عانا سالىق تولەيدى. ال تۇسكەن قاراجاتتىڭ نەگىزگى بولىگى سول يەلەردىڭ وففشورلىق كومپانياسىنا ءتۇستى.

بىراق بۇل سحەماعا قاراماستان، جاسىرىن كىرىستى ايتپاعاندا، زاۋىت ونداعان جىلدار بويى ءوزىنىڭ شەتەلدىك يەلەرىنە جىلىنا جارتى ميلليارد دوللارعا جۋىق رەسمي كىرىس بەردى. 

دەگەنمەن، «ميتتال» جاسالعان كەلىسىمشارتتار بويىنشا قازاقستاندىق كاسىپورىندارعا قارجى تولەگىسى كەلمەيدى.

سۇرانىمدا مۇنداي دەرەكتەردىڭ سكانەرلەنگەن قۇجاتتارى بار كوزدەرى كورسەتىلەدى. «اق جول» فراكتسياسى اتالعان فاكتىلەردى شەشۋگە جانە قازاقستاندىق جۇمىسشىلاردىڭ دا، قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردىڭ دە، جالپى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ مۇددەلەرىن دە قورعاۋعا شاقىرادى.

شەتەلدىك تاۋارلىق الپاۋىتتاردىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىن دامىتۋعا نەعۇرلىم سەلقوس قاراۋى، ولاردىڭ ساتىپ العان قازاقستاندىق بيزنەسىنىڭ ۇلەسى مەن قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسىن كوتەرەتىن كەز كەلدى.

وسىعان بايلانىستى «اق جول» دەپۋتاتتىق فراكتسياسى ءىرى شەتەلدىك جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ قىزمەتىندە ۇلتتىق ەكونوميكالىق مۇددەلەردى قاتاڭ رەتتەۋ مەن قورعاۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى سۇرايدى.

سونىمەن قاتار، ءبىز سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭناماعا «كورپوراتيۆتىك سىبايلاس جەمقورلىق» تۇسىنىگىن ەنگىزۋ ماسەلەسىن كوتەرەمىز.

جەر قويناۋى مەملەكەتكە تيەسىلى، دەمەك، شەتەلدىك جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ولاردى پايدالانۋ كەزىندە تەرىس پايدالانۋ دا سىبايلاس جەمقورلىق بويىنشا قۇقىق بۇزۋشىلىققا جاتادى.

Abai.kz