ۆا، شىركىن، ۆاحتانگ!
...قول قويماعانداردىڭ قاتارىنان تابىلعان ايگىلى ءانشىمىز بيبىگۇل تولەگەنوۆا كەشە ارنايى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، ءبىزدىڭ ءورىستىلدى ارىپتەستەرىمىزدىڭ الدىندا جاتتا كەپ اقتالدى. اقتالاتىنداي ءجونى بار ەكەن، مۇحتار شاحانوۆ باستاعان ۇلت جاناشىرلارى «كونستيتۋتسياعا قارسى ارەكەتتەر توقتاتىلسىن!» دەپ، اشىق حات جازىپ، الماتىدا الا شاپقىن بولىپ جۇرگەندە اپامىز تۇركيادا دەمالىپ جاتىپتى. ءوزى تاپ وسىلاي دەدى. دەگەندە، ءتىپتى، بىلاي دەدى: «... نا تو پاشلو، تۋراسىن ايتقاندا، مەن ول كەزدە تۇركيادا، تەڭىزدە، كۇنگە قىزدىرىنىپ دەمالىپ جاتتىم!»
وقىرماننىڭ ەسىنە سالا كەتەيىك. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا اشىق قارسى شىعىپ، قازاق ۇلتىن قورلاپ سويلەگەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتىنە زاڭ تۇرعىسىنان باقىلاۋ قاجەتتىگىن ايتىپ اشىق حات جازعان زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ قاتارىندا بيبيگۇل احمەتقىزى دا بولعان-مىس. اشىق حاتتا اتا زاڭىمىزدىڭ 7-ءشى بابىنىڭ ەكىنشى تارماعىن، ياعني، «ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە مەملەكەتتىك تىلمەن تەڭ قولدانىلادى» دەگەن جولدى الىپ تاستاۋ جونىندە ورىندى ۇسىنىستا ايتىلعان-دى. بۇل ۇسىنىستىڭ ءوزى كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابى تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى كەرەك دەگەن تالاپتان شىققان (اتالعان باپتا «مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى» ).
...قول قويماعانداردىڭ قاتارىنان تابىلعان ايگىلى ءانشىمىز بيبىگۇل تولەگەنوۆا كەشە ارنايى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، ءبىزدىڭ ءورىستىلدى ارىپتەستەرىمىزدىڭ الدىندا جاتتا كەپ اقتالدى. اقتالاتىنداي ءجونى بار ەكەن، مۇحتار شاحانوۆ باستاعان ۇلت جاناشىرلارى «كونستيتۋتسياعا قارسى ارەكەتتەر توقتاتىلسىن!» دەپ، اشىق حات جازىپ، الماتىدا الا شاپقىن بولىپ جۇرگەندە اپامىز تۇركيادا دەمالىپ جاتىپتى. ءوزى تاپ وسىلاي دەدى. دەگەندە، ءتىپتى، بىلاي دەدى: «... نا تو پاشلو، تۋراسىن ايتقاندا، مەن ول كەزدە تۇركيادا، تەڭىزدە، كۇنگە قىزدىرىنىپ دەمالىپ جاتتىم!»
وقىرماننىڭ ەسىنە سالا كەتەيىك. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا اشىق قارسى شىعىپ، قازاق ۇلتىن قورلاپ سويلەگەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتىنە زاڭ تۇرعىسىنان باقىلاۋ قاجەتتىگىن ايتىپ اشىق حات جازعان زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ قاتارىندا بيبيگۇل احمەتقىزى دا بولعان-مىس. اشىق حاتتا اتا زاڭىمىزدىڭ 7-ءشى بابىنىڭ ەكىنشى تارماعىن، ياعني، «ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە مەملەكەتتىك تىلمەن تەڭ قولدانىلادى» دەگەن جولدى الىپ تاستاۋ جونىندە ورىندى ۇسىنىستا ايتىلعان-دى. بۇل ۇسىنىستىڭ ءوزى كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابى تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى كەرەك دەگەن تالاپتان شىققان (اتالعان باپتا «مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى» ).
حوش، سونىمەن اپامىزدىڭ اڭگىمەسىنە ورالايىق. اشىق حاتتقا قول قويماعانىن ازار دا بەزەر بولىپ تۇسىندىرگەن تولەگەنوۆا قازاقستانداعى اسا قادىرلى تىلدە توگىلە وتىرىپ «ءبىز ورىس تىلىندە ءبارىبىر سويلەيمىز، سويلەي بەرەتىن بولامىز» دەپ ءبىر-اق قايىردى. پوۋ، دەگەن-اي دەسەڭىزشى! دۇرىس قوي، اپامىزدىكى. بۇل ادامداردىڭ بۋىنى وتارشىل ورىس مادەنيەتىنىڭ ىقپالىندا ءوستى. كوگەردى، كوكتەدى. جارتى الەمدى جامباسىنا باسقان كسرو-نىڭ (سسسر-ءدىڭ) كوگىندە جۇلدىزداي جارقىرادى. مويىنداۋىمىز كەرەك، قازاقتى بۇراتانا ساناعان يمپەرشىل ساياساتتىڭ ىشىنەن ساڭلاۋ تاۋىپ قايتكەندە قازاق ءۇنىن ەستىرتتى. سوۆەتتىك «ۇلى دوستىق» اياسىندا تەربەلىپ، ەلدىڭ الاقانىندا الپەشتەلدى. سوندىقتان ولار ءۇشىن وتكەندى ءوشىرىپ تاستاۋ - قيانات. ايتكەنمەندە، ولار قياناتتىڭ زورىنا قىڭق ەتپەيتىن ۇرپاق بولىپ شىقتى (بۇل ارادا قازاققا تۇكىرگەنى بار بولات ايۋحانوۆ سياقتىلاردى ەرەكەشە اتاعانىمىز ءجون شىعار. قاراڭىز: بولات ايۋحانوۆ: «ماعان الاتاۋ مەن مال وتان ەمەس» www.abai.kz/node/9443 ) ايۋحانوۆتاردىڭ قاتارىنا ەندى قىنجىلا وتىرىپ بيبيگۇلدەي ساڭلاعىمىزدى قوسامىز با، قايتەمىز؟ نەگە دەسەڭىز، «قازاق قاڭعىپ ءدوي دالادا كوشىپ-قونىپ قانا جۇرگەن، قالاسى دا، مادەنيەتى دە بولماعان، بارىنەن جۇرداي توبىرلاردىڭ قاۋىمى» دەيتىن قورلىق سوزگە شىداماي اشىق حات جازعان جۇرتتان جىرىلىپ، جاقسى اتانۋعا تىرىسقان اپامىزدىڭ اياق استىنان قۇبىلا قالعانى جانىمىزعا باتۋدا. «قازاقتىڭ كيىز ءۇيى - قاڭعىباستاردىڭ لاشىعى ەكەن. «قازاق ۇلت ەمەس» ەكەن. ءبۇتىن ءبىر ۇلتتى بۇدان ارتىق قالاي سورلاتۋعا بولادى؟ سونىڭ بىرىنە نامىسى جانباي كەنەتتەن كەرى سويلەگەن اپامىزعا ايتارىمىز بولماي تۇر. اينالايىن اپاسى-اۋ، زامان قازىر وزگەردى عوي. ءسىزدىڭ بايتاق وتانىڭىز ماسكەۋ ەمەس - استانا! تۋعان ەلىڭىز، ءسىزدىڭ بار جوعىڭىزدى بىلمەيتىن ورىس ەمەس، ءسىزدى الپەشتەپ الاقانىندا ۇستاپ كەلە جاتقان - قازاق! ءسىزدىڭ بۇلبۇل ءۇنىڭىزدى ماسكەۋ ۇقپايدى. ءسىز الدىمەن قازاققا كەرەكسىز. قازاق سىزگە كەرەك. ءبىر باسىڭىزعا جەتەتىن اتاق داڭقتىڭ ءبارىن الىپ بولعان، اسارىڭىزدى اساپ، جاسارىڭىزدى جاساپ قويعان سىزگە نە كورىندى سونشا، ءتايىر-اۋ؟.. الدە، استاناداعى ءبىزدىڭ اقجاعالى ۇلىقتاردىڭ الدىندا قىلدان تايىپ كەتەمىن بە دەپ ۇرەيلەنەسىز بە؟ سولاي سياقتى... سولاي سياقتى دەۋىمىزگە سەبەپ - بيبيگۇل تولەگەنوۆا جۋىردا ەلوردامىزدىڭ تورىندە ءان شىرقاماق كورىنەدى. وزىنە حابارلاسقانىمىزدا ول استانادا رەپەتيتسيا جاساپ جاتقانىن ايتىپ، اڭگىمەگە ۋاقىتىنىڭ جوقتىعىن ءبىلدىردى. شاماسى، اپامىز استانا جۇرتىنا ۇلكەن ءبىر كونتسەرت بەرمەك. الايدا ءبىز تولەگەنوۆادان حاتقا قول قويعانى، يا، قويماعانى تۋرالى ەمەس، ۆاحتانگ كيكابيدزە تۋرالى سۇراعىمىز كەلىپ ەدى.
ۆاحتانگ كيكابيدزە. گۇرجى مەن رەسەيدىڭ حالىق ءارتىسى. ءبىزدىڭ اپامىز دا كسرو مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىنا ساحيب. ۆاحا اعايدىڭ دا، ءبىزدىڭ اپايدىڭ دا سوۆەت وكىمەتىنەن كورمەگەن جاقسىلىعى كەم. ەكەۋى دە الىپ يمپەريانىڭ تۇسىندا ءان سالدى، كينوعا ءتۇستى، ونەردەگى ايدىك تۇلعالاردىڭ بىرىنە اينالدى. الايدا، ۆاحتانگ 2005 جىلى رەسەيدە كونتسەرت قويۋدان باس تارتىپ، «درۋجبا» وردەنىن كەۋدەسىنە قاداماي «چيتوگريتولاتىپ» وتانىنا تارتىپ وتىردى. ونىڭ بايلىعى - رەسەيدەگى باق-قۋاتتى ءومىرى، جايلى تۇرمىسى، ونەر ورىندەگى بيىكتەرى، الدا مۇلتىكسىز باعىندىرار اسقارالى اسۋلارى ەمەس، ادام، تۇلعا رەتىندە قالىپتاسقان جىلدارىنىڭ مازمۇنى، ازاماتتىق پوزيتسياسى ەكەن («موي گودا - مويو بوگاتستۆو»).
ۆاحتانگ كونستانتينۇلى كيكابيدزە رەسەيدىڭ گۇرجىستانعا ساياسي قىسىم كورسەتۋىنە بايلانىستى 2005 جىلى تبليسيگە ءبىرجولا قونىس اۋداردى. قازىر تۋعان ەلىنىڭ تىلەۋىن تىلەپ، ۇردا جىق ورىس مىنەزىنە قايتا ورالعان بۇگىنگى رەسەي بيلىگىن سىناپ تا ءجۇر. ايتكەنمەندە، ساياساتتىڭ اتى - ساياسات. «تۇسكە دەيىن - ءمۇيىز، تۇستەن كەيىن كيىز». سوعان وراي ساياساتكەرلەر دە سان تۇرگە ەنە بەرەدى. ونەر عانا ماڭگىلىك. ۆاحا اعاي سونى بىلەدى. ال، ءسىزدىڭ نە بىلگەنىڭىز بار، اپاي؟ ۆاحتانگ ارىپتەسىڭىزدىڭ ەرلىگىن مىسال ەتە وتىرىپ سىزدەن وسىنى سۇرايىق دەپ ەدىك.
«اباي-اقپارات»
P.S. ايتپاقشى، ۆاحا اعاي بۇل كۇندەرى «قاپقاز ۇلتىنىڭ كەلبەتى» دەگەن كىتاپ جازىپ جاتقان كورىنەدى. ۆا، شىركىن، ۆاحتانگ!
