بۇگىن «قازاتومپروم» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆ شارتتى تۇردە بوستاندىققا شىقتى. سەمەي قالالىق №2 سوتى جاكىشەۆتى مەرزىمىنەن ەرتە بوساتۋ تۋرالى ءۇشىنشى ءوتىنىشىن قاناعاتتاندىردى. 

3 ناۋرىز سەمەي قالالىق سوتىنىڭ سۋدياسى يزولياتوردان تىكەلەي ەفير ارقىلى بايلانىسقان مۇحتار جاكىشەۆتىڭ ءىسى تۋرالى ۇكىم شىعاردى. سوت وتىرىسىنا رەسپۋبليكانىڭ ءار ايماعىنان كەلگەن جۇزگە جۋىق بەلسەندى قاتىسقان.

ال، وسىعان دەيىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جاكىشەۆتىڭ دەنساۋلىق جاعدايىنان حاباردار ەكەنىن ايتقان بولاتىن. ول باق-قا بەرگەن سۇحباتىندا:

- بۇل تەك سوتتىڭ قۇزىرەتىندەگى ماسەلە. مەن، ارينە، جاكىشەۆتىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى بىرنەشە رەت مەرزىمىنەن بۇرىن شارتتى تۇردە بوساتۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەنىن بىلەمىن. 3 ناۋرىزدا سوت وتىرىسى وتەدى. سوتتىڭ شەشىمىن كۇتەيىك، ونىڭ ءادىل بولاتىنىنا سەنىمدىمىن، – دەگەن ەدى.

ايتا كەتەيىك، «قازاتومونەركاسىبى» ۇلتتىق كومپانياسىن باسقارعان مۇحتار جاكىشەۆ 2009 جىلى قاماۋعا الىنىپ، 2010 جىلى 14 جىلعا سوتتالعان بولاتىن. الايدا ول وزىنە تاعىلعان ايىپتارمەن كەلىسپەيتىنىن ايتقان.

جاكىشەۆ

مۇحتار جاكىشەۆ قازاق كاسىپكەرى. «قازاتومپرومنىڭ» بۇرىنعى باسشىسى. قازىر 56 جاستا. بىزدىكىلەردى ايتپاعاندا، الەمدىك دەڭگەيدەگى ماماندار ونى «ۋران ءوندىرىسىنىڭ گەنيى» دەپ اتاعان ەكەن. ونىڭ حالىقارالىق مىنبەرلەردە سويلەگەن ءسوزى – الەمدەگى ۋران باعاسىن نارىقتىق جاعدايعا سايكەستەندىرۋگە ىقپال ەتكەن. «ۆيكيپەديا» دەرەگى سولاي دەيدى.

الماتىداعى «فيز-ماتتى» بىتىرگەن. قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە، ماسكەۋدەگى فيزيكا-ينجينەرلىك ينستيتۋتىندا ءبىلىم العان. ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرگەن. 1992 جىلدان باستاپ كوممەرتسيالىق باعىتتا جۇمىس جاساعان. بىرنەشە كومپانيالاردا باسشىلىق قىزمەت بولعان.

1998 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ «قازاتومپروم» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ تاعايىندالدى. 2009 جىلعا دەيىن سوندا قىزمەت ەتتى. ارادا 2001-2002 جىلدارى قر ەنەرگەتيكا جانە تابيعي رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى قىزمەتىن اتقاردى.

اكەسى ەركىن عازيزۇلى جاكىشەۆ – زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. اناسى رايسا نۇرعاليقىزى جاكىشەۆا حيميا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى. ءوزىنىڭ ءتورت قىز، ءبىر ۇلى بار.

جاكىشەۆ ءىسى (حرونولوگيا)

جاكىشەۆ 1998 جىلدان باستاپ ءوزى باسقارعان «قازاتومپروم» كومپانياسىنىڭ باسشىلىعىنان 2009 جىلدىڭ مامىرىندا بوسادى. بوساعاندا قالاي، 2009 جىلدىڭ 21 مامىر كۇنى «قازاتومپرومنىڭ» استاناداعى كەڭسەسىندە تۇتقىندالدى. ونى تۇتقىنداۋعا كەلگەندەر وزدەرىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى قىزمەتكەرلەرى رەتىندە تانىستىرعان. ارادا ءۇش كۇن وتكەندە «مەملەكەت مۇلكىن جەكە ماقساتىنا پايدالانىپ، قازاقستاننىڭ ءىرى ۋران كەن ورىندارىنان وففشورداعى فيرمالاردىڭ مۇددەسى ءۇشىن «دوليا» الدى» دەگەن ايىپ بويىنشا قاماۋعا الىندى.

2010 جىلدىڭ ناۋرىزىندا استانانىڭ سارىارقا اۋداندىڭ №2 سوتى مۇحتار جاكىشەۆتى 14 جىلعا سوتتادى. وعان «قارجىنى ىسىراپ قىلدى جانە پارا الدى» دەگەن ايىپ تاعىلدى. جازاسىن قاتاڭ رەجيمدى كولونيادا وتەۋ مىندەتتەلدى.

ال 2011 جىلى ونىڭ ۇستىنەن ەكىنشى مارتە قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، «ءىرى كولەمدە الاياقتىق جاسادى جانە بوتەن مۇلكىن يەمدەنىپ، ىسىراپ ەتتى» دەگەن ايىپ تاعىلدى.

2012 جىلى تۇرمەدەگى جاكىشەۆ تاعى 10 جىلعا سوتتالدى. ءسويتىپ اقىرىندا، سوت الدىڭعى جازاسىن ەسەپكە الىپ، ەكى جازا بىرىكتىرىلدى. تۇپكىلىكتى سوتتالعان مەرزىمى – 14 جىل بولدى.

مۇحتار جاكىشەۆ قاماۋعا الىنىپ، تەرگەۋ باستالعاننان كەيىن 2 اي وتكەندە عانا وعان ايەلىمەن كەزدەسۋگە رۇقسات بەرىلدى. تەرگەۋ كەزىندە قورعاۋشىلارعا قىسىم جاسالعانى (ادۆوكاتقا قورعالۋشىمەن قىلمىستىق ءىستىڭ ءمان-جايىن تالقىلاۋعا تىيىم سالۋ ت.ب.) تۋرالى اقپارات باق-تا جاريا بولدى.

جاكىشەۆ ءىسىنىڭ «ساياسي» استارى

جاكىشەۆتىڭ تۇتقىندالۋىندا ساياسي استار بار دەيدى كەي ساراپشى. ويتكەنى، تۇتقىندالعانعا دەيىن جاكىشەۆ پەن ونىڭ ۇلكەن قىزىن كەدەندە توقتاتىپ، بىرنەشە ساعات بويى اۋەجايدا ۇستاعان كورىنەدى.

جالپى تاۋەلسىز ساراپشىلار مۇحتار جاكىشەۆتىڭ تۇتقىندالۋىنا قاتىستى ەكى ءتۇرلى پىكىر ايتادى، دەپ جازادى «ازاتتىق».

ءبىرىنشى سەبەپ – 2003 جىلى وليگارح مۇحتار ءابىلازوۆتى تۇرمەدەن بوساتۋدى سۇراپ، «كەپىلدىك ەتكەندەردىڭ» ىشىندە جاكىشەۆتىڭ دە بولۋى.

2010 جىلى اقپان ايىندا استانادا كاسىپكەرلەر كەڭەسى ءوتىپ، سول كەزدەگى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ كاسىپكەر نۇرلان سماعۇلوۆتى سوگە سويلەگەن.

«ازاتتىقتىڭ» ايتۋىنشا، ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ: «ونىڭ دوستارى، اراسىندا سەن دە بارسىڭ، ماعان حات جازىپ، جەمقورلىعى ءۇشىن تۇرمەگە قامالعان ءابىلازوۆتى بوساتۋدى مەنەن ءوتىنىپ، كەپىل بولدىڭدار. وتانعا قىزمەت ەتەتىن بولادى دەپ ان-سۋ ءىشىپ، جازباشا تۇردە ماعان ءسوز بەردىڭدەر. قازىر ول بارلىق دوستارىنىڭ بەتىنە تۇكىرىپ كەتتى. اتى-جوندەرىڭدى اتاماي-اق، قويايىن. ال سەندەر جاۋاپ بەرۋگە تيىسسىڭدەر» دەگەن ەكەن.

ەكىنشى سەبەپ – ۋران وندىرىسىندە رەسەي مۇددەسىنە قايشى كەلەتىن ارەكەت جاساپ، جاپونيالىق «Toshiba» كومپانياسى ارقىلى كانادالىق «Uranium Oneنىڭ» جولىن كەسپەك بولعان ساياساتى.

2008 جىلى جاكىشەۆ مالىمدەمە جاساپ، ءوزى باسقاراتىن «قازاتومپروم» كومپانياسى 2010 جىلى ۋران ءوندىرىسى جونىنەن الەمدە ءبىرىنشى ورىنعا شىعاتىنىن مالىمدەگەن. 2009 جىلى ول تۇتقىندالدى. سودان كەيىن-اق، رەسەي كانادالىق «Uranium One» كومپانياسىن قازاقستان كەنىشتەرىندەگى ۇلەسىمەن قوسا ساتىپ الدى دا، 2011 جىلى ۋران ءوندىرىسى مەن قورى جونىنەن الەمدە العاشقى ورىنعا شىقتى.

جاكىشەۆ – «ساياسي تۇتقىن»

2013 جىلى قازان ايىندا قۇقىق قورعاۋشىلار اليانسى مۇحتار جاكىشەۆتى ساياسي تۇتقىندار تىزىمىنە قوستى. وعان سوت پەروتسەسسى كەزىندە جاكىشەۆتىڭ قۇقىعىنىڭ ورەسكەل بۇزىلۋى تۋرالى فاكتىلەر سەبەپ بولعان. بۇعان دەيىن جاكىشەۆ «ساياسي تۇتقىنعا قاتىسى بار تۇتقىن» دەپ سيپاتتالىپ كەلگەن. مۇحتار جاكىشەۆ 2018 جىلعى ساياسي تۇتقىنداردىڭ جاڭارتىلعان تىزىمىنە دە ەنگەن.

ونىڭ دەنساۋلىق جاعدايى

2017 جىلى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ اناسى رايسا جاكىشەۆا نۇرسۇلتان نازارباەۆقا حات جازىپ، ۇلىن كەشىرۋدى سۇرادى.

2018 جىلى قۇقىق قورعاۋشى، قوعام بەلسەندىسى باقىتجان تورەعوجينا جەلىدەگى پاراقشاسىندا جاكىشەۆتىڭ دەنساۋلىعى مەن وتباسى تۋرالى جازبا جاريالادى. ونىڭ ايتۋىنشا، مۇحتار جاكىشەۆتىڭ دەنساۋلىعى قاتتى ناشارلاپ كەتكەن. كۇنىنە 30 ءدارى قابىلدايدى ەكەن.

قولداۋشىلار 2018 جىلى جاكىشەۆكە راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى ۇندەۋ حات تا جاريالاعان. 2017 جىلى جاكىشەۆكە وپەراتسيا جاسالعان. ناقتىلاپ ايتساق، ونىڭ كوزىنە وپەراتسيا جاسالدى. ال 2018 جىلى جۇرەك-قان اينالىمى دەرتىنە شالدىققان مۇحتار جاكىشەۆكە ءۇشىنشى توپتاعى مۇگەدەكتىك بەرىلگەن.

مۇحتار جاكىشەۆ سوتتى بولىپ، تۇرمە كورگەلى دە ونىنشى جىلعا اياق باستى. ونىڭ دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاعانى جايلى بىرنەشە مارتە ايتىلدى. تۇرمەدە ونىڭ كوزىنە وتا جاسالعانى دا بەلگىلى. قارت اناسى ۇلىنا راقىمشىلىق جاساۋدى سۇراپ، پرەزيدەنتكە حات تا جازدى. جاكىشەۆتى قولداۋشى جۇرت وعان اراشا سۇراپ، قول جينادى دا. ودان كەيىن قىلمىستى بولعان ازاماتتاردىڭ كەيبىرى 2016 جىلى تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا وراي راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى زاڭنىڭ اياسىندا بوساپ شىقتى. ال 2009 جىلى تۇتقىندالىپ، 2010 جىلى سوتتالعان جاكىشەۆ بۇگىن عانا بوساتىلدى.

Abai.kz