2016 جىلى ۇكىمەت اۋىل شارۋاشىلىعىنا تيەسىلى 1,7 ميلليون گەكتار جەردى اۋكتسيون ارقىلى ساتۋعا شىعاراتىنىن مالىمدەدى. حالىق: «جەر شەتەلدىككە ساتىلماسىن، جالعا بەرىلمەسىن»، - دەپ دابىل قاقتى. جالپىحالىقتىق ميتينگتەر ءوتتى. سول ميتينگتەرگە قاتىسقان ءبىراز ازامات تۇرمەگە دە توعىتىلدى. حالىق نارازىلىعىنان كەيىن جەر كودەكسىندەگى رەزونانس تۋدىرعان زاڭ باپتارىنا بەس جىلدىق ماراتوري جاريالاندى. ال وتكەن جىلى ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ جەردىڭ ەشقاشان ساتىلمايتىنىن ايتتى.

«جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى. بۇل مەنىڭ پرەزيدەنت رەتىندەگى بەرىك ۇستانىمىم!»، - دەگەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى قوستاناي وبلىسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى ماماندارىمەن وتكەن كەزدەسۋدە.

دەمەك، وسىدان كەيىن جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتۋ، جالعا بەرۋ، تەگىن بەرۋ جايلى ماسەلە مۇلدە كوتەرىلمەۋى كەرەك ەدى. ەكس-پرەزيدەنت ماراتوري جاريالاپ، ەكىنشى پرەزيدەنت نۇكتەسىن قويعان ماسەلە تولىقتاي حالىقتىڭ پايداسىنا شەشىلىپ، جەر مەملەكەتتىڭ مەنشىگىندە قالۋى قاجەت ەدى...

الايدا، كوروناۆيرۋس دەندەپ، حالىق كارانتيندە جاتقاندا، قازاق بيلگىلى قاسيەتتى قارا جەرگە تاعى اۋىز سالىپتى. وكىنىشكە وراي، «بىرەۋ تويعا اينالعاندا، بىرەۋ قويعا اينالادى» دەگەننىڭ كەرىن كەلتىرىپتى.

ەاەو ەلدەرىنىڭ كاسىپورىندارىنا تەگىن بەرۋ

ەل ۇكىمەتىنىڭ جوسپارى بويىنشا، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ كاسىپورىندارىنا زاۋىت-فابريكا سالۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرى تەگىن بەرىلۋى كەرەك بولاتىن. ءتىپتى وسىنداي شەشىم قابىلدانىپ كەتە جازدادى. اتالعان جوبانى egov پورتالىندا جالپىحالىقتىق تالقىلاۋعا ۇسىنىپ ۇلگەرىپتى. قاۋلى 21 ساۋىرگە دەيىن كوپشىلىكتىڭ تالقىلاۋىندا بولادى دەپ جوسپارلانعان.

ءبىز بۇل ءسوزدى ويدان شىعارىپ وتىرعان جوقپىز. «ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىن جالپىحالىقتىڭ تالقىلاۋعا سالۋ ءۇشىن egov پورتالىنا شىعاردىق»، - دەپتى قر يدم ماشينا جاساۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرجان ءيمانسىلامنىڭ ءوزى 31 ارناعا بەرگەن سۇحباتىندا.

جالپى حالىقتىق تالقىلاۋعا قويدىق دەگەنى دە كوپ كوڭىلىن اۋلاۋ ءۇشىن ايتىلعانداي-اق. سەبەبى، قاراردىڭ تالقىلاۋعا ءتۇسىپ جاتقانىن حالىققا ەشكىم حابارلاعان جوق. ەل-جۇرت ءبىلىپ، تىلشىلەر سۇراعاندا عانا ايتىلىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە egov پورتالىنداعى تالقى الاڭى اشىلمايتىن كورىنەدى. 31 ارنا سولاي دەپتى. ەشكىم كىرىپ، وي-پىكىرىن بىلدىرە المايدى. دەمەك، حالىق ءوزى رەاكتسيا تانىتپاعاندا، 21 ءساۋىر كۇنى قاۋلى قابىلدانىپ كەتۋى دە مۇمكىن بە ەدى...

قوعام نارازىلىعىنان كەيىن ەاەو-عا مۇشە ەلدەر قاتىساتىن كاسىپورىندارعا جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ ماسەلەسى تالقىلاۋدان جانە قاراۋدان الىندى.

ەgov پورتالىنداعى رەسمي مالىمدەمەدە: «مەملەكەتتىك ورگاندار مەن اككرەديتتەلگەن قاۋىمداستىقتار قر ۇكىمەتىنە ەاەو-گە مۇشە ەلدەردىڭ كاسىپورىندارىنا جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ قۇزىرەتى جوقتىعىن ەسكەرتتى. سول ءۇشىن اتالعان قاۋلى جوباسى تالقىلاۋدان جانە ودان ءارى قاراۋدان الىندى»، دەپ جازدى.

«اتتان تۇسسە دە، ۇزەڭگىدەن تۇسكىسى كەلمەيتىن» شەندىلەر قويىرتپاق جوسپارىنىڭ حالىق قارسىلىعىنا ۇشىراعانىن مويىنداماي وتىر. ەگەر ۇكىمەتتىڭ قاتەلىگىن بەتىنە باساتىن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن قاۋىمداستىقتار بار بولسا بۇل جوبانى جالپى حالىقتىق تالقىلاۋعا جەتكىزبەي-اق جولىن كەسەر ەدى عوي.

سونىمەن، ەل ۇكىمەتى قانداي شەشىم شىعارماق بولدى؟

قازاقستان ۇكىمەتى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا (ەاەو) مۇشە ەلدەردىڭ كاسىپورىندارىن جەر ۋچاسكەلەرى تەگىن بەرىلەتىن وتاندىق كاسىپورىنداردىڭ تىزىمىنە قوسۋدى جوسپارلادى. تۇسىنىكتى ەتىپ ايتقاندا، ەاەو ەلدەرىنىڭ كاسىپورىندارىنا زاۋىت-فابريكا سالۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرىن تەگىن بەرگىسى كەلدى.

قاۋلى مىناۋ: قر ۇكىمەتىنىڭ 2012 جىلعى 13 ساۋىردەگى № 459 قاۋلىسى مەن 2004 جىلعى 26 قاراشاداعى № 1237 قاۋلىسىنا ساي، جەر ۋچاسكەلەرى مەنشىككە وتەۋسىز نەگىزدە بەرىلەتىن وتاندىق ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ تىزىمىنە تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ كوزدەلگەن. ول بويىنشا، اتالعان قاۋلىنىڭ «شەتەلدىك ۇلەسى جوق وتاندىق كاسىپورىندار» دەگەن ەكىنشى تارماقشاسىن «ەاەو-عا مۇشە مەملەكەتتەردى قوسپاعاندا» دەپ رەداكتسيالاماق بولعان.

مىڭداعان رەسەيلىك كاسىپورىن تەگىن جەر الاتىن ەدى

اينالىپ كەلگەندە، بۇل دا رەسەيدىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالعان ارەكەت بولاتىن. قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى رەسەيدىڭ ونەركاسىپ جانە ساۋدا مينيسترلىگىمەن بىرلەسكەن وندىرىستىك باعدارلاما قابىلداعان. وسى باعدارلاما اياسىندا رەسەيلىك «كاماز» كومپانياسى قوستانايدا «KamLitKZ» جشس جانە «TobolKZ» جشس جوباسىن ىسكە قوسپاق بولادى. مىنە، وسى كومپانيالارعا تەگىن جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ ءۇشىن ءبىز ايتىپ وتىرعان داۋلى قاۋلى قولعا الىنعان. ارينە، بۇل باسى عانا. ەگەر ۇكىمەتتىڭ ويلاعانى بولىپ، وسى قاۋلى قابىلدانسا، قازاقتىڭ بايتاق دالاسىنان ءبىر ەمەس، مىڭ رەسەيلىك كومپيانيا تەگىن جەر الاتىن ەدى.

ەاەو-نىڭ نەگىزىنەن رەسەيدىڭ مۇددەسى ءۇشىن جۇمىس جاسايتىن وداق ەكەنىن ايتۋداي-اق ايتىپ كەلەمىز.  سوڭعى كەزدە ءجيى ايتىلىپ جۇرگەن، ورتاق اقشا، ورتاق جۇمىس كۇشى دەگەن سەكىلدى شەشىمدەردىڭ قازاقستانعا سوقىر تيىن پايداسى جوق-تى. ءتىپتى بۇل وداق تاۋەلسىزدىگىمىزگە قاۋىپ ءتوندىرۋى دە مۇمكىن ەكەنىن ساراپشىلار ايتقان. ەاەو ەلدەرىنىڭ كاسىپورىندارىنا تەگىن جەر بەرەمىز دەگەنى وسى قاۋىپتىڭ العى شارتتارىنىڭ ءبىرى دەپ بىلەمىز...

جەر - مەملەكەتتىڭ ەڭ باستى بايلىعى. مەملەكەتتىڭ جەرىن مەملەكەتتىڭ حالقى پايدالانىپ، ءومىر سۇرەدى. سول ءۇشىن جەر ەشقاشان ساتىلماۋى كەرەك. شەتەلدىكتەردى قويىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ وزىنە جەردى ءبىرجولا ساتىپ بەرۋگە بولمايدى. قازىر كەيبىر لاتيفۋنديستەردە 2-5 ميلليون گەكتارعا دەيىن جەر بار. ال قاراپايىم شارۋادا شاعىن عانا ەگىنىن ەگىپ، مالىن باعاتىن جەر جوق. بۇل ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە...

جالپىحالىقتىق قارسىلىقتىڭ سوڭىندا سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ جەر كودەكسىنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنا 5 جىلدىق ماراتوري جاريالاعان بولاتىن. مىنە، ءماراتوريدىڭ مەرزىمى اياقتالاتىن ۋاقىت تا جاقىندادى. ءارى قاراي جەر تاعدىرى نە بولادى دەپ الاڭداپ وتىرعان حالىق ۇكىمەتتىڭ بۇگىنگى باستاماسىنان تىكسىنىپ قالدى. بۇگىن «ەاەو كاسىپورىندارىنا تەگىن جەر بەرەمىز» دەسە، ءبىر جارىم جىلدان كەيىن ماراتوري مەرزىمى بىتە سالا «جەردى ساتامىز» دەپ كونە انىنە باسپاسىنا كىم كەپىل؟!

ۇكىمەت جەردى ساتۋ، جالعا بەرۋ نەمەسە تەگىن بەرۋ دەگەن ماسەلەنى 2016-دا ءبىر كوتەردى. حالىقى نارازىلىعىنان سوڭ، رايىنان قايتقان بولدى. مىنە، ارادا ءتورت جىل وتە بەرگەندە تاعى كوتەردى. تاعى دا نارازىلىققا تاپ بولدى. ەندى شە؟ اراعا جىل سالىپ تاعى دا جەر ساۋداسىن سۇراماق پا؟ جەر ساتۋ ماسەلەسى 2016 جىلى قانداي ۇلكەن داۋعا ۇلاسقانىن ۇكىمەت ۇمىتا باستاعان سەكىلدى. ال حالىقتىڭ تالابى وزگەرگەن جوق جانە وزگەرمەيدى دە!

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz