ءجۇز رەت ەستىگەننەن ءبىر رەت كورگەن ارتىق. باتىردىڭ قاسىندا بولعان جاۋىنگەرلەردىڭ ەستەلىكتەرىنە باعا جەتپەيدى. ولار ماڭگىلىك ءبىزدىڭ جادىمىزدا قالادى. مەن ءۇشىن ەفرەيتور ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ ماراپاتتاۋ پاراعىندا ۇلكەن ءمان جاتىر. سودان باستاپ ول ماڭگىلىككە اياق باستى.

اتىلىپ جاتقان وقتىڭ استىندا تولتىرىلسا دا، ءتىپتى، كوپتەگەن سايكەسسىزدىكتەر بولسا دا، ونى قۇراستىرعاندار ءاليا تۋرالى بولعان وقيعا ىزىمەن، بولاشاق ۇرپاققا ارناۋ جازعانداي كورىندى. سوعىس كەزىنىڭ وزىندە ماراپاتتاۋ پاراعىن تولتىرعان ادامنىڭ ساۋاتتىلىعىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. ونان ءبىز كەلەسىنى كورەمىز:

ماگداگۋلوۆا ليا كۋرۋمگامبەتوۆنا (مولداعۇلوۆا ءاليا نۇرمۇحامبەتقىزى) ەفرەيتور، 4-ءشى جەكە اتقىشتار باتالونىنىڭ 54-ءشى جەكە اتقىشتار بريگاداسىنىڭ سنايپەرى. كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ۇسىنىلادى. 1925 جىلى تۋعان، قازاق. 1942 جىلدان باستاپ قىزىل اسكەر قاتارىندا. بۇكىلوداقتىق لەنيندىك كومسومول جاستارى وداعىنىڭ (ۆلكسم) مۇشەسى. وتان سوعىسىنا 1942 جىلدىڭ جەلتوقسانىنان باستاپ قاتىسقان. كالينين وبلىسى لوكنينسك اۋدانى كازاچيحا سەلوسى ءۇشىن بولعان شايقاستا قازا تاپتى. بۇرىن ماراپاتتالماعان. رىبينسك قالاسىنىڭ اۋداندىق ۆوەنكوماتى شاقىرتقان.

ءارى قاراي جەكە ەرلىگى مەن سىڭىرگەن ەڭبەگى جازىلعان:

ەفرەيتور-كومسومولكا ليا مولداعۇلوۆا سوۆەتتىك وتانى ءۇشىن وشپەس داڭققا بولەندى. قازاق حالقىنىڭ وجەت تە، باتىل قىزى نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ ءىزىن كەسۋشى، ناعىز سنايپەر بولدى. ونىڭ اسكەري تىزىمىندە 30-دان استام نەمىس باسقىنشىلارى بار.

سۇراپىل شايقاستار ءجۇرىپ جاتتى. بۇل شايقاستارعا سنايپەر ليا ماگداگۋلوۆا بەلسەندى قاتىستى. 1944 جىلدىڭ 14-16 قاڭتارىنداعى شايقاستا دەدورۋحنوۆو سەلوسى ماڭىنداعى قارسىلاستاردىڭ كۇشەيتىلگەن قورعانىسىن بۇزۋ كەزىندە ليا مولداعۇلوۆا شايقاسقان باتالون جاۋدىڭ كۇشتى ارتيللەريالىق جانە پۋلەمەتتىك وعىنىڭ استىندا قالدى. بىراق ليا مولداعۇلوۆا: «ستالين ءۇشىن، وتان ءۇشىن»، دەگەن ۇرانمەن جەردەن كوتەرىلىپ، العا جۇگىردى. باتىل قازاق قىزىنىڭ ۇندەۋى جاۋىنگەرلەردى جىگەرلەندىرىپ، ولار ءاليانىڭ ارتىنان شابۋىلعا شىقتى. مولداعۇلوۆا ءبىرىنشى بولىپ جاۋ ترانشەياسىنا جەتتى جانە اۆتوماتتى شەبەرلىكپەن قولدانىپ، 10 سولدات پەن ءبىر وفيتسەردىڭ كوزىن قۇرتتى. فاشيستەردىڭ قورعانىسى سوققىعا توتەپ بەرە المادى. قايتارىپ الىنعان ۋچاسكە قايتادان سوۆەتتىك بولدى. ۆوسكو سەلوسى ءۇشىن شايقاستا ليا مولداعۇلوۆا تاعى دا سولداتتاردى باستاپ الدا كەلە جاتتى. بۇل ۇرىستا ول تاعى دا 12 نەمىس سولداتى مەن وفيتسەردىڭ كوزىن جويدى. ناسۆا اتتى تەمىرجول ستانساسىنا شابۋىل كەزىندە باتىر قىز مولداعۇلوۆا باتالوننىڭ بارلاۋشىلارىمەن قويان-قولتىق ارەكەت ەتتى. سول كەزدە ول ءبىزدىڭ جاياۋ اسكەرگە اتقىلاعان جاۋ مينومەتىن بايقاپ قالىپ، جاقىنداپ كەلىپ، گراناتا لاقتىردى. ال ءتىرى قالعان جاۋ سولداتىن تۇتقىنعا الدى.

قازاق حالقىنىڭ باتىر قىزى ليا مولداعۇلوۆا ءۇش رەت جاۋعا قارسى كونترشابۋىلعا شىقتى. بۇل ۇرىستاردا ول 23 نەمىس سولداتى مەن وفيتسەرلەرىن جويدى. ليانىڭ جاۋ دەسە قانى قاينايتىن ەدى. ول ءوزىنىڭ جاساعان ىستەرىنە قاناعاتتانباي، ءالى دە وتانىنا پايداسىن تيگىزگىسى كەلىپ، جاۋدى تورىپ ءجۇرىپ جويعىسى كەلەتىن.

ليانىڭ سوڭعى شايقاسى ترانشەيادا ءوتتى. ول  نەمىس وفيتسەرىمەن بەتپە-بەت كەلىپ، قويان-قولتىق ۇرىسقا كوشتى. بىراق كۇش تەڭ ەمەس ەدى. سوندا دا ليا ءفاشيستتىڭ قولىنان سىتىلىپ شىعىپ، اۆتوماتپەن نەمىس وفيتسەرىن اتتى. فاشيست ولەر الدىندا پيستولەتتەن قازاق حالقىنىڭ باتىل قىزى مولداعۇلوۆانىڭ كەۋدەسىنە وق اتىپ ۇلگەردى. قازاق حالقىنىڭ باتىر قىزى ليا مولداعۇلوۆا ەرلىكپەن قازا تاپتى.

قازاق حالقىنىڭ داڭقتى قىزى ليا مولداعۇلوۆا قايتىس بولعاننان كەيىن كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا لايىقتى.

4-ءشى جەكە اتقىشتار باتالونىنىڭ كومانديرى  - مايور مويسەەۆ،              شتاب باستىعى - لەيتەنانت ۆينوكۋروۆ

جاقىندا رەسەيلىك ارنالاردا چۋلپان حاماتوۆا باستى رولدە ويناعان «زۋلەيحا وتكرىۆاەت گلازا» ءفيلمى كورسەتىلدى. تاتارستاندا بايلاردىڭ مال-مۇلكىن تاركىلەۋ جاعدايى ەشكىمدى دە بەي-جاي قالدىرعان جوق.

بىزدە، اقتوبەدە دە، بايلاردىڭ مال-مۇلكىن تاركىلەۋ كەڭ ەتەك الدى. كوبى ءاليانىڭ تەگى شەشەسى جاعىنان ەكەنىن بىلەدى. بۇل قازاق حالقى ءۇشىن سيرەك كەزدەسەتىن جايت. وتىزىنشى جىلدارداعى قىرعىن بۇلاق اۋىلىنىڭ اۋقاتتى تۇرعىنى ءارى ءاليانىڭ اتاسى سارقۇلعا دا اۋىر ءتيدى. ونىڭ وتباسى قۋعىنعا ۇشىرادى. قىزىل تەرروردىڭ سۋىعى ءاليانىڭ اكەسى نۇرمۇحامبەتتى دە شارپىپ ءوتتى. ول ءوزىنىڭ باي تۇقىمىنان ەكەندىگىن جاسىرۋعا ءماجبۇر بولدى. سوندىقتان ناعاشىسىنىڭ قولىندا تاربيەلەنىپ جاتقان الياعا قازاقتان شىققان ناعاشى اعاسى تۇڭعىش ينجەنەر - تەمىرجولشى اۋباكىر مولداعۇلوۆ ءوز تەگىن بەرگەن بولاتىن.

بۇل ساقتىق تەكتەن تەك ەمەس ەدى. كەيىننەن اقتوبە وبلىسى ۇقكد (دكنب) مۇراعاتىنان  07.02.1933 جىلعى قك 58 بابىنىڭ 2 جانە 11 تارماعى بويىنشا كاناپين ەلتايعا قاتىستى №140 ۋ\س بويىنشا اۋباكىر مولداعۇلوۆتان الىنعان جاۋاپپەن تانىستىم. اۋباكىر سول كەزدە وقۋدان دەمالىسقا ويىل اۋدانى التىكاراسۋ اۋىلىندا كەلگەن بولاتىن.

ءاليانىڭ ومىرىندە ەرلىك پەن قايعىلى پاراقتار قاتار جاتتى. بىراق تاريحتا ءاليانىڭ اققان جۇلدىزداي جارىق ءىزى قالدى.

بالنياز اجنيازوۆ

Abai.kz