قازاقتىڭ ساياسي ەليتاسى ءولىپ بارا جاتسا دا، ۇل-قىزدارىن قازاقستاندا وقىتپايدى. ورتا مەكتەپتەن باستاپ، شەندىلەردىڭ كوبى قاتىنى مەن بالا-شاعاسىن باتىس ەۋروپانىڭ ەڭ جوعارى وركەنيەتتى ەلدەرىنىڭ ءىرى قالالارىنا كوشىرىپ اپارىپ تاستايدى. لوندون، پاريج، بەرلين، ميۋنحەن، ۋاشينگتون، نيۋ-يورك قايدا جوق دەيسىڭ، بارىندە ءبىزدىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ۇل-قىزدارى ورتا مەكتەپ-ليتسەيلەرىنەن باستاپ، وزىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ساتىلاپ ءبىلىم الىپ جاتىر. 

بىراق، ولاردان قازاق ەلىنىڭ جارقىن بولاشاعى كۇتۋ بەكەر. سەبەبى، ءاربىرى قازاقشا ءبىراۋىز ءسوز بىلمەيدى. اكە-شەشە، اتا-اجەلەرىمەن تەك ورىسشا تىلدەسەدى، ءوزارا اعىلشىنشا عانا سويلەسەدى. قازاق ءتىلى، قازاقى ءداستۇر دەگەندى ورتا عاسىرلىق فەودالدىق سارقىنشاق دەپ ەسەپتەپ، ودان ات-توندارىن الا قاشادى. 

ال، سول بالالاردىڭ اكە-شەشەلەرى ەلدەگى جوعارى لاۋازىمدىق قىزمەتتەرىن اتقارا ءجۇرىپ، ەلدەگى ءبىلىم رەفورماسىنىڭ كورىگىن قىزدىرىپ باعادى. ءوز بالا-شاعاسى مۇندا وقىمايتىندىقتان، ولارعا ءبارى ءبىر. “پۇل بولماسا، كۇل بولسىن” بىلسە دە، بىلمەسە دە، رەفورمانىڭ قولعا تۇسكەنىن ەلدەگى مەكتەپ، جوو اتاۋلىنىڭ بارىنە تىقپالاي بەرەدى. 

بىرەۋلەرى ايتۋى مۇمكىن، “مەنىڭ وتباسىم استانادا بالالارىم وسىندا ءبىلىم الىپ جاتىر” دەپ. ارينە، بىرەڭ-ساراڭ وندايلار بار. بىراق، ولاردىڭ بالالارى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە نەمەسە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وقيدى دەپ ويلاساڭىزدار قاتتى قاتەلەسىزدەر. ولار بۇل وقۋ ورىندارىن مۇلدە مىسە تۇتپايدى. گۋميلەۆ ۋنيۆەرسيتەتىن ءتىپتى ساناتقا دا قوسپاسا، ەش تاڭعالۋدىڭ قاجەتى جوق.  

ولاردىڭ بالالارى مەكتەپتىڭ وزىندە استاناداعى ەڭ اتاقتى وقۋ ورنى - British School Haileybury Astana-نى عانا تاڭدايدى. بريتاندىق اتالمىش مەكتەپتىڭ وقۋ اقىسىن ايتىپ، سىزدەردى شوشىتپاي-اق قويالىق. ونىڭ وقۋ اقىسىن تولەۋگە ءبىزدىڭ "بيزنەسمەن-چينوۆنيكتەردىڭ" عانا قالتالارى عانا كوتەرەدى.

بۇل مەكتەپتىڭ تۇلەكتەرى الەمنىڭ ەڭ تاڭداۋلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە تۇسەدى. گارۆارد، وكسفورد، كەمبريدج سەكىلدى ىرىلەردى عانا تاڭدايدى دەگەن ءسوز. 

ال، نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنە باي-چينوۆنيكتەردىڭ بالالارى تۇسە قويمايتىن بولسا، ەلدەگى وزگە ۇلتتىق، مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى اتاقتى وقۋ ورىندارىنا كىمدەر قالاي ءتۇسىپ، ءبىلىم الادى؟ ءبارى بولماسا دا، بىرقاتار قازاقتىڭ بالا وقىتۋ ۇردىستەرىنىڭ جايى كوپ جىلعى تاجىريبەدەن اڭعارىلعانى تومەندەگىدەي:

- باستاۋىش مەكتەپتە بالاسىنىڭ تاپسىرمالارىن ءوزى جازىپ-سىزىپ ورىنداپ بەرەدى، ونى ۇزدىكتەر قاتارىنا قوسۋ ءۇشىن مۇعالىمگە جاعىمپازدانادى، سىيلىق جاسايدى، قوناق ەتەدى;

- ورتا مەكتەپتە ءتۇرلى ناۋقاندىق ءىس-شارالارعا ءوزى دايىنداپ، كلاسس جەتەكشىسىمەن بىرگە قوسارلانا شابادى، ءپان مۇعالىمدەرىنىڭ بارلىعىن ارالاپ، جاعالاپ ءجۇرىپ، بالاسىنا "بەستىك" باعا سۇراپ، توقسان سايىن ۇزدىك وقيتىندار قاتارىندا بولۋىن قاداعالايدى;

- وليمپيادا، عىلىمي جوبا اتاۋلىنىڭ بارىنە قاتىستىرىپ، وزىنە تانىس عالىمداردان ۇسىنىس-پىكىرلەر جازدىرىپ الادى، ءادىل قازىلاردىڭ اراسىنان تانىس-بىلىستەرىن ىزدەيدى، تانىس تاپپاسا پارا بەرىپ، بالاسىنىڭ توپ جارۋىنا ىقپال جاساۋعا تىرىسادى;

- ءتۇرلى سەرتيفيكات، ديپلوم جيناستىرادى، بالاسىنىڭ قابىلەتى جەتپەسە ساتىپ الا بەرەدى، مەكتەپ ديرەكتورىنان قولداۋ ىزدەيدى، رەتىن تاۋىپ بالاسىنا دەم بەرگىزەدى;

- ناتيجەسىن ەسەپكە الماي-اق بالاسىن كۇن-ءتۇن دەمەي شەت ءتىلىنىڭ نەمەسە وزگە دە تولەماقىلى كۋرس، سەمينارلارعا سالپاقتاتىپ قويادى;

- مەكتەپ بىتىرەردە جانىن سالىپ ءجۇرىپ بالاسىنا التىن مەدال الىپ بەرۋ ءۇشىن كۇللى ونەرىن سالادى. ونداعى ويى قالاي دا مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتىن الۋ عانا;

- بالاسىنىڭ قارىم-قابىلەتىنە قارامايدى، ونىڭ قاي سالاعا بەيىم ەكەندىگىمەن دە ساناسپايدى، ماماندىق تاڭدامايدى، قاي سالادا ءبىلىم گرانتى كوپ، سوعان قۇجات تاپسىرتادى;

- ۇبت تاپسىراتىن كەزدە ءبىلىم ماسەلەسى جايىنا قالادى. ءار ءپان مۇعالىمدەرىنىڭ سمارتفوندارىنا بىرلىكتەرىن سالىپ بەرىپ، "مايداننىڭ ارعى شەبىنە وكوپقا" تىعىپ قويادى، وقۋ كورپۋسىنىڭ اۋزىندا تۇرعان كۇزەتشىلەرگە، وزگە دە تەكسەرەتىندەرگە "بەس-ون" تەڭگەسىن ۇستاتسا دا امالىن تاۋىپ بالاسىن بىرنەشە سمارتفونمەن ىشكە ەنگىزەدى. بالاسى دا ۇبت-عا دايىندىقتى شپارگالكا ازىرلەۋمەن قامدايدى. جەيدەلەرىنىڭ جەڭىن ءتۇرىپ قالساڭ، حيميا، فيزيكانىڭ فورمۋلالارى، شەت ءتىلىنىڭ ماتىندەرى قاپتاپ تۇرسا وعان تاڭدانۋدىڭ قاجەتى جوق، ەمتيحان تاپسىرۋ بىلىكتىلىك سايىسى ەمەس، تەست جاۋاپتارىن ۇرلاۋ عانا بولىپ شىعادى;

- ءوستىپ ىلدەبايلاپ ءجۇرىپ، ءبىلىم گرانتىنا قول جەتكىزگەن سوڭ دا اتا-انانىڭ قاربالاس تىرلىگى ءبىر ءسات تولاستامايدى. فاكۋلتەت دەكانى، كافەدرا مەڭگەرۋشى، ءپان پروفەسسورلارىن جاعالاپ، بالاسىنا تەك قانا "بەستىك" باعا سۇرايدى. جوو-دا ولارعا دەلدال بولاتىن پىسىقايلار دا تابىلا كەتەدى. سولاردى اراعا سالىپ ءجۇرىپ، 4 جىل بويى تەرلەپ-تەپشىپ، بالاسىن "قىزىل ديپلوممەن" (نەگىزى ۇزدىك ديپلوم عوي، بىراق، بىزدە مىندەتتى تۇردە ونىسى قىزىل بولادى) بىتىرتەدى;

- بالاسى "قىزىل ديپلوممەن" جوو بىتىرگەنىمەن اتا-اناسىنىڭ تىرباڭداۋى تۇگەسىلمەيدى. ەندى، ول جۇرت قاتارلى ماگيستراتۋراعا ءتۇسۋى كەرەك. تاعى دا جانتالاس. اعىلشىن ءتىلىنىڭ تەستى جاۋابىن ساتاتىن دەلدال ىزدەيدى نەمەسە سەرتيفيكات ساتىپ الۋدىڭ جولىن قاراستىرادى. ەكەۋى دە بولماسا، تاعى دا سمارتفوننىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى. رەتى كەلسە، بالاسىنا ءتۇرى ۇقسايتىن ءبىر "اعىلشىن" تابىلسا، ءتىپتى، جاقسى. ەمتيحانعا سول كىرىپ تاپسىرىپ شىعادى. بىراق، ونىڭ ۇستالۋ قاۋپى باسىم بولعاندىقتان كوبىنەسە، شپارگالكاعا عانا سەنىم ارتادى;

- ماگيستراتۋراعا تۇسكەن سوڭ دا حالتۋرا جالعاسا بەرەدى. بالاسىن ماگيسترانتتىق شاكىرتاقىعا قاراتىپ قويمايدى. الدە ءبىر جالاقىسى ءتاۋىر قىزمەتكە ورنالاستىرۋ ءۇشىن تاعى دا تامىر-تانىس نەمەسە الاقانى جايىلاتىن ارسىز باستىق ىزدەيدى. ىزدەگەن سوڭ تابادى. جۇمىسقا ورنالستىرعان سوڭ 2 جىل زۋ ەتىپ ءوتىپ بالاسىنىڭ ماگيستراتۋرا بىتىرەتىن ۋاقىتى جاقىنداعاندا تاعى دا ۇرگىن-سۇرگىن باستالادى. ونىڭ ماگيسترلىك ديسسەرتاتسياسىن دايار ەتىپ بەرەتىن جازعىش كەرەك. ونى دا تابادى، ديسسەرتاتسيا دايىن بولادى. ەندى قورعاۋدان ءساتتى وتكىزۋ (تاعى بەستىك باعا) ءۇشىن مەملەكەتتىك اتتەستاتسيا كوميسسيا توراعاسىن، عىلىمي جەتەكشىسىن جاعالايدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ تاعى ءبىر "قىزىل" ديپلوم الىپ بەرەدى;

- كەلەسى جىلى الگى بالاسىن دوكتورانتۋراعا ءتۇسىرۋ ءۇشىن جانتالاس باستالادى. تاعى دا اعىلشىن ءتىلى، ماماندىق ءپانى دەپ ءجۇرىپ... ونى دا ەڭسەرەدى، 3 جىلدان كەيىن قورعاۋ، ديسسەرتاتسيالىق كەڭەستى ساتىپ الۋ... ابدەن ىسىلىپ تاجىريبە جيناقتاعاندىقتان مۇنىڭ ءبارى وتە جەڭىل. ەڭسەرىپ تاستايدى;

- ارى قاراي بالاسىنىڭ ءوزى ەلۋدى ەڭسەرىپ، اتا-اناسى سەكسەنگە جەتىپ سەلكىلدەپ قالادى. "ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەتىن" قاعيدا بويىنشا بالاسى بۇل كەزدە ايتۋلى عالىم بولىپ قاتىرماسا دا، ايدىك زالىم بولىپ قالىپتاسىپ الادى...

قۋاندىق شاماحايۇلى

Abai.kz