مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ بەينە كونفەرەنتسيا فورماتىندا وتكەن كەزەكتى وتىرىسىنا قاتىستى.

ونلاين سامميتكە ارمەنيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان، بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق جانىنداعى باقىلاۋشى مەملەكەتتىڭ باسشىسى رەتىندە مولدوۆا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى  يگور دودون، سونداي-اق، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا القاسىنىڭ توراعاسى  ميحايل مياسنيكوۆيچ قاتىستى.

جيىننىڭ كۇن تارتىبىندە 2025 جىلعا دەيىنگى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ ستراتەگيالىق دامۋى تۋرالى ماسەلە تالقىلاندى. وتىرىس بارىسىندا مەملەكەتتەر باسشىلارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتتارىن، سونىڭ ىشىندە، كۋباعا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق جانىنداعى باقىلاۋشى مەملەكەت مارتەبەسىن بەرۋ ماسەلەسىن قاراستىردى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ءوز سوزىندە «2025 جىلعا دەيىنگى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ ستراتەگيالىق دامۋ باعىتتارى تۋرالى» قۇجاتتىڭ جوباسىنا ەرەكشە نازار اۋداردى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل ماڭىزدى قۇجاتتى قابىلداۋ يدەياسىن قولداي وتىرىپ، ستراتەگيانىڭ كەيبىر بولىمدەرىن قايتا تالقىلاپ، ءالى دە پىسىقتاي ءتۇسۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

– الداعى بىرنەشە جىلعا ارنالعان ينتەگراتسيانىڭ نەگىزىن قالايتىن اتالعان قۇجاتتىڭ ەرەكشە ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ونى ءالى دە تالقىلاپ، بەتپە-بەت كەزدەسۋ بارىسىندا قابىلداعان ءجون. ەرتە مە، كەش پە، ءبىز ءبىر-بىرىمىزبەن كەزدەسەمىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قاتار پرەزيدەنت وسى قۇجاتقا قاتىستى بىرقاتار تۇسىندىرمە جاسادى. قاسىم-جومارت توقاەۆ ءبىرىنشى كەزەكتە تاۋارلاردىڭ كەدەرگىسىز ءارى شەكتەۋسىز تاسىمالىن ءىس-جۇزىندە قامتاماسىز ەتۋ، سەكتورلار بويىنشا تاراپتارمەن كەلىسىلگەن بىرىڭعاي قىزمەت كورسەتۋ نارىعىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن قۇرۋ، ورتاق ەنەرگەتيكالىق جانە قارجى نارىعىنا دايىندالۋ قاجەت دەپ سانايدى.

مەملەكەت باسشىسى وداققا مۇشە ەلدەر اراسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ كوپقىرلى ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، ونىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، گۋمانيتارلىق قاتىناستاردى قامتيتىنىن جەتكىزدى.

– سوندىقتان اتالعان ماسەلەلەردى بەسجاقتى فورماتتا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانى قاتىستىرا وتىرىپ قاراستىرۋ، ونىڭ ناقتى ىسكە اسۋىن قيىنداتادى. دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم جانە عىلىم سالالارىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ قۇزىرەتىنە تولىق كولەمدە بەرۋ، ونىڭ ەكونوميكالىق باعىتىن ايتارلىقتاي وزگەرتىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ياعني، 2015 جىلعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمنىڭ مانىنە قايشى كەلەدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ايتۋىنشا، ينتەگراتسيالىق جۇمىس ۇلتتىق قۇقىقتىق جۇيەنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋگە ءتيىس ءارى ۇلتتىق زاڭنامانى ۇيلەستىرۋ جانە بىرىزدەندىرۋ ماسەلەلەرىن قاراستىرۋ كەزىندە «جەتكىلىكتى قاجەتتىلىك» قاعيداتىن ۇستانۋى كەرەك.

– ستراتەگيادا  ۇسىنىلعان زاڭنامانىڭ «ۇيلەستىرۋگە جانە بىرىزدەندىرۋگە» قاتىستى قۇقىقتىق جاۋاپكەرشىلىك ورناتۋ بولىمىندەگى اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق، كەدەن ءىسى، تەحنيكالىق رەتتەۋ، تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ سياقتى بىرقاتار سالا، ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، اقىلعا قونىمدى جەتكىلىكتىلىك قاعيداتىنا ءالى دە تولىق جاۋاپ بەرمەيدى. ال بۇل ۇلتتىق قوعامدىق وي-پىكىردىڭ ستراتەگيانى قابىلداماۋىنا الىپ كەلەدى. ويتكەنى ستراتەگيا ۇكىمەتتەر مەن پارلامەنتتەردىڭ دەربەس قۇقىعىن شەكتەيدى، – دەدى پرەزيدەنت.

سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ وكىلەتتىگىن كەڭەيتۋ ماسەلەلەرىنە مۇقيات بولۋعا شاقىردى.

– ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ قىزمەت كورسەتۋ، ءوزارا ساۋدا ماسەلەلەرى بويىنشا ءۇشىنشى ەلمەن وتكىزەتىن ەكىجاقتى كەلىسسوزدەرىنە كوميسسيانىڭ قاتىسۋ قۇقىعىن بەرۋ قوسىمشا زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى ءدال قازىرگى جاعدايدا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقپەن ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتى ەكونوميكانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەسى بويىنشا قۇرىلۋى كەرەك ەكەنىن جەتكىزدى. قاسىم-جومارت توقاەۆ وزبەكستان پارلامەنتىنىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا باقىلاۋشى مەملەكەت رەتىندە كىرۋ تۋرالى شەشىمىن قۇپتادى.

مەملەكەت باسشىسى ءوزارا ساۋدا، بيزنەستى قولداۋ، تسيفرلاندىرۋ جانە كولىكتىك لوگيستيكا سالالارىنداعى ىقپالداستىق ماسەلەلەرىن ودان ءارى نىعايتۋ جونىندەگى ناقتى ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى.

بىرىنشىدەن، قازاقستان پرەزيدەنتى پاندەميا كەزىندە پايدا بولعان بارلىق شەكتەۋلەر مەن كەدەرگىلەردى كەزەڭ-كەزەڭىمەن الۋدىڭ جوسپارىن جاساۋ قاجەت دەپ سانايدى.

– ءبىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ، سانيتارلىق، ۆەتەرينارلىق جانە وزگە دە باقىلاۋشى ۆەدومستۆولارىمىز داعدارىستان ساباق الىپ، سونداي-اق، ءبىر جاعىنان ازاماتتارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن ساقتايتىن، ەكىنشى جاعىنان تاۋارلاردىڭ كەدەرگىسىز قوزعالىسىن قامتاماسىز ەتەتىن ىقپالداستىقتىڭ ءتيىمدى مەحانيزمدەرىن ۇسىنۋى قاجەت. پاندەمياعا قارسى كۇرەس كەزىندە، ودان كەيىنگى شەكتەۋلەر الىنعان كەزەڭدە دە كولىك قۇرىلىمدارىنىڭ، سانيتارلىق قىزمەتتەردىڭ، شەكارالىق ۆەدومستۆولاردىڭ جۇمىسى جۇيەلى بولۋى ماڭىزدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ەكىنشى ماسەلە رەتىندە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ اقپاراتتىق جۇيەسىن بىرىكتىرۋ جۇمىستارىن قولعا الۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ايتتى.

– مەملەكەتتىك ورگاندارىمىزدىڭ ىقپالداستىق ورناتقان نەگىزگى اسپەكتىلەرىن تسيفرلاندىرۋ ارقىلى ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز بيزنەس-پروتسەستەردى جەڭىلدەتۋگە، ءوزارا تاۋار اينالىمىن ارتتىرۋعا، بيزنەسكە اكىمشىلىك جۇكتەمەنى ازايتۋعا قول جەتكىزەدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

ۇشىنشىدەن، قازاقستان پرەزيدەنتى كولىك-لوگيستيكا قىزمەتىن دامىتۋ قاجەت دەپ سانايدى.

– اتالعان باستاما اياسىندا ءبىز ۇلتتىق تاۋار وتكىزۋ جۇيەسىن قۇرۋدى باستاپ كەتتىك. ول 2022 جىلعا قاراي 24 كوتەرمە-تاراتۋ ورتالىعىنان تۇراتىن بولادى. بۇل 5 ميلليون توننا اۋىل شارۋاشىلىق ءونىمىن ساقتاپ، وڭدەپ، تاراتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وداققا مۇشە مۇددەلى ەلدەردىڭ اراسىندا تاۋار تاراتۋدىڭ ورتاق جۇيەسىن قۇرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى ۇسىنامىن، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ بيزنەستى قولداۋ ماسەلەسىنە دە ەرەكشە نازار اۋداردى. پرەزيدەنت قازىرگىدەي داعدارىس كەزەڭىندە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ بارلىق رەسۋرسى جۇمىس ورىندارىن تۇراقتاندىرۋعا جانە ساقتاپ قالۋعا باعىتتالعانىن ايتتى. سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى وداقتىڭ شىعىنى كوپ جەكەلەگەن شەشىمدەرىن ورىنداۋ، اتاپ ايتقاندا، قازىرگى داعدارىس جاعدايىندا كەيبىر تاۋار تۇرلەرىن مىندەتتى تۇردە تاڭبالاۋ اسا قاجەت ەمەس دەپ ەسەپتەيدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ قارجى-ەكونوميكا مينيسترلىكتەرى باسشىلارىنىڭ، جالپى ۇكىمەتتەردىڭ داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدەگى سىرتقى سىن-قاتەرلەر مەن ەكونوميكانى دامىتۋعا قاتىستى شارالاردى تالقىلاۋ ءۇشىن ارنايى الاڭ اشىپ، ونى بەلسەندى قولدانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءمالىم ەتتى.

سامميت قورىتىندىسى بويىنشا قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ۇسىنىسىمەن «2025 جىلعا دەيىنگى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ ستراتەگيالىق دامۋ باعىتتارى تۋرالى» قۇجات نەگىزىنەن ماقۇلدانعانىمەن، قابىلدانعان جوق. وداققا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ۇكىمەتتەرى مەن كوميسسياعا ستراتەگيانى پىسىقتاۋ تاپسىرىلدى.

«ەۋرازيالىق بەستىكتىڭ» كوشباسشىلارى جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ كەلەسى وتىرىسىن 2020 جىلدىڭ كۇزىندە مينسك قالاسىندا وتكىزۋگە ۋاعدالاستى.

Abai.kz