بيۋدجەتى 15 ملرد، ال ناتيجە قايدا؟
ەلىمىزدە التاي مەن اتىراۋ اراسىنا، وڭتۇستىكتەگى قاربىزدى دالا مەن سولتۇستىكتەگى استىقتى القاپتىڭ بارىنە تۇتاس تارايتىن ارنانىڭ ءبىرى "حابار". "ايقىننىڭ" مىنا زەرتتەۋىن وقىپ شىقتىم. زەرتتەۋ جاقسى شىعىپتى، ول ءۇشىن العىس.
جالپى وقىپ، تەندەنتسيانى تۇسىنە المادىم. بۇل قالاي بولعانى؟ ەلىمىزدە جىل سايىن قازاقتىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. قازاق بالالارى قازاق مەكتەپتەرىنە بارىپ، دەموگرافيامەن-اق الدىڭعى ون جىلدا ءتىل ماسەلەسى وڭ شەشىلەتىنى ايتىلىپ ءجۇر. جىل سايىن مەملەكەتتىك ارنالارداعى قازاق تىلىندەگى جوبالار مەن باعدارلامالاردىڭ سانىن 10%-عا ارتتىرۋ تۋرالى ناقتى كورسەتىلگەن. بۇگىن ەمەس، كەشە ەمەس، سوناۋ 2011 جىلى. سول ۋاقىتتان بەرى اتتاي 9 جىل ءوتىپتى. بىلاي قاراساق "حابارداعى" قازاق ءتىلىنىڭ ۇلەسى 80-90% بولۋى ءتيىس، ال مىنا زەرتتەۋگە سۇيەنسەك ءتىپتى كەرىسىنشە ازايىپ كەتكەن. ورىس ءتىلىنىڭ ۇلەسى ارتىپتى، ماقالا زەرتتەۋى سولاي دەيدى. قازاق ءتىلىنىڭ ۇلەسىن ءبىر كوڭىل كوتەرەر توك شوۋلارمەن، كونتسەرتتەرمەن، ءبىر-ەكى باعدارلامامەن جابا سالعانداي اسەر قالدىرادى ەكەن.
زەرتتەۋدە "حاباردىڭ" جىل سايىنعى بيۋدجەتى 13-15 ملرد تەڭگە دەپ كورسەتىلىپتى. 13-15 ملرد! بۇل اۋدانداردىڭ بيۋدجەتىنەن كوپ قوي، اينالايىن-اۋ. 15 ملردقا 15 ملندىق ەكى بولمەلى 1000 ءۇي الۋعا بولادى. بىراق سونشا قارجىنى يدەولوگيانى قالىپتاستىرسىن دەپ ارناعا سالىپ وتىر. بۇل بيۋدجەتتىڭ اقشاسى. ال كەز كەلگەن بيۋدجەتتىڭ اقشاسى، ول حالىقتىڭ سالىعى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى جايت. مەن ءوز سالىعىمنىڭ قارجىسى تۇتاس مەملەكەتكە تارايتىن ارنادا ورىسشا شۇلدىرلەپ، ونداعان جىلدار بۇرىن عۇمىرى ءوتىپ كەتكەن سەريالداردى، ءمانى مەن ماعىناسى جوق مۋلتفيلمدەردى كورسەتۋگە جۇمسالعانىن قالاماس ەدىم.
قازاق ءتىلىنىڭ ۇلەسى نەگە ارتپاي وتىر؟ ساپالى قازاق ءتىلدى كونتەنت قايدا؟ قازاق تىلىندەگى مىقتى زەرتتەۋلەر، حالىق مۇڭىن ايتاتىن باعدارلامالار قايدا؟ بار بولسا نەگە از؟ "حابار-اۋ" قازاق تىلىنەن ساپالى ونىمنەن حابار بار ما؟ مەن جالپى كەز كەلگەن مەملەكەتتىك ارنانىڭ قازاق ءتىلدى بولعانىن قالايمىن. سالىق تولەۋشىلەردىڭ 70% قازاقتار. دەمەك كەز كەلگەن سالىقتان تۇسكەن قارجىعا كۇن كورەتىن سەكتور دا كەمى 70% قازاقشا بولۋى مىندەتتى. مىندەتتى! كەزىندە ۇلتتىق ناقىشتىڭ برەندى بولعان، حالىق ءسۇيىپ، ءار باعدارلاماسىن اسىعا كۇتەتىن "حابار" سىندى ارنانىڭ بۇگىندە ورىستانۋعا بەت بۇرۋىنىڭ كورىنىسى بايقالعانداي. ءوز باسىم وعان قارسىمىن. ءسىز نە ويلايسىز كوزى قاراقتى كورەرمەن؟
مەن وسىنشا بيۋدجەتكە يە "حابار" جاقىن ارادا زەرتتەۋدە ايتىلعان بارلىق ولقىلىقتى رەتتەيدى دەپ سەنەمىن، ءۇمىت ارتامىن.
اسحات قاسەنعاليدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى
Abai.kz
