ۇلگى بولار اۋىل ىزدەسەڭ، “اسارعا” كەل
بۇل وتە جاقسى باستاما. ەل مۇنداي باستامالاردى قولدايدى. ءبىز سىزدەردىڭ تاجىريبەلەرىڭىزدى زەرتتەپ، سونىڭ نەگىزىندە تاشكەنتكە جاقىن جەرلەردە، تاراز، الماتى جانە تالدىقورعان تۇبىندە، سول سياقتى ەلدىڭ سولتۇستىك وبلىستارىندا وسى سياقتى قالاشىقتار سالۋدى باستايمىز. بۇل ماسەلەنى مەن جەكە ءوز باقىلاۋىما الامىن.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى.
وڭتۇستىكتە كەيدە گرەكتەر سالعان قالاشىق، نەمىستەر سالعان اۋىل دەپ اۋزىنىڭ سۋى قۇرىپ جاتاتىندار بار. تاعدىر تالايىمەن قازاقستانعا باس ساۋعالاپ كەلىپ، كەيىن ءوزىنىڭ تاريحي وتاندارىنا قايتقان ول اعايىندار مىقتى-اق شىعار، بىراق قالانى ولاردان قازاقتار كەم سالادى دەگەن وي ارتىق-اۋ.
شىمكەنتتىڭ شىعىس جاق بەتكەيىندە مارجان تاستارداي ءتىزىلىپ، قىزدىڭ جيعان مۇلكىندەي شىپ-شىرعاسى بۇزىلماي تۇرعان "اسار" اۋىلى وسىنىڭ ايقىن دالەلى. "اسار" - اتاجۇرتقا ورالىپ جاتقان، سالقار كوشى توقتامايتىن باۋىرلارىمىز سالىپ جاتقان اۋىل.
بۇل وتە جاقسى باستاما. ەل مۇنداي باستامالاردى قولدايدى. ءبىز سىزدەردىڭ تاجىريبەلەرىڭىزدى زەرتتەپ، سونىڭ نەگىزىندە تاشكەنتكە جاقىن جەرلەردە، تاراز، الماتى جانە تالدىقورعان تۇبىندە، سول سياقتى ەلدىڭ سولتۇستىك وبلىستارىندا وسى سياقتى قالاشىقتار سالۋدى باستايمىز. بۇل ماسەلەنى مەن جەكە ءوز باقىلاۋىما الامىن.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى.
وڭتۇستىكتە كەيدە گرەكتەر سالعان قالاشىق، نەمىستەر سالعان اۋىل دەپ اۋزىنىڭ سۋى قۇرىپ جاتاتىندار بار. تاعدىر تالايىمەن قازاقستانعا باس ساۋعالاپ كەلىپ، كەيىن ءوزىنىڭ تاريحي وتاندارىنا قايتقان ول اعايىندار مىقتى-اق شىعار، بىراق قالانى ولاردان قازاقتار كەم سالادى دەگەن وي ارتىق-اۋ.
شىمكەنتتىڭ شىعىس جاق بەتكەيىندە مارجان تاستارداي ءتىزىلىپ، قىزدىڭ جيعان مۇلكىندەي شىپ-شىرعاسى بۇزىلماي تۇرعان "اسار" اۋىلى وسىنىڭ ايقىن دالەلى. "اسار" - اتاجۇرتقا ورالىپ جاتقان، سالقار كوشى توقتامايتىن باۋىرلارىمىز سالىپ جاتقان اۋىل.
الەمدە تارىداي شاشىلعان قانداستارىن العاش رەت باۋىرىنا جيناي باستاعان ءۇش ىرگەلى ەل بولسا، سونىڭ ءبىرى -قازاقستان. الىستا جۇرگەن اعايىندى ەلگە شاقىرىپ، شاڭىراعىن كوتەرىپ، الدىنا مال سالىپ بەرىپ جاتىر. الايدا، بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى مەملەكەتتىڭ موينىنا سالىپ قويىپ، سىرتتاي تاماشالاۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلەدى. ال شىن ازاماتتار وسىنداي سىن ساعاتتاردا كورىنەدى. سونداي ەلگە ەل قوسقان اۋلەتتەردىڭ ءبىرى - ءۇش مىڭعا تارتا جۇمىسشىسى بار "كورپوراتسيا اق ورداسى" سەرىكتەستىگىنىڭ باسشىسى قالىبەكوۆتەر اۋلەتى دەر ەدىك. تاعدىردىڭ جازۋىمەن وزبەكستان جەرىندە وسكەن بۇل جىگىتتەردى ول جاقتا ماڭدايىنان شەرتكەن ەشكىم جوق. يبادۋللا قالىبەكوۆ ءارى-بەرىدەن سوڭ كورشى ەل مەملەكەت باسشىسى سەنىمىنە يە بولىپ، ۇلكەن اگروقۇرىلىمدى باسقارعان ازامات. قاراقان باسىن ويلاسا باقىر باستان توبىققا دەيىن التىنعا شومىلاتىنداي مۇمكىندىك قوي بۇل. بىراق، جاقسى اكە-شەشە تاربيەسىن كورگەن جىگىتتەر "باسقا ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بولۋدى" ويلاعان ەكەن. "قازاقتىڭ بالاسى وزگە ۇلتقا اينالىپ كەتپەسىن" دەپ ەلگە جەتكىزۋدى كوزدەگەن ازاماتتار اۋەلدە ءوز كۇشتەرىمەن ارەكەت ەتكەن. ۇلتىمىزدىڭ جاناشىر ازاماتتارىنىڭ ءبىرى سەرىك ۇمبەتوۆتىڭ قولداۋىمەن شىمكەنتتە اۋىل شارۋاشىلىعىنا بولىنگەن جەردەن ەكى مىڭعا تارتا ورالمانعا جەر تەلىمدەرىن العان. وزبەكستاننىڭ قازاقتار كوپ شوعىرلانعان ءۇش وبلىسىنا استىرتىن ساۋىن ايتىپ، وعان قازاقستانعا ءوز بەتىمەن كەلگەنىمەن ۇلتاراقتاي جەر الۋعا شاماسى جەتپەي جۇرگەندەردى قوسىپ، سادۋللا باستاعان جىگىتتەر ايلاپ شىمكەنتتە جاتىپ ءتىزىم جاساعان.
بىراق، قارجى داعدارىسى قالىبەكوۆتەردىڭ ويىن اياعىنا دەيىن ورىنداۋىنا مۇمكىندىك بەرمەدى. تۇيىقتان ەلباسى شىعاردى. وسىنداعى قيىن جاعدايدى بايانداپ، كومەك سۇراپ حات جازعان يبادۋللا قانىبەكوۆ. جۇمىس ساپارىمەن وڭتۇستىككە كەلگەن نۇرسۇلتان ءابىشۇلى "اسارداعى" ادەمى ءارى ارزان ۇيلەردى كورگەننەن كەيىن مەملەكەتتىك "نۇرلى كوش" باعدارلاماسىنا ۇلاستىردى. مەملەكەت ءۇي مەن جىلىجاي سالۋعا نەسيە بەردى. ينفراقۇرىلىمدار مەن الەۋمەتتىك نىساندار الىمساقتان ۇكىمەت ەسەبىنەن سالىنىپ كەلە جاتقاندىعى بەلگىلى. ءۇش جىلعا جۋىق ۋاقىتتىڭ ىشىندە 2 مىڭعا تارتا ءۇي سالىندى.
"اساردا" ءۇي نەگە ارزان، مەملەكەتتەن الىنعان نەسيەنىڭ قايتارىلۋ رەتى قالاي؟ ءبىز وسى ساۋالدى "كورپوراتسيا اق ورداسى" جشس-ءنىڭ باس ديرەكتورى سادۋللا قالىبەكوۆكە قويعانبىز.
سادۋللا جانتورەۇلى "اسارداعى" ۇيلەردىڭ شارشى مەترى 368 دوللار بولعانىن، بۇعان ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى كۇمانمەن قاراپ، وسىنداعى شىعىندى ەسەپتەتكەندە وزىندىك قۇنى 837 دوللارعا تەڭ بولعانىن ايتادى. بۇل قالاي مۇمكىن بولدى. "كورپوراتسيا اق ورداسى" سەرىكتەستىگىندە قۇرىلىسقا قاجەتتى ماتەريالداردان مەتالل مەن تسەمەنتتەن باسقاسى وزدەرىندە شىعارىلادى. شاعىن زاۋىتتارى، تسەحتار، قاجەتتى تەحنيكا تولىق. وعان ءۇي سالۋعا سول ورالماندار بالالارىنىڭ وزدەرى قاتىسىپ جاتقانىن قوسىڭىز. قارجى وسىلاي ۇنەمدەلەدى.
"اسارعا" بارعاندا ءبىراز ۇيلەردى ارالاپ كوردىك. ەكى قاباتتى كوتتەدجدە وتىرعان اعايىنمەن اڭگىمەلەسسەڭىز، سەرىكتەستىك جايلى ءسوز بولسا، اۋىزدارىنان العىس اقتارىلادى. "كورپوراتسيا اق ورداسى" ءۇي سالۋمەن شەكتەلمەپتى. الىستى ويلايتىن جىگىتتەر تاۋەكەلدىڭ قايىعىنا ءمىنىپ، قىرۋار نەسيە الىپ، اۋىل ىرگەسىنەن 5 ءىرى ءوندىرىس ورنىن اشىپ جاتىر. بۇل ءوندىرىس وشاقتارىنىڭ ماقساتى "ساتىپ ال دا، قايتا سات" ەمەس، ەلدىڭ الەۋەتىن، تۇرمىسىن كوتەرەتىن كەشەندى جوبالار. ول - كوكونىستى ساقتايتىن، سۇرىپتايتىن، قاپتايتىن الىپ قويما. ول - الەمدىك تاجىريبەدەن، سىناقتان وتكەن ارزان ءارى تۇرمىسقا قولايلى قۇراستىرمالى ۇيلەر، ارزان ءارى ساپالى قۇرىلىس ماتەريالدارى. ول - بار كەرەك-جاراعى قامتىلعان جىلىجايلار. ارقايسىسى ءبىر-ءبىر وبلىستىڭ سەرپىندى جوبالارىنا تاتيتىنداي ءوندىرىس ورىندارىنان جىلىجايىن عانا مىسالعا الايىق. قازاقستان كەدەن وداعىنا كىردى. مەملەكەتتىڭ الدىندا ۇلكەن مۇمكىندىك، الىپ رىنوك جاتىر.
وڭتۇستىك - وسى كەڭىستىككە باۋ-باقشا، كوكونىس ونىمدەرىمەن كىرۋگە ابدەن قابىلەتتى. ال، "كورپوراتسيا اق ورداسى" ورتا ەسەپپەن 5 مىڭداي جىلىجايدى بار كەرەك-جاراعىمەن سەرۆيستىك ورتالىعىن دا دايىندايمىز دەپ وتىر. سوندا 40 مىڭعا تارتا وتباسى كاسىپ پەن ناپاقا تابادى.
بۇل قيال ەمەس اقيقات. ۇكىمەتتەن جەڭىلدىكپەن قىرۋار قارجى الىپ، سوڭىنان ءىزىن تاپتىرماي جاتقان قۇرىلىمدارمەن سالىستىرعاندا وسىمىمەن نەسيە الىپ، ەلدىڭ پايداسىنا جۇمىس جاساپ جاتقان وسىنداي سەرىكتەستىكتەر عانا حالىقتىڭ اۋزىنان اق ماي اعىزادى، مەملەكەتتىڭ الەۋەتىن كوتەرەدى. اۋىل شەڭبەرىنەن شىعىپ، ۇلكەن قالاشىققا اينالىپ كەلە جاتقان، سىرتتاعى قانداستارىمىزدى ەلگە ورنىقتىرۋدى ۇلكەن تاجىريبە جيناعان "اسار" بولاشاعى وسىلاي دەگىزەدى.
لەبىزدەر
ارمان جەتپىسباەۆ، شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمى:
-"اسار" قالاشىعى قازاقستاندا شاعىن اۋىلدار سالۋدىڭ جاقسى مىسالىن كورسەتتى. مەملەكەتتىك "نۇرلى كوش" باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسقان جوبا ومىرشەڭدىگىمەن قۇندى. بۇل اۋىلدىڭ ۇلكەن ءبىر وزگەشەلىگى اباتتاندىرۋ ماسەلەسى قوسا جۇرگىزىلەدى. مەملەكەت ەسەبىنەن ۇلكەن مەكتەپ، بالاباقشا سالىندى. ينفراقۇرىلىمدارى رەتكە كەلتىرىلدى. ءار ءۇيدىڭ الدىندا شاعىن جىلىجايلار بار. "كورپوراتسيا اق ورداسى" سەرىكتەستىگى ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىندەي ۇلكەن جوبالاردى ىسكە اسىرىپ جاتىر. مىڭداعان وتباسىلار ەشكىمگە جالتاقتامايتىنداي كاسىپكە يە بولادى. بۇل ءبىزدى قۋانتادى.
ناجىمەددين اليەۆ، ەڭبەك ارداگەرى:
- وسىنداي اۋىلدار قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىندا بولۋى كەرەك. ەلگە ەل قوسىلسا - قۇت. ەلباسىمىز سىرتتاعى اعايىنداردى تاريحي وتانىنا كوشىرىپ الۋ ءۇشىن بارلىق ارەكەتتەردى جاساپ جاتىر. ۇلان-عايىر جەرى بار قازاققا باۋىر كەرەك. حالقىڭنىڭ سانى كوپ بولسا، دۇشپان يمەنەدى، دوس سۇيسىنەدى. بىراق، كوشى-قون ماسەلەسىن مەملەكەتتىڭ موينىنا ءىلىپ تاستاماي، قالىبەكوۆتەر سياقتى باقۋاتتى جىگىتتەر اعايىنداردى كوشىرىپ الۋعا جاردەمدەسىپ جاتسا، بۇل - ناعىز ەلدىك نىشانى.
مانسۇر اۋەسباەۆ، "اسار" تۇرعىنى:
- ءبىز شىمكەنتكە ەرتەرەكتەۋ كوشىپ كەلگەنبىز. اكەم قۋاتبەك "اساردا" ورالماندارعا جەر تەلىمى بەرىلىپ جاتقانىن ەستىپ، تىزىمگە جازىلعان. قازىر باسىمىزدا ەكى قاباتتى ءۇي بار. ەسىك الدىنا جىلىجاي ورناتىپ بەردى. ءوزىم دە، جۇبايىم دا ءبىلىم سالاسىندا جۇمىس جاسايمىز. "تۇرعىنۇيجيناقبانكىندە" ءۇيىمىزدىڭ جارتى قۇنىن قارجىلاي جيناعاننان كەيىن، قالعانىن از پايىزبەن وتەيمىز. جىلىجاي قوسىمشا قاراجات بەرىپ تۇر. مۇنداي ءۇيدى باسقا جەردە ارزان الۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، قانداستارىنا جاعداي تۋعىزىپ وتىرعان ەل اعالارىنا ۇلكەن راحمەت ايتامىز.
گۇلشاھار ۇسەنتاەۆا، باتىر انا، "اسار" تۇرعىنى:
- وزبەكستاندا جاعدايىمىز جامان بولعان جوق. بىراق، قازاق مەكتەپتەرى جابىلىپ، جاپپاي وزبەكشەگە كوشە باستاعاندا نەمەرەلەرىمىزدىڭ جاعدايىن ويلاپ وتانىمىزعا ورالدىق. ءبارىمىزدىڭ باسىمىزدى قوسقان قالىبەكوۆتەر اۋلەتىنە راحمەت. ال، ول جىگىتتەر "بۇل جالعىز ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەتىن تىرلىك ەمەس، مەملەكەت باسشىسى كومەكتەستى. سوندىقتان، راحمەتتى ەلباسىعا ايتىڭىزدار" دەيدى. قارجىلىق جاعدايدىڭ رەتىن بىلە بەرمەيمىز. بىراق، نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ارنايى كەلىپ، قارجى بولدىرگەندىگىن ۇمىتۋعا حاقىمىز جوق. ەلىمىز امان بولسىن، ەلدىڭ جاعدايىن ويلاعان ەلباسىمىز امان بولسىن.
