وسىدان 25 جىل بۇرىن بولعان جەلتوقسان وقيعاسى مەن كەشەگى جاڭاوزەن-2 وقيعاسىنىڭ اراسىنا تەڭدىك قويا المايمىز. العاشقىسى ۇلتتىق نامىستىڭ شەگىنە جەتە شيرىعۋىنان تۋعان جالپىقازاقتىق ساياسي ەرەۋىل بولسا، سوڭعىسى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سەبەپتىڭ سىلتاۋىنان بيلىك پەن حالىق اراسىنىڭ الشاقتاي تۇسۋىنەن تۋىنداعان ەرەۋىل. ەكەۋى دە كوتەرىلىس ەمەس. ەرەۋىل. ەكەۋى دە بيلىك پەن اراداعى الشاقتىعىنان ورىن العان جايت. ەكەۋىندە دە كوتەرىلىسكە ءتان باسشىلىق پەن ۇيىمداستىرۋ القاسى بولعان جوق، كوتەرىلۋمەن شەشۋ ماقساتى العا قويىلعان ەمەس، ستيحيالى، حالىقتىق. قالىپتاسقان العىشارت وتىنعا اينالدى.

بىراق، سوڭعىسىنىڭ ءدامى بارىنشا اششى! بارىنشا ۋىتتى! ويتكەنى، وقيعا ورىن العان كۇن - تاۋەلسىزدىكتىڭ كۇنى! ويتكەنى، وقيعا ورىن العان جىل - تاۋەلسىزدىكتىڭ مەرەيلى جىلى! ويتكەنى، وقيعا ورىن العان ءداۋىر  - ەگەمەن ەل بولعان كەزەڭ!

الايدا، سوڭعى وقيعانىڭ بارىسى دا، قالىپتاسۋى دا كۇردەلى، قىنجىلىستى، قانجىلاستى. ەل ازاماتتارىن ەلدىڭ بيلىگىنە قىر كورسەتۋ ماقساتىن بەتكە ۇستاۋعا ءماجبۇر بولعان وقيعا. جەلتوقسان - 86 جالپىۇلتتىق ساياسي مۇددەنىڭ شيرىققان تاريحي ساتىنە تۋرا كەلسە، جەلتوقسان - 11 جالپىۇلتتىق الەۋمەتتىك مۇددەنىڭ بارىنشا ۋشىققان كەزەڭىندە تاپ بولعان وقيعا.

وسىدان 25 جىل بۇرىن بولعان جەلتوقسان وقيعاسى مەن كەشەگى جاڭاوزەن-2 وقيعاسىنىڭ اراسىنا تەڭدىك قويا المايمىز. العاشقىسى ۇلتتىق نامىستىڭ شەگىنە جەتە شيرىعۋىنان تۋعان جالپىقازاقتىق ساياسي ەرەۋىل بولسا، سوڭعىسى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سەبەپتىڭ سىلتاۋىنان بيلىك پەن حالىق اراسىنىڭ الشاقتاي تۇسۋىنەن تۋىنداعان ەرەۋىل. ەكەۋى دە كوتەرىلىس ەمەس. ەرەۋىل. ەكەۋى دە بيلىك پەن اراداعى الشاقتىعىنان ورىن العان جايت. ەكەۋىندە دە كوتەرىلىسكە ءتان باسشىلىق پەن ۇيىمداستىرۋ القاسى بولعان جوق، كوتەرىلۋمەن شەشۋ ماقساتى العا قويىلعان ەمەس، ستيحيالى، حالىقتىق. قالىپتاسقان العىشارت وتىنعا اينالدى.

بىراق، سوڭعىسىنىڭ ءدامى بارىنشا اششى! بارىنشا ۋىتتى! ويتكەنى، وقيعا ورىن العان كۇن - تاۋەلسىزدىكتىڭ كۇنى! ويتكەنى، وقيعا ورىن العان جىل - تاۋەلسىزدىكتىڭ مەرەيلى جىلى! ويتكەنى، وقيعا ورىن العان ءداۋىر  - ەگەمەن ەل بولعان كەزەڭ!

الايدا، سوڭعى وقيعانىڭ بارىسى دا، قالىپتاسۋى دا كۇردەلى، قىنجىلىستى، قانجىلاستى. ەل ازاماتتارىن ەلدىڭ بيلىگىنە قىر كورسەتۋ ماقساتىن بەتكە ۇستاۋعا ءماجبۇر بولعان وقيعا. جەلتوقسان - 86 جالپىۇلتتىق ساياسي مۇددەنىڭ شيرىققان تاريحي ساتىنە تۋرا كەلسە، جەلتوقسان - 11 جالپىۇلتتىق الەۋمەتتىك مۇددەنىڭ بارىنشا ۋشىققان كەزەڭىندە تاپ بولعان وقيعا.

بۇعان بايلانىستى ەشكىم دە جاۋاپتان جالتارا الماس. بۇگىن جالتارعانمەن، نە تاريح الدىندا، نە ەل الدىندا جاۋاپ بەرۋگە ءبارىبىر تۋرا كەلەدى. سوندىقتان اشىلعان ابىرويدى جابۋعا ەكى جاق قانا ەمەس، ءۇشىنشى تاراپ - ۇلت تا كىرىسۋى ءتيىس. سەبەبى، ورىن العان جاڭاوزەن-2011 وقيعاسى جەرگىلىكتى مەكەنگە ءتان جايت ەمەس، ابدەن قوردالانعان ەلدەگى الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق احۋالدىڭ سىنعان ايناسى بولىپ وتىر. جانە بيىلعى ورىن العان الۋان سيپاتتى بولىپ كورىنەتىن بۇزاقىلىقتار مەن قىلمىستاردىڭ ەلدىك اۋقىمدا كورىنىس بەرۋى مەملەكەتتەگى ساياسي ابىرويعا سەلكەم ءتۇسىرۋ كورىنىسى عانا ەمەس، ساياسي بيلىكتىڭ حالىقتىڭ قاجەتىن وتەۋدە جىبەرگەن وسالدىعىنىڭ كورىنىسى. بيلىككە دەر كەزىندە وسالدىقتى كوزىنە بەيبىت جولمەن كورسەتە الماي ىشتەن تىنعان حالىقتىڭ دا كىناسى.

ارينە، وقيعانىڭ سەبەبىن تەرەڭ بويلاماي، ءوزىمىزدى ءوزىمىز الداپ شالا قىمتاپ وتىرۋعا بولار، بىراق وعان قالىپتاسقان تاريحي جاعداي ەتەك جىيعىزبايتىنىن ۇعاتىن ۋاقىت كەلدى. ەندى مەملەكەت قازاق قوعامى الدىنداعى بەرەشەگىن وتەمەي، ەلدىڭ بەرەكەسى بولا قويار ما ەكەن؟! سەبەبى، سوڭعى جىلدارى بولىپ جاتقان جاعىمسىز وقيعالار تەك قانا ەلدەگى قازاق قوعامىنا ءتان نەمەسە قاتىستى ەكەنىن ساراپتايتىن ۋاقىت تۋدى ەمەس پە؟!

قوعامداعى ساياسي ويىنشىلار سانالىپ، سولارعا ەسەپ بەرىلىپ كەلگەن ءورىستىلدى قوعام ساحنادان بىرتە-بىرتە سىتىلىپ بارا جاتقانىن بايقاساق تا، بايقاماعانسۋ ءبىزدى وسى جايتتارعا اكەلىپ تىرەدى. قىسقاسى، ەلدەگى بارلىق سوڭعى دۇربەلەڭ مەملەكەتتى قۇراپ وتىرعان باستى رەسۋرس - قازاق حالقىنىڭ وزىنە ءتيىستى تالاپ پەن سىباعاعا قاناعاتتانباي وتىرۋ سەبەبىنەن تۋىنداپ وتىرعانىن قىمتاي المايمىز.

ەگەر دە، تاۋەلسىزدىك الۋ جىلدارى قارساڭىندا ۇلتتىق قاجەتتىلىك ەگەمەن بولۋعا ۇمتىلعان باستامالارعا جۇمسالىپ وتەلسە، سودان بەرگى مەملەكەت ءتۇزۋ كەزەڭدەرىندە بيلىككە بارشا مۇمكىندىگى مەن ەركىن بەرىپ كەلگەن ۇلت جىل سايىن ەسەلەنىپ مولايعان قاۋقارى مەن الەۋەتىن جۇمسايتىن ساياسي-ەكونوميكالىق كەڭىستەن ىعىستىرىلا باستادى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ بۇعان دەيىنگى رۋحاني-ماتەريالدىق قۇندىلىعى مەن رەسۋرسىن مەملەكەتكە قوجايىن حالىق رەتىندە سەزىنۋگە دەگەن سەنىمنەن كۇدىگى مولايا باستادى. بار كىربىڭ مەن رۋحاني داعدارىس وسىدان باستالدى.

بۇعان قوسا، ۇلتتىڭ يەك ارتار جاڭا ەليتاسى بوي كورسەتە الماي وتىر، ەسكىسى جىلدار وتكەن سايىن ساحنادان جىلىستاۋدا. بارعان سايىن -ساياسي-ينتەللەكتۋالدىق قۋات مولايىپ، ونى جۇمسار كەڭىستىك بەلگىلى ءبىر توپپەن شەكتەلۋدە. ەلدەگى ءىرىلى-ۋاقتى داۋلار بىرجاقتى قارالىپ، بىرجاقتى شەشىلەتىن عانا جۇيە قالىپتاستى. جەرگىلىكتى ماسەلەنى شەشەتىن ساياسي-قوعامدىق ينستيتۋتتار جوق. قازاقتىڭ تاريحي اقساقالدىق ينستيتۋتى كەلمەسكە كەتكەندەي سىڭايى بار. قاريالاردىڭ جاس ۇرپاق الدىنداعى قاۋقارىن بىلاي قويعاندا، قوعامدا دا ورنى قالمادى، اۋىل اكىمىنە دە ءسوزى وتپەيدى. جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى مەڭگەرۋ قۇرىلىمى تاعى جوق.

بۇگىنگى قازاق قوعامى جۇرتشىلىقتىڭ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدەگى قاجەتىن وتەيتىندەي ساڭىلاۋ قاجەتسىنۋدە. ەلدەگى ءتۇرلى دەڭگەيدە ليدەرلىك قابىلەتتىڭ ورنى بولاتىنداي قۇرىلىمدار كەرەك. ايتپەسە، جاس ۇرپاققا دا، جالپى جۇرتقا دا «اۋىلداعىنىڭ اۋىزى ساسىپ»، وگەيدىڭ، وزگەنىڭ اقىلى مەن كەڭەسى،ءتىپتى يدەولوگياسى قابىلداناتىن كۇيگە تاقاپ وتىرمىز. سول احۋال انتيمەملەكەتتىك احۋال تۋعىزىپ وتىر. نومەنكلاتۋرالىق جاساندى ەليتا قوعانىڭ اجەتىنە جاراي الماي وتىر.

جەلتوقسان-86 وقيعاسىن سۇرگىنگە اينالدىرعان قىزىل يمپەريا حالقىمىزدى رۋحاني باسىپ-جانشۋدى قولعا العاندا، سوعان تويتارىس ءارى جاۋاپ بەرگەن، ۇلتتىڭ ەڭسەسىن كوتەرگەن تاعى ءبىر وقيعا 1989 جىلعى شىلدەدەگى جاڭاوزەن-1  بولعانىن جاسىرا المايمىز. سول جەردەن 23 جىلدان سوڭ وسى وقيعانىڭ ورىن الۋى ءبىر تاراپتىڭ عانا جاۋاپكەرلىگى بولار دەۋگە تاعى بولمايدى. ماسەلەنى جاماپ-جاسقاۋ ەشقاشان دا ابىروي بەرمەيدى!

تاريحي كىنا - جەكەمەنشىك ەمەس، ءبولىسۋ كەرەك! مۇنداي اۋقىمداعى داۋ مەن كيكىلجىڭ  - بىرەۋدىڭ ايتاعىمەن نە ءبىر ساتتە ورىن الار وقيعا ەمەس، جينالعان زاپىراننىڭ لىقسۋى! بۇعان بيلىك تاراپىنان شىنايى ءۇڭىلۋ باستالدى: سەنات توراعاسى وقيعانىڭ سەبەبىنە مۇنايشىلار تالابىنىڭ ورىندالماي كەلۋىن اتادى. بىراق بۇل الىناتىن شەشىمگە ەڭ بولماسا رۋحاني نەگىز بولعانى ابزال.

جاڭاوزەن -11 وقيعاسى - ەلدىڭ قايعىسى ەمەس، جەلتوقسان-86 سەكىلدى ەل دامۋىنىڭ كەلەسى ساتىسىنا كوتەرىلەردەگى الدەبىر الەۋەتتى تاريحي شەشىم تۋعىزار ءولارا كەزەڭ، ءولارا كورىنىس. بۇل ءۇشىن حالىققا ەرەگىسىپ، ودان كەك الۋ ارەكەتى ساياسي شەشىمگە نەگىز بولماۋى قاجەت. ساياساتقا سەزىم ەمەس، ەگەمەن ەلگە ءتان سالقىن اقىل ارالاسسا دەگەن تىلەك بار. ورىن العان وقيعانى ساراپتاۋ - بۇگىننىڭ ءىسى ەمەس، بىراق ودان ارى ۋشىقتىرماۋ ءۇشىن شەشىم قابىلداۋ بۇگىننەن باستالعانمەن، ونىڭ ەرتەڭگى ۇلعايماۋىن بولدىراتىن بىردەن ءبىر العىشارتى بولۋى كەرەك.

ۇلانعايىر ەلىمىزدىڭ قاي تۇكپىرى بولسا دا الاشقا قىمبات، ورىن العان وقيعا قايسىمىزدىڭ دا قابىرعامىزدى قايىستىرادى. بىراق الاشتى الاشتان الاستايتىنداي، وگەيسيتىندەي، بۇرالقى كورەتىندەي ۇدەرىستى ىدىراتاتىن جۇيە مەن جاعداي قاجەت.ايتپەسە، تاعى ءبىر «ساياسي بيۋرونىڭ» شەشىمىنە يەك ارتاتىن احۋال تۋىنداۋى بەك مۇمكىن.

بولعان جايتقا قاتىستى ماڭىزدىسى - پىكىر دە، يدەولوگيا دا ەمەس، ادال دا ءادىل شەشىم. جانە ول بيلىك پەن حالىق اراسىن ودان سايىن جىمداستىرا تۇسەتىن اكت بولۋى كەرەك. جالعان شەشىم اراعا سىنا ءتۇسىرىپ، وزگەنىڭ ارالاسۋىن قامتي بەرمەك. حالىق پەن بيلىك اراسىنا جەلىم بولاتىن كەز كەلگەن شەشىم مەن كۇش قانا مەملەكەت ىرگەسىن بەكىتەتىنىنە ءبارىمىز بولىپ باس قاتىرۋىمىز كەرەك.  بۇل ىستە ءبىر تاراپتى جاقتاۋ ەمەس، باستىسى - ەل ەكەنىمىزدى كورسەتەتىن كورەگەندىك! سوعان كىم بولسا دا بۇقپاي قاتىسقانى ابزال.

«اباي-اقپارات»