قازاقستان پرەزيدەنتى ۇكىمەت مۇشەلەرىمەن، بىرقاتار ورگان باسشىلارىمەن، قالالار مەن وبلىستاردىڭ اكىمدەرىمەن ۆيدەوكونفەرەنتسيا رەجيمىندە كوروناۆيرۋس ىندەتىنىڭ تارالۋىنا قارسى ءىس-قيمىل شارالارى جونىندە كەڭەس وتكىزدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوز سوزىندە پاندەميا كەزىندە وتاندىق دارىگەرلەردىڭ ءتيىستى تاجىريبە جيناعانىن، بۇل دەرتتىڭ نەگىزگى بەلگىلەرىن ايقىنداپ، ونىمەن كۇرەسۋ جولدارىن ۇيرەنگەنىن اتاپ ءوتتى. وسى ارالىقتا ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى ءبىرشاما نىعايىپ، جاپپاي تەستىلەۋ جۇمىسى جولعا قويىلدى. ناۋقاستارمەن بايلانىستا بولعانداردى انىقتاۋ ءىسى جەتىلدىرىلدى. بيزنەس وكىلدەرى دە جاڭا احۋالدا جۇمىس ىستەۋگە بەيىمدەلە باستادى. ەڭ باستىسى، ازاماتتارىمىزدىڭ پاندەمياعا دەگەن كوزقاراسى وزگەردى.

– پاندەميانىڭ ەكىنشى تولقىنى كوپتەگەن بەلگىلەرى بويىنشا وزگەشە بولماق جانە ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن كۇردەلى كەزەڭدە وتپەك. ءبىز مۇنى ەسكەرۋىمىز كەرەك. بۇگىندە بۇكىل الەم «كوۆيد تەڭدەۋى» دەپ اتالاتىن كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋدىڭ الدىندا تۇر. مۇنداي جاعدايدا تۇتاس ءبىر سالانىڭ جويىلىپ كەتۋى عانا ەمەس، ونىڭ كەيىن بىلىنەتىن سالدارى دا وڭاي تيمەيدى. جۇمىسسىزدىق ءورشىپ، ءبىلىم بەرۋ ىسىندەگى ولقىلىقتاردىڭ كەسىرى ءتۇرلى تەرىس پيعىلداردىڭ اسقىنۋىنا، ونىڭ ىشىندە، قىلمىستىڭ ورشۋىنە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن. سوندىقتان قازىرگى مىندەت – كوكتەمدەگىدەي جاپپاي كارانتينگە جەتكىزبەي، پاندەميانى اۋىزدىقتاۋ، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت كەيبىر وڭىرلەردە اتالعان دەرتپەن اۋىرعاندار سانىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى جۇيەلى شارالار قابىلداۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداردى. مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە  ىندەت جۇقتىرعانداردىڭ بارىنشا ناقتى ەسەبىن الۋ ۆيرۋسپەن كۇرەستىڭ باستى تالابى ەكەنىن ايتتى.

– بىرقاتار وبلىستاردا كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قاتىستى جاڭا جاعدايلاردى جاسىرۋ دەرەكتەرى انىقتالدى. اڭگىمە شىعىس قازاقستان، سولتۇستىك قازاقستان، پاۆلودار، اقمولا، قوستاناي جانە باسقا دا وبلىستار جايىندا بولىپ وتىر. وتىرىكتى شىنداي سويلەتۋ اسا قاۋىپتى قۇبىلىس ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. ويتكەنى ول شىنايى قاۋىپتىڭ بەتىن بۇركەمەلەيدى. سونداي-اق  بۇكىل ەلىمىز بويىنشا كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قارسى جۇرگىزىلىپ جاتقان كۇرەس ستراتەگياسىنا زيانىن تيگىزەدى. قازىرگى احۋال جەتە باعالانباي، قابىلدانعان شارالار تولىق جۇزەگە اسىرىلماي وتىر. حالىقتىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ دەڭگەيى تومەندەپ كەتكەن. بۇل – اكسيوما. مۇنداي جاعداي الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە بايقالۋدا. اتالعان پروبلەمانىڭ ءبىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەمىزدە دە سوزىلمالى سيپات العانىن مويىنداۋىمىز كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىمەن بىرلەسىپ، مەديتسينالىق ستاتيستيكانى باعالاۋ جانە تالداۋ جونىندە كەشەندى جوسپار ازىرلەۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار بارلىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىنىڭ تولىق دايىن بولۋىن قامتاماسىز ەتۋدى مىندەتتەدى. بۇل اسكەري مەديتسيناعا دا تىكەلەي قاتىستى. سەبەبى ولار ىندەتپەن كۇرەسۋ ءۇشىن شۇعىل كۇش جۇمىلدىرۋعا جانە قۇرالدارمەن جابدىقتاۋعا دايىن بولۋى ءتيىس.

–   مەديتسينالىق ۇيىمدارعا جۇرگىزىلگەن باعالاۋ قورىتىندىسى ولاردىڭ دايىندىق دەڭگەيىنىڭ ءالى دە تومەن ەكەنىن كورسەتتى. دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنىڭ جارتىسىنان استامىندا زاڭ بۇزۋشىلىقتار انىقتالعان. اۋرۋحانالار ايماقتارعا تولىق بولىنبەگەن. ناتيجەسىندە ەمدەلۋشىلەر مەن اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ىندەت جۇقتىرۋ قاۋپى ساقتالىپ وتىر. شىن مانىندە، بارلىق وڭىرلەردە جان ساقتاۋ بولىمشەلەرىنىڭ ءتيىستى قۇرال-جابدىقتارمەن تولىققاندى قامتاماسىز ەتىلمەگەنى كورىندى. اتاپ ايتقاندا، كوروناۆيرۋس ىندەتىمەن قاتتى اۋىرعان ناۋقاستاردى ەمدەۋگە قاجەتتى جەكەلەگەن ءدارى-دارمەكتەر مەن مەديتسينالىق بۇيىمداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالادى. وڭىرلەر ەمدەۋ حاتتاماسىندا كورسەتىلگەن ءدارى-دارمەكتەردى ەمەس، وزدەرىنىڭ بىلگەنى بويىنشا پرەپاراتتار ساتىپ الۋدا، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءدارى-دارمەكتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە ەگجەي-تەگجەيلى توقتالدى. ول مەديتسينالىق ۇيىمداردىڭ، ءدارىحانالاردىڭ نە ساتىپ العانىن، جالپى بىرىڭعاي ديستريبيۋتەردىڭ قويمالارىنداعى ءدارى-دارمەك قورىن انىقتاۋدى تالاپ ەتتى.

ۇكىمەت اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ، بەكىتىلگەن ەمدەۋ نورمالارى مەن حاتتاماسىنا سايكەس كەلەتىن ءدارى-دارمەكتەر مەن مەديتسينالىق بۇيىمداردىڭ ساتىپ الىنۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

– مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا پتر سىنامالارى مەن مەديتسينالىق بەتپەردەلەردىڭ باعاسى تومەندەتىلدى. مۇنداي وڭ باستامانى حالىق بىردەن سەزىندى. وسىنداي جۇمىستاردى مەديتسينالىق ءدارى-دارمەكتەرگە، ەڭ الدىمەن، كوروناۆيرۋسقا قارسى مەديكامەنتتەرگە قاتىستى جۇرگىزۋ قاجەت. باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە مەملەكەتتىك كىرىس كوميتەتىمەن بىرلەسىپ، اتالعان ماسەلەنى قاراستىرۋدى تاپسىرامىن. جالپى اگەنتتىك ءدارى-دارمەكتەر مەن مەديتسينالىق بۇيىمداردىڭ باعاسىن رەتتەۋ ىسىنە ات سالىسىپ، فارماتسەۆتيكالىق بيزنەستەگى كارتەلدەردى اشكەرەلەۋى كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت مەملەكەت تاراپىنان كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە جۇمىلدىرىلعان مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە ۇستەماقى تولەۋ جالعاساتىنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى سانيتارلىق تالاپتار مەن شەكتەۋ شارالارىنىڭ ساقتالۋىنا كومپانيا باسشىلارىنىڭ جانە بيزنەس يەلەرىنىڭ جاۋاپتى ەكەنىن ەسكە سالدى. سوڭعى ۋاقىتتا ءىرى كاسىپورىندارداعى ەڭبەك ۇجىمدارىندا ۆيرۋس جۇقتىرعاندارىڭ سانى ارتا باستادى. قوعامدىق كولىكتەردەگى سانيتارلىق جاعداي جانە ازاماتتار كوپ شوعىرلاناتىن ورىنداردا الەۋمەتتىك قاشىقتىقتىڭ ساقتالماۋى الاڭداۋشىلىق تۋدىرۋدا.

– اتا-انالار شىدامدىلىق تانىتىپ، قازىرگى احۋالعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋى كەرەك. وسىنداي جاعداي تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە قالىپتاسىپ وتىر. ءبىز ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋىنە جول بەرمەۋىمىز قاجەت. وقىتۋ ناتيجەسىنە مونيتورينگ جۇرگىزىپ، ءبىلىم سالاسىنداعى ولقىلىقتاردى جويۋ ءۇشىن ۋاقتىلى شارالار قابىلداۋ كەرەك. ۇكىمەتكە ءوڭىر اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ، شەكتەۋ شارالارىنا قاراماستان، ءبىلىم ساپاسىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋدى تاپسىرامىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن قاجەتتى كولەمدەگى قورعانىش قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى. بۇل ءۇشىن ۇكىمەت وتاندىق بەتپەردەلەر مەن باسقا دا جەكە قورعانىش قۇرالدارىن وندىرۋشىلەردى كەپىلدى كولەمدەگى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ تەتىگىن ازىرلەۋى ءتيىس. پاندەمياعا قارسى بارلىق شارالار مەيلىنشە اشىق بولۋى قاجەت.

– ۇكىمەت جەمقورلىققا جول بەرىلۋى مۇمكىن بارلىق ۋچاسكەلەردى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋى ءتيىس. پاندەميانىڭ ءبىرىنشى تولقىنى كەزىندە جەمقورلىقپەن بەتپە-بەت كەلدىك. بۇل – مەديتسينالىق بەتپەردەلەر مەن ءدارى-دارمەك باعاسىن ارتتىرۋ، باقىلاۋ-وتكىزۋ پۋنكتەرىندەگى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار، مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە تولەم تاعايىنداۋ كەزىندەگى جەمقورلىق. باقىلاۋشى ورگانداردىڭ، ياعني، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ، اكىمدىكتەر مەن مونيتورينگ وتكىزەتىن توپتاردىڭ جۇمىس ساپاسىنا ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەت. پاندەميا كەزىندە ولارعا بيزنەس پەن ازاماتتاردى تەكسەرۋگە زور، ياعني، توتەنشە وكىلەتتىكتەر بەرىلدى دەۋگە بولادى. بۇل ءوزىن-ءوزى اقتادى. مۇنداي وكىلەتتىكتەردى دۇرىس قولدانعان ءجون، ونى اسىرا پايدالانۋعا بولمايدى. «كىمدى جانە قاشان تەكسەرەتىنىمدى ءوزىم بىلەمىن» دەگەن قاعيداعا جول بەرىلمەسىن، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ كەز كەلگەن قيىندىقتار مەن داعدارىستار جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىنىن تاعى دا اتاپ ءوتتى. ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرىمىز دە بار. ماسەلەن، ەكى بىردەي وتاندىق ۆاكتسينا كەلەشەگى زور الەمدىك بيوقۇرالداردىڭ قاتارىنا ەنگىزىلىپ، قازىرگى ۋاقىتتا ولارعا كلينيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋدە.

– ۇكىمەتتىڭ الدىندا تۇرعان ۇلكەن مىندەت – وتاندىق ۆاكتسينانى ەشبىر كەدەرگىسىز وندىرىسكە ەنگىزۋ. ۋاقىتشا تىركەۋ ءتارتىبىن جەڭىلدەتىپ، ۆاكتسينانىڭ تاجىريبەلىك-ونەركاسىپ جانە ونەركاسىپ وندىرىسىنە ارنالعان زاۋىت قۇرىلىسىن اياقتاۋ قاجەت. مەن رەسەي پرەزيدەنتىمەن رەسەيلىك ۆاكتسينا ءوندىرىسى زاۋىتىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا كەلىسىمگە كەلدىم. ۇكىمەت وسى قاجەتتى جوباعا ينۆەستيتسيا تارتۋ بويىنشا كەلىسسوزدەردى باستاپ تا كەتتى. بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرۋ ماڭىزدى. مۇنداي شارالاردى دامىعان مەملەكەتتەردىڭ ءبارى قابىلداپ جاتىر. پارلامەنتتىڭ وسى سەسسياداعى جۇمىسى اياقتالعانعا دەيىن دەپۋتاتتاردىڭ قاراۋىنا بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى زاڭ جوباسىن ەنگىزۋ كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ءسوز سوڭىندا پرەزيدەنت بارشا ازاماتتاردى ءتارتىپتى قاتاڭ ساقتاۋعا، ۋاقىتشا شەكتەۋ شارالارىنا تۇسىنىستىك تانىتۋعا شاقىردى. ەڭ الدىمەن، بۇل بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن قاجەت. مەملەكەت باسشىسى دارىگەرلەرگە، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە، اسكەري قىزمەتشىلەرگە جانە پاندەميامەن كۇرەستە الدىڭعى شەپتە جۇرگەن بارشا ازاماتتارعا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. سونداي-اق كەڭەستە پرەمەر-مينيستر اسقار مامين، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى الەكسەي تسوي، ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان تۇرعىمباەۆ، بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى كۇنسۇلۋ زاكاريا، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى دانيال احمەتوۆ، قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ جانە پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى ابىلقايىر ىسقاقوۆ ءسوز سويلەدى.

Abai.kz