تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرىن بەكەم ەتۋدە ەلدى-مەكەن مەن جەر-سۋ اتتارىنىڭ جاپپاي قازاقشالانۋىنىڭ ماڭىزى وزگە دە پارمەندى شارالاردان ەشبىر كەم ەمەس. ويتكەنى ول ءبىر كەزدەردە اتا-بابامىز قويىپ كەتكەن قاستەرلى بەلگى بولعاندىقتان، ونىڭ پاتريوتتىق اسىل سەزىمدى قالىپتاستىرۋداعى ورنى ەرەكشە. ەندەشە، مۇنى ۇساق-تۇيەك دۇنيە نەمەسە قازىرگى ۋاقىتتا ەمەس، كەيىنىرەك تە شەشىلەتىن نارسە دەپ قاراۋ - ۇلكەن قاتەلىك. ونىڭ ۇستىنە بۇل اتاۋلار كەيىنگى كەزدە ساياسي رەڭ الىپ، قازاق جەرىنە كوز الارتۋشىلاردىڭ قۇيتىرقى «كوزدىرىنە» اينالىپ وتىر.

ماسەلەن، كورشىمىزدىڭ نيكونوۆ، جيرينوۆسكي جانە فەدوروۆ سەكىلدى ارانداتۋشىلارى «انە، قالالارىنىڭ اتتارى قاشاندا «پاۆلودار، پەتروپاۆەل» سەكىلدى بولىپ كەلەدى. وسىنىڭ ءوزى-اق بۇل جەرلەر ورىستىكى ەكەندىگىن بىلدىرمەي مە؟» دەپ ءپالساپا سوقپاسىنا كىم كەپىل؟ 

مىنە، سوندىقتان دا وتكەندەگى «نامىس» جاستار قوعالىسىنىڭ باستاماسى قاي قازاقتى دا بەي-جاي قالدىرماس دەپ ويلايمىز. ولاردىڭ پەتروپاۆەل قالاسىن قىزىلجار ەتىپ وزگەرتۋ تالاپ ەتكەن پەتيتسيانى ايماق اكىمى قۇمار اقساقالوۆقا تاپسىرۋى جاستارىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتۋ جولىنداعى جاساعان ۇلكەن ءبىر قادامى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق بولماس.

بىرىنشىدەن، بۇل وزگەرىس رەسەي شوۆينيستەرىنىڭ وزدەرىنشە دايەك ەتىپ ۇستايتىن  «ۋاجسىماعىنان» ايىرادى. ال، ەكىنشىدەن بۇل قادام ەلىمىزدەگى اناۋ پاۆلودار سەكىلدى ءالى دە مۇرتى بۇزىلماي جاتقان وتارشىلدىقتىڭ «اۋىر مۇراسىنان» ارىلۋعا جاردەمدەسەدى. بۇل شارۋانىڭ ءدال قازىرگى ۋاقىتتا اتقارىلۋى رەسەيدەگى كەيبىر بۇزىق نيەتتەگىلەرگە قازاق ەلىنىڭ پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەنگەن جاستار تولقىنىنىڭ ءوسىپ كەلە جاتقاندىعىن، ولار ازاتتىق جولىندا ايانباي كۇرەسە بىلەتىندىگىن تانىتىپ، ءبىر تاۋبەسىنە كەلتىرەرى ءسوزسىز. سوسىن، مۇمكىن، كەلەشەكتە اياعىن بايقاپ باسار دا. قانشا دەگەنمەن باياعى ۇلى دەرجاۆالىق ساياساتتىڭ بۇگىنگى تاڭدا ۋاقىتى ءوتىپ بارا جاتقاندىعى، ونداي ەسكىرگەن ۇعىمنىڭ سونى تۋ ەتىپ ۇستاعان ەلدىڭ وزىنە ءتۇپتىڭ تۇبىندە ۇلكەن زيان، وراسان الاپات اكەلەرىن سەزىنۋلەرى ءتيىس. ولاي بولماعان جاعدايدا، ول ەلدەردىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر. مۇمكىن كورشىمىزدىڭ كەيبىر ساياساتكەرسىماقتاردىڭ مۇنىسى سوڭعى رەت تۇياق سەرپۋى دە شىعار، كىم ءبىلىپتى؟ ساياسات دەگەنىڭ دە جىقپىل-جىقپىلى كوپ، مىڭ قاتپارلى، ءبىر ساۋساعى بۇگۋلى دۇنيە عوي.

ەندىگى ماسەلە وسى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى قۇمار اقساقالوۆقا تىكەلەي تىرەلەرى ءسوزسىز. اكىم دەگەنىڭ اتادان بالاعا مۇرا ەتىپ قالدىراتىن لاۋازىم ەمەس قوي. ونىڭ دا مەرزىمى شەكتەۋلى. ول ورىنتاققا ەشكىم دە ماڭگىلىك جابىسىپ قالعان ەمەس. ۋاقىتى كەلگەندە ورىندى بوساتىپ، باسقا جاققا قاراي جىلجيسىڭ. اڭگىمە سول جۇمساق ورىندىقتا قانشا وتىرعانىڭدا ەمەس، قايتا، قانداي يگىلىكتى ءىس تىندىرىپ، كەيىن اتىڭدى حالىق قادىرلەپ ايتىپ جۇرەتىن جاقسى دۇنيەلەرمەن ەستە قالارىڭدا. ازامات ەسەبىندە بۇل سىزگە ۇلكەن سىن بولماق، اقساقالوۆ مىرزا!

«تەمىردى قىزعان كەزدە سوق» دەگەندەي، وسىنداي الاساپىران ۋاقىتتا بەلدى بەكەم بۋىپ جىبەرىپ، جۇرتتىڭ ءبارىن ابدەن ءزارازاپ قىلعان، بۇگىنگى زامان تالابىنا دا ساي كەلمەيتىن ەكى ءدىني اۋليەلەردىڭ ەسىمىندەگى شاھاردىڭ تاريحي «قىزىلجار» اتاۋىن قايتارۋعا پارمەن بەرسەڭىز، ءسىزدىڭ الدىڭىزداعى تالاي اكىمدەر شەشە الماعان قيىن ءتۇيىندى تارقاتىپ، ازاماتقا لايىق ءىس تىندىرار ەدىڭىز. حالىقتان العىس الۋعا وسى ءبىر كىشكەنە عانا ءىسىڭىز تولىق جەتىپ جاتىر. ەشتەڭەدەن قورقىپ-ۇركۋدىڭ قاجەتى جوق. جوعارى جاقتاعى ازاماتتار دا ول ءۇشىن ءسىزدى تىم جازعىرا قويماس. ولار دا تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ اتقا مىنگەن ازاماتتارى عوي. تۇسىنەتىندىگىنە سەنىمدىمىز. ال ەندى قالا اتىن وزگەرتۋگە قارسى بولىپ، ءسىزدىڭ شاۋجايىڭىزعا جارماسىپ، وزدەرىنشە دۇرلىگىپ جۇرگەن سەپاراتيستىك نيەتتەگى ازعانا توپتان ونشا قورقا دا قويماسسىز. ءسىز قانشا دەگەنمەن ومىرلىك تە، ساياسي دا مىقتى تاجىريبەدەن وتكەن، مەملەكەتتىك تە، پارتيالىق تا جۇمىستان مول حابارى بار جان رەتىندە ولارعا باسۋ ايتۋعا، كەرەك بولسا مىقتى دا بۇلتارتپاس دالەلمەن ساباسىنا تۇسىرۋگە ەركىڭىز مەن ساۋاتىڭىزدىڭ تولىق جەتەتىندىگىنە كۇمانىمىز جوق. 

سايىپ كەلگەندە، بۇل قادامىڭىز ءوزىڭىز تۋىپ-وسكەن قوستاناي وبلىسىنا دا ۇلكەن اسەرىن تيگىزەرى ءسوزسىز. ويتكەنى مۇندا دا قازاقي اتاۋدى سۇرانىپ تۇرعان ەلدى-مەكەندەر جەتەرلىك. ماسەلەن، وسىنداعى رۋدنىي مەن ليساكوۆ سەكىلدى قالالاردىڭ ەسىمدەرىنىڭ قازاقيلانۋى دا ۋاقىتىن كۇتىپ تۇرعان شارۋالاردىڭ ءبىرى. قايداعى ءبىر اتى دا زاتى دا بەلگىسىز ورىستىڭ فەدوروۆ دەگەنى دە مىقتى ءبىر اۋداننىڭ اتىن يەلەنىپ تۇر. مەن بۇرىنعى كەڭەس كەزىنەن قالعان، ءالى دە سول ءداۋىردىڭ بەلگىسىندەي بولدىپ تۇرعان ورىسشا سەلولاردىڭ قالىڭ دۇرمەگى جايلى ءتىپتى دە اۋىزعا الىپ تۇرعانىم جوق.

اتامىز قازاق «قوياندى قامىس، ەردى نامىس ولتىرەدى» دەگەندى بەكەر ايتپاعان بولار. نامىس، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، سول جولعا عۇمىرىن ارناۋ، تۋعان جەردىڭ توپىراعىن دا ءتاۋ ەتۋ بوس سوزدەر ەمەس، ولار قىزعىشتاي قورعايتىن قاسيەتتى دۇنيەلەر. ال ولرادىڭ الدىندا جاي قىزمەتكەر دە، اكىم دە بىردەي. 

ايتپاعىمۆىز وسى ەدى. قالعانىن قۇمار اقساقالوۆتىڭ ار-نامىسى مەن ەلجاندىلىعىنا بايلانىستى.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz