لاتۆيا

لاتۆيادا ورىس تىلىنە ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە  مارتەبە بەرۋ نەمەسە بەرمەۋگە بايلانىستى وتكەن رەفەرەندۋمعا قاتىسقانداردىڭ 75 پايىزى «ورىس تىلىنە لاتۆيادا ورىن جوق!» دەپ، شەت ءتىلى - رەسەي مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ ءوز ەلدەرىندە مەملەكەتتىك مارتەبە الۋىنا قارسى داۋىس بەرگەن. ءسويتىپ، لاتىشتار مەملەكەتتىك لاتىش ءتىلىن ساقتاپ قالدى.
ال، لاتۆيا پرەزيدەنتى اندريس بەرزينش:
- بۇل (رەفەرەندۋم) ءبىزدىڭ بارىمىزگە دە سالماقتى سىناق جانە ساباق بولدى. ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل ءۇشىن داۋىس بەرۋ كونستيتۋتسيانىڭ قاسيەتتى قاعيدالارىنىڭ بىرىنە قاۋىپ ءتوندىردى. سوندىقتان دا قازىر كونستيتۋتسيانىڭ نەگىزدەرىن نىعايتۋ مەن بيلىكتىڭ مودەلىن وزگەرتۋ تۇرعىسىندا پىكىر الماساتىن ۋاقىت تۋدى،- دەپ مالىمدەگەن. (ازاتتىق راديوسى)

قازاقستان

ءبىزدىڭ ەلدە جاعداي مۇلدەم باسقا. قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى ماسەلەسىندە تۇلعاسى مەن بۇقاراسىنىڭ كوڭىلىنە قاراماي تۋراسىن ءارى ناقتى جاعدايدى ايتساق، ءبىزدىڭ ەل رەسەيدىڭ تىلدىك وتارى. تىلدىك وتارعا اينالعان سوڭ، البەتتە، اقپاراتتىق وتارلىققا كەدەرگى بولمايتىنى انىق نارسە. اقپاراتتىق وتارلىق دەگەنىڭىز - تۇتاس قوعامدى يگەرۋ، قالاعان جاعدايدا كەز كەلگەن باعىتقا بۇرا سالۋ دەگەن ءسوز.

لاتۆيا

لاتۆيادا ورىس تىلىنە ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە  مارتەبە بەرۋ نەمەسە بەرمەۋگە بايلانىستى وتكەن رەفەرەندۋمعا قاتىسقانداردىڭ 75 پايىزى «ورىس تىلىنە لاتۆيادا ورىن جوق!» دەپ، شەت ءتىلى - رەسەي مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ ءوز ەلدەرىندە مەملەكەتتىك مارتەبە الۋىنا قارسى داۋىس بەرگەن. ءسويتىپ، لاتىشتار مەملەكەتتىك لاتىش ءتىلىن ساقتاپ قالدى.
ال، لاتۆيا پرەزيدەنتى اندريس بەرزينش:
- بۇل (رەفەرەندۋم) ءبىزدىڭ بارىمىزگە دە سالماقتى سىناق جانە ساباق بولدى. ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل ءۇشىن داۋىس بەرۋ كونستيتۋتسيانىڭ قاسيەتتى قاعيدالارىنىڭ بىرىنە قاۋىپ ءتوندىردى. سوندىقتان دا قازىر كونستيتۋتسيانىڭ نەگىزدەرىن نىعايتۋ مەن بيلىكتىڭ مودەلىن وزگەرتۋ تۇرعىسىندا پىكىر الماساتىن ۋاقىت تۋدى،- دەپ مالىمدەگەن. (ازاتتىق راديوسى)

قازاقستان

ءبىزدىڭ ەلدە جاعداي مۇلدەم باسقا. قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى ماسەلەسىندە تۇلعاسى مەن بۇقاراسىنىڭ كوڭىلىنە قاراماي تۋراسىن ءارى ناقتى جاعدايدى ايتساق، ءبىزدىڭ ەل رەسەيدىڭ تىلدىك وتارى. تىلدىك وتارعا اينالعان سوڭ، البەتتە، اقپاراتتىق وتارلىققا كەدەرگى بولمايتىنى انىق نارسە. اقپاراتتىق وتارلىق دەگەنىڭىز - تۇتاس قوعامدى يگەرۋ، قالاعان جاعدايدا كەز كەلگەن باعىتقا بۇرا سالۋ دەگەن ءسوز.
ءبىر قىزىعى، رەسەي دە، قازاقستان دا كوپۇلتتى مەملەكەت بولىپ سانالادى. ايىرماشىلىعى -  قازاقستان كوپۇلتتى، كوپتىلدى، كوپۆەكتورلى ساياسات ۇستاناتىن كوپشىل ەل. بىراق ۋنيتارلى مەملەكەت. ءبۇتىن ەل. رەسەي كوپۇلتتى عانا ەمەس، فەدەراتسيا.  تىلگە كەلسەك، رەسەيدە مەملەكەتتىك ءتىل - ورىس ءتىلى. ورىس ءتىلى رەسەيدىڭ تۇتاس تەرريتورياسىندا مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قولدانىلادى. قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل  قازاق ءتىلى، بىراق ورىس ءتىلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە قازاق تىلىمەن قاتار قولدانىلادى. الايدا، ناقتى ومىردە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قىزمەتىن ورىس ءتىلى اتقارادى. ول قازاقستاننىڭ تۇتاس تەرريتورياسىندا قولدانىلادى. پرەزيدەنتتەن باستاپ اقجاعالى ۇلىقتىڭ ءبارى، قالا بەردى قازاقتىققا تۇكىرگەنى بار تۇگەلىمەن ورىس تىلىندە سويلەيدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان ءۇزىندى:

«ودنوي يز ەتيح تسەننوستەي ي گلاۆنىم پرەيمۋششەستۆوم ناشەي سترانى ياۆلياەتسيا  منوگوناتسيونالنوست ي منوگويازىچيە. گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم، سوگلاسنو ناشەي كونستيتۋتسي، ياۆلياەتسيا كازاحسكي. ناراۆنە س نيم ۆ گوسۋدارستۆەننىح ورگاناح وفيتسيالنو ۋپوترەبلياەتسيا رۋسسكي.
ەتو نورمى ناشەي كونستيتۋتسي، كوتورىە نيكومۋ نە پوزۆولەنو نارۋشات.
پلانومەرنوە رازۆيتيە كازاحسكوگو يازىكا نە بۋدەت پرويسحوديت ۆ ۋششەرب رۋسسكومۋ.
بىزگە مەملەكەتتىڭ كەلەشەگى، بولاشاق دامۋى ءۇشىن نە كەرەك؟ ول ءۇشىن مەملەكەتتىڭ ەڭ نەگىزگى سىرتقى ساياساتى - كورشىلەرمەن تاتۋ بولۋىمىز كەرەك. ونسىز مەملەكەتتىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر بولادى.
قازاق ءتىلى، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىمىز ءوسىپ-وركەندەپ كەلەدى. 2020 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەندەردىڭ قاتارى 95 پروتسەنتكە دەيىن جەتەتىن بولادى».

رەسەيدىڭ وزگەرمەيتىن وزىمشىلدىگى

رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى ەڭ باستى باعىتتاردىڭ ءبىرى - شەتەلدەردە تۇراتىن ورىس ۇلتى وكىلدەرىن قورعاۋ، قامقورلىق كورسەتۋ ەسەبىمەن سول ەلدەرگە ساياسي-ەكونوميكالىق قىسىم جاساۋ، قىر كورسەتۋ.
مىسالى، لاتۆياداعى ورىس ءتىلى مەن ونىڭ مارتەبەسىنە بايلانىستى جاعداي شىنداپ كەلگەندە، سول ەلدىڭ ىشكى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. الايدا، رەسەي بيلىگى مۇنداي جاعدايلاردا تەك بىرجاقتى كوزقاراس ۇستاناتىنى باياعىدان بەلگىلى. بۇل جولى دا سول ادەتىمەن: «لاتۆياداعى ۇلتتىق ازشىلىققا ۇشىراعان ورىستاردىڭ ءۇنى ەستىلۋى، ەسەپكە الىنۋى كەرەك. قاجەت بولسا، بۇل حالىقارالىق ادام قۇقىقتارى تۋرالى قۇجاتتاردا دا ايتىلعان»، دەيدى. ءتىپتى، رەسەي دۋماسىنداعى حالىقارالىق ىستەر جونىندەگى كوميتەتتىڭ ورىنباسارى كونستانتين كوساچەۆ رەفەرەندۋم ناتيجەسى كورسەتكەن سانداردىڭ ءوزىن مويىنداماي، ورىس جۇرگەن جەردىڭ بارىندە رەسەي مۇددەسى ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى كەرەك دەگەن توڭمويىن پيعىلمەن بىلاي دەيدى: «ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ماسەلەسى ماڭىزدى دەپ رەفەرەندۋمعا قاتىسقان لاتۆيانىڭ  ازاماتتارى لاتۆيا بيلىگىنە ۇلتتىق پارتيالاردىڭ تالاپتارىنا باسا نازار اۋدارۋعا جول بەرمەيدى». كوردىڭىز بە؟

بىراق، لاتىشتار ۇلت رەتىندە ءوز تاڭداۋىن جاسادى. لاتۆيا بيلىگى مەملەكەتتى قۇرۋشى ۇلتتىڭ تالابىن ورىندادى.
قازاقستان بيلىگىنىڭ نە ءۇشىن ۇدايى ۇلتتىق ۇيىمدارمەن جانتالاسا كۇرەسىپ، ورىس تىلىنە قارسى قىلتيا قالعان نارسەنىڭ ءبارىن قاعىپ تاستاپ وتىراتىنا تاعى ءبىر مارتە كوز جەتكىزدىك.
دەسە دە، لاتىشتاردىڭ ارەكەتى قازاقستانداعى ۇلتتىق ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنا جىگەر، تالاپتارىنا تۇبىنە دەيىن باراتىن تاباندىلىق كەرەك ەكەنىن كورسەتەدى. ال، انا ءتىلى ءۇشىن يا كۇرەس جولىنا، يا كونتەرى كونبىستىڭ جولىنا ءتۇسۋ - ءار ازاماتتىڭ ءوز تاڭداۋى. ارينە، سوڭعى ساتتە ءار ادام تۋعان ۇلتىنا تارتاتىنى اقيقات.
«اباي-اقپارات»

P.S.
2011-ءنشى جىلعى دەرەككە قاراعاندا، لاتۆيادا مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت - لاتىشتار - 62,10%، ال، ەتنوستىق ديوسپەرا، ورىستار - 26,90% ەكەن. 2009-نشى جىلعى ۇلتتىق ساناقتىڭ ەسەبى بويىنشا، قازاقستاندا مەملەكەت قۇرۋشى قازاقتار - 63,6%، ەتنوستىق ديوسپەرا، ورىستار - 23,3% قۇراعان.