پرەزيدەنت ق.ك.توقاەۆ «مەملەكەتىمىزدى نىعايتۋ ءۇشىن تاعى نە ىستەيمىز؟» دەگەن ەكەن، «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا. وسى ويلى ءسوز كوكەيىمدى الاڭداتىپ جۇرگەن ماسەلەنى جازۋعا تۇرتكى بولدى.

جاھاندى پاندەميا جايلاسا، رەسەيدى كەڭەستەر وداعىنىڭ ەلەسى كەزىپ ءجۇر.

رەسەي دۋماسىنىڭ بىرنەشە دەپۋتاتى كەزىندە كەڭەستەر وداعى زاڭسىز ىدىراتىلدى، ەندى ونى قالپىنا كەلتىرۋ قاجەت دەگەن جەلەۋمەن باياعى كونە رەسەيدىڭ يمپەرلىك كوزقاراسىن جاڭعىرتۋى نەنىڭ بەلگىسى؟! سونىمەن، رەسەي نەگە كەڭەستەر وداعىن قايتا قۇرۋعا مۇددەلى دەگەنگە جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك.

بۇل رەسەيدىڭ ءوز ىشىندەگى قاراما-قايشىلىققا تولى ساياسي-ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ سەبەبى بولار دەپ توپشىلايمىن.

سوندىقتان ءوز حالقىنىڭ نازارىن باسقا باعىتقا بۇرۋ ەسكى ساياساتتىڭ  ۇرىمتال ءادىسى دەپ بىلەمىن.

كورشى ەلدىڭ ەكونوميكاسىمەن قوسا دەموگرافيالىق جاعدايى دا ءماز ەمەس. قازاقستاننىڭ قازبا بايلىقتارى، اتوم ەنەرگەتيكاسى، اۋىل شارۋاشىلىعى، جەر كولەمى ولاردى قاتتى قىزىقتىرادى.

...برازيليانىڭ امازونكا وزەنىندە اناكوندا اتتى ءابجىلان مەكەندەيدى. سول الپاۋىت جىلان  جان-جاعىن جالماپ، جۇتا بەرگەن سوڭ،  كوروناۆيرۋس سەكىلدى كەسەلگە ۇشىرايدى. ولار ءيىس سەزۋ قابىلەتىنەن ايىرىلادى، سودان سوڭ ءوز قۇيرىعىن ءوزى جۇتىپ، تۇنشىعىپ ولەدى ەكەن. تابيعاتتاعى وسى جاعداي ءبىزدىڭ كورشى مەملەكەتتىڭ باسىنا كەلىپ جۇرمەسىن...

سوڭعى جىلدارداعى رەسەيدىڭ  حالىقارالىق قاتىناستارداعى جاعدايى، سونىڭ ىشىندە ەكسپانسيا ساياساتىنا بايلانىستى ىرگەلى مەملەكەتتەردىڭ سانكتسيالارى ناتيجەسىندە  رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جاعدايى باسەڭدەدى. رەسەي قۇرامىنداعى سۋبەكتىلەردىڭ  تۇتاستىعى شىتىناي باستاعان سىڭايى دا بايقالادى. سونىمەن قاتار، جاقىندا عانا ەستونيا دا رەسەي فەدەراتسيا قۇرامىنداعى ەكى وبلىسىن وزدەرىنىڭ اۋماعىنا جاتاتىندىعىن اشىق ايتىپ، رەسەيمەن وسى باعىتتا ءبىراز داۋ-دامايعا بارىپ جاتىر.

بىرقاتار الەمدىك ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، رەسەي ءوزىنىڭ ماسەلەلەرىن سوڭعى كەزدە كورشى مەملەكەتتەر ەسەبىنەن شەشۋدى كوزدەپ كەلەدى. ارينە، مۇنداي ارەكەت حالىقارالىق قۇقىق تالاپتارىنا قايشى ەكەندىگى داۋسىز. سوندىقتان بۇكىلالەمدىك حالىقارالىق قاۋىمداستىق مۇنداي ساياساتتى قولداماي، الاڭداۋشىلىق بىلدىرۋدە. ويتكەنى ول باسقا تاۋەلسىز مەملەكەتتەردىڭ ەگەمەندىگىنە قاۋىپ توندىرەدى.

باسىندا كەڭەستەر وداعىن - رەسەي،  بەلورۋس، ۋكراينا جانە  زاكاۆكازە مەملەكەتتەرى قۇرعان. كەيىنىرەك قۇرامىنا 16 رەسپۋبليكا كىردى.

كەڭەستەر وداعىنىڭ جۇيەسى ەكونوميكالىق، يدەولوگيالىق، ساياسي تىعىرىقتان شىعا المادى. بيلىك ىشىنەن ءىرىپ-ءشىرىدى. حالىق رەپرەسسياعا ۇشىرادى. داعدارىس مەڭدەدى. الىپ مەملەكەت ءوز ەركىمەن بەلورۋستەگى بەلوۆەج كەلىسىمىنە سايكەس تاراتىلدى.

كەڭەس وداعى قۇلادى. تمد قۇرىلدى.

سودان بەرى وتىز جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى.

ءار مەملەكەت ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى.

قازاقستان بىردەن شەكارانى ايقىنداپ، ونىڭ شەكتەرىن مەملەكەتارالىق  زاڭمەن بەلگىلەۋگە كىرىستى. مەملەكەتىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ وسى كەزەڭدە بىلگىرلىك پەن تاباندىلىق تانىتتى.

قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا ەكى جاقتى كەلىسىم شارتتار جاسالىنا باستادى.

مىسالى، 1992  جىلى 25 ماۋسىمدا  قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى «دوستىق، ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا كومەك تۋرالى» شارتقا قول قويىلدى. ول 1992 جىلعى 7 قازاندا كۇشىنە ەندى.

وسى حالىقارالىق شارتتىڭ 10 بابىندا تايعا تاڭبا باسقانداي تومەندەگىدەي باپ جازىلعان. شارتتىڭ قازاق تىلىندەگى ءماتىنىن زاڭناما بازاسىنان تابا الماعاندىقتان، ورىس ءتىلى ماتىنىندە بەرگەندى ءجون كوردىم.

«ۆىسوكيە دوگوۆاريۆايۋششيەسيا ستورونى پريزنايۋت ي ۋۆاجايۋت تەرريتوريالنۋيۋ تسەلوستنوست ي نەرۋشيموست سۋششەستۆۋيۋششيح گرانيتس رەسپۋبليكي كازاحستان».

پارادوكس. رەسەي مەملەكەتى مويىندايدى. زاڭ ەتىپ قابىلدايدى، پرەزيدەنت قول قويادى. ال كەيبىر دەپۋتاتتار قازىر تەرىس پىكىر بىلدىرەدى. بۇل قانشالىقتى ورىندى؟ رەسەي دۋماسى دەپۋتاتتارىنىڭ جەكە كوزقاراستارى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سىرتقى ساياساتقا ساي كەلمەۋى نەنى بىلدىرەدى؟

سوندا اتالعان دەپۋتاتتار ءوز مەملەكەتىنىڭ ساياسي شەشىمدەرىنە، ۇستانىمدارىنا قارسىلىق تانىتادى ما؟ دەمەك، ءوز پرەزيدەنتتەرىنىڭ شەشىمدەرىن قولدامايدى دەپ تۇسىنۋگە دە بولار.

حالىقارالىق قاتىناستارمەن بەكىتىلگەن زاڭدى  ءار مەملەكەتتىڭ ورىنداۋى مىندەت بولىپ تابىلادى. بۇل نورما حالىقارالىق كەلىسىمدەر قۇقىقتارى تۋرالى ۆەنا كونۆەنتسياسىندا بەكىتىلگەن (1969 ج.). رەسەي فەدەراتسياسى بۇل كونۆەنتسياعا قوسىلعان. مۇنى دا ولاردىڭ قاپەرلەرىنە سالىپ قويعانىمىز ءجون بولار.

بۇل بۇل ما؟ 2012  جىلى 7 ماۋسىمدا جوعارىداعى شارتقا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. ول وزگەرىستەردىڭ مازمۇنى بويىنشا، مەملەكەتتەر ءبىر-بىرىنە قارسى باعىتتالعان كەز-كەلگەن ءىس-قيمىلعا، بولماسا شاراعا قوسىلمايدى جانە ونى قولدامايدى. وسى شارتتى راتيفيكاتسيالاۋ راسىمىنە مەملەكەت دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى ە.فەدوروۆتىڭ ءوزى دە داۋىس بەرىپ، قولداعان ەكەن. ال ەندىگىسى نە؟

سوندا وكىلەتتى ورگاننىڭ دەپۋتاتى ءوزى قولداعان حالىقارالىق دەڭگەيدەگى زاڭعا، كەيىن ءوزى قارسى شىعىپ وتىرعانىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ بۇل رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتىنا سەنىمسىزدىك ماسەلەلەرىن تۋدىراتىنى ءسوزسىز. باسقا سوزبەن ايتقاندا، رەسەيدىڭ حالىقارالىق يميدجىنە نۇقسان كەلتىرەتىنى انىق.

1998 جىلعى 6 شىلدەدە ماسكەۋ قالاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اراسىنداعى ءححى عاسىردا باعدارلانعان ماڭگىلىك دوستىق پەن وداقتاستىق تۋرالى دەكلاراتسياعا قول قويىلدى.

دەكلاراتسيادا مىناداي جولدار بار: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى كەڭ اۋقىمدى ىنتىماقتاستىقپەن ءوزارا سەنىم ءبىلدىرۋ، تاۋەلسىزدىكتى، ەگەمەندىكتى، اۋماقتىق تۇتاستىقتى جانە مەملەكەتتىك شەكارالاردىڭ بۇزىلماۋى، داۋلاردى بەيبىت جولمەن  رەتتەۋ جانە كۇش قولدانباۋ نەمەسە كۇشپەن قورقىتىپ, ءبىر-ءبىرىنىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسپاۋ، تەڭ قۇقىقتىق جانە ءوزارا تيىمدىلىك پرينتسيپتەرى نەگىزىندە وزدەرىنىڭ قارىم-قاتىناستارىن قۇرادى...».

2013 جىلى 11 قاراشادا ەكاتەرينبۋرگ قالاسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى ءححى عاسىرداعى تاتۋ كورشىلىك جانە وداقتاستىق تۋرالى» شارتقا قول قويىلىپ، ول زاڭ رەتىندە 2014 جىلى 22 جەلتوقساندا كۇشىنە ەندى.

وسى شارتتىڭ 1-بابىن وقىلىق:

«ۋاعدالاسۋشى تاراپتار ءوزارا سەنىم، ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جانە جان-جاقتى ىنتىماق نەگىزىندە تەڭ قۇقىلى جانە ەگەمەن مەملەكەتتەر رەتىندە ءبىر-بىرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى دامىتادى. ولار مەملەكەتتىك ەگەمەندىك پەن تاۋەلسىزدىكتى ءوزارا قۇرمەتتەۋ، تەڭ قۇقىقتىلىق جانە ىشكى ىستەرگە ارالاسپاۋ، قىسىم جاساۋدىڭ ەكونوميكالىق جانە وزگە دە تاسىلدەرىن قوسا العاندا، كۇش قولدانباۋ نەمەسە كۇش قولدانامىن دەپ قورقىتپاۋ، اۋماقتىق تۇتاستىق، شەكارالاردىڭ مىزعىماستىعى، داۋلاردى بەيبىت جولىمەن رەتتەۋ، ادام قۇقىقتارىن، قاعيداتتارىن، سونداي اق، حالىقارالىق قۇقىقتىڭ جالپىعا بىردەي تانىلعان قاعيداتتارى مەن نورمالارىن باسشىلىققا الۋعا مىندەتتەنەدى».

مۇنى ءبىر دەپ قويىڭىز. ەندى شارتتىڭ 2-بابىنا نازار اۋدارالىق.

«ۋاعداعدالاسۋشى تاراپتار 2005 جىلعى 18 قاڭتاردا ماسكەۋ قالاسىندا قول قويىلعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىندا قازاقستان-رەسەي مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى شارت ەرەجەلەرىندە ايقىندالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن جانە بار شەكارالارىنىڭ مىزعىماستىعىن راستايدى جانە قۇرمەتتەيدى».

بۇدان ارتىق نە كەرەك؟!

سونىمەن قاتار، قازاقستان كورشىلەس جاتقان مەملەكەتتەرمەن اركەز تاتۋ كورشىلىك، دوستىق جانە ىنتىماقتاستىق ساياساتىن ۇستانادى.

1993-1999 جىلدار ارالىعىندا بىرلەسكەن قازاقستان – قىتاي دەكلاراتسيالارى قابىلداندى. ال 2003 جىلعى 2 ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قىتاي  حالىق رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى  تاتۋ كورشىلىك، دوستىق جانە ىنتىماقتاستىق تۋرالى شارتتى بەكىتۋ تۋرالى حالىقارالىق زاڭ كۇشىنە ەندى.

وسىلاي، 2002 جىلى پەكيندە قول قويىلعان شارتىڭ تومەندەگى ماعىناداعى شارتتارى بار:

«...ۋاعدالاسۋشى تاراپتاردىڭ بىردە-بىرەۋى دە ەكىنشى اۋماقتىق تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرەتىندەي تۇرعىدا ءوز اۋماعىن ءۇشىنشى مەملەكەتتەردىڭ پايدالانۋىنا جول بەرمەيدى.

ۋاعدالاسۋشى تاراپتاردىڭ بىردە-بىرەۋى دە ءوز اۋماعىندا ەكىنشى ۋاعدالاسۋشى تاراپتىڭ ەگەمەندىگىنە، قاۋىپسىزدىگىنە جانە اۋماقتىق تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرەتىن ۇيىمدار مەن توپتاردىڭ قۇرىلۋىنا جانە ولاردىڭ قىزمەت ەتۋىنە جول بەرمەيدى».

 اتاپ ايتالىق، ۋكراينا، بەلورۋس پەن قازاقستان رەسەي فەدەراتسياسىمەن، امەريكا قۇراما شتاتتارىمەن، ۇلىبريتانيامەن قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويعان بولاتىن.وندا يادرولىق قارۋسىز مەملەكەتتەر ساناتىنداعى  بەلورۋس، قازاقستان، ۋكرايناعا يادرولىق قارۋ قولدانىلمايتىندىعىنا كەپىلدىك بەرىلگەن. كەيىن مەموراندۋمدى فرانتسيا مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى قولدايتىندىقتارى جونىندە مالىمدەمە جاسادى.

كەڭەستەر وداعىن قايتا قۇرۋدى كوكسەگەن رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتتارى تاريحتان ساباق الماي ما؟ كەڭەستەر وداعىنىڭ قىزىل تەررورى قازاق حالقىن جويىپ جىبەرە جازدادى. 1921-22 جىلدارداعى قولدان جاسالعان اشارشىلىق ناۋبەتى جۇرەكتى سىزداتادى. وسى رەتتە، حالقىمىزدىڭ ۇلى جازۋشىسى م.اۋەزوۆتىڭ قازاق قىزمەتكەرلەرى وداعى كەڭەسىنىڭ ماجىلىسىندە سويلەگەن زاپىران سوزىنەن مىسال كەلتىرگەندى ءجون كورىپ وتىرمىن. تۋرا وسى كەزەڭدە ايتىلعان.

«شىندىعىنا كوشسەك، اشارشىلىق جايلاعان قىرداعى ەلدىڭ قىرىلعانىنىڭ جانىندا، قالاداعى اشتىقتىڭ ۇرەيلى كورىنىستەرى ويىن سياقتى اسەر ەتەدى. ەگەردە بۇل اۋدانداردى اشتىقتان قۇتقارۋ ءۇشىن ءدال قازىر شۇعىل تۇردە شەشۋشى شارا قولدانباسا، وندا قازاق رەسپۋبليكاسى قازاقسىز قالادى.»

تاريحي تانىم جاعىنان الساق، كەيبىر تاريحشىلار جازىپ جۇرگەندەي اشارشىلىق جىلدارى 3 ميلليوننان استام قازاق وپات بولىپتى. وسىعان ءبىز دە رەسەيدەن كونتريبۋتسيا جانە قازاق حالقىنان كەشىرىم سۇراۋدى تالاپ ەتۋگە  قۇقىمىز بار ەمەس پە؟!

ءبىزدىڭ كەيبىر ساياساتكەرلەردىڭ پىكىرىنشە، رەسەيدىڭ الدەبىر ساياسي «ۇرگىشتەرىنىڭ» سەس كورسەتەتىندىگى - ول يەسىنە جاعىنۋى دەپ ەسەپتەيدى. وسى رەتتە حالقىمىزدىڭ «يەسى ايتاقتاسا - ۇرمەيتىن يت جوق» دەگەن ماتەلى ەسىمە ءتۇستى.

رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ، ونىڭ ىشىندە بيلىك پارتياسى «ەدينايا روسسيانىڭ» مۇشەلەرى تىم بولماسا جوعارىدا ايتىلعان قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى كەلىسىم شارتتاردى وقىماعان با دەگەن وي تۋادى. الدە، وقىسا دا «تيسە - تەرەككە، تيمەسە - بۇتاققا» دەگەن ويدا  ما ەكەن؟

قازاقستان پرەزيدەنتى ق.ك.توقاەۆ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا تاريحي تانىمدى جاڭعىرتۋ كەرەكتىگىنە ەرەكشە نازار اۋداردى. بۇل ءبارىمىزدى ويلاندىرۋى ءتيىس.

بولاشاقتا جەر تۇتاستىعىنا سۇقتانۋشىلاردىڭ اۋىزدارىنا قۇم قۇيۋ ءۇشىن پرەزيدەنت ماقالاسىن باسشىلىققا الا وتىرىپ ۇكىمەت وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن قابىلداعانى ءجون بولار ەدى.

ۇكىمەت تاراپىنان جۇرگىزىلىپ جاتقان شارالار بارشىلىق، بىراق قازىرگى جاعدايدا ولار جەتكىلىكسىز. ەڭ الدىمەن سولتۇستىك قازاقستان ءوڭىرىن جەدەل قونىستاندىرۋ ماسەلەسى سۇرانىپ تۇر.

سونىمەن قاتار، سولتۇستىك قازاقستان، قوستاناي، شىعىس قازاقستان، پاۆلودار وبلىستارىنداعى جەرلەرگە رەۆيزيا جۇرگىزۋ كەرەك. بۇل ناتسيوناليزاتسيا ەمەس، ونى ينۆەنتاريزاتسيا رەتىندە وتكىزگەن ءجون. ياعني، يگەرىلمەي جاتقان جانە قاراۋسىز جاتقان جەرلەردى دە انىقتاۋ قاجەت. ويتكەنى جوعارىدا اتتارى اتالعان رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتتارى كەڭەس وداعىن قۇرعان سوڭ، رەفەرەندۋم وتكىزىپ، وليگارحتاردىڭ مەنشىگىن تۇگەل تارتىپ الامىز، ول جەرلەردى حالىققا ءبولىپ بەرەمىز دەگەن جالعان اقپارات تاراتىپ ءجۇر.

وسى رەتتە، 1917 جىلعى رەۆوليۋتسيا كەزىندە بولشەۆيكتەر «جەر شارۋالارعا!» دەپ ۇرانداتىپ، حالىقتى ءوز جاعىنا تارتقان جوق پا ەدى؟!

رەسەي مەملەكەتىندە وتىرىپ، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزگە سەپاراتيستىك پيعىلداعى  ءىس-ارەكەتتەر جاساۋ، ونىڭ ىشىندە شىندىققا جاناسپايتىن ۇگىت -اقپارات تاراتۋعا جول بەرۋگە بولمايدى. بۇگىنگى تاڭدا، ەكى مەملەكەتتىڭ اراسىندا بولاشاقتا مۇنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە تىيىم سالۋ ءۇشىن ارنايى كەلىسىم شارت قابىلداۋ  قاجەتتىگى تۋىنداعان سياقتى.

زاڭ باستاماشىلىعىنا قۇقىعى بار ورگاندار مەن دەپۋتاتتار ويلانار دەپ ويلايمىن.

وبلىس اتاۋلارىن وزگەرتۋ دە كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. مىسالى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى تۇركىستان وبلىسى بولىپ وزگەرگەنى وسى ءۇردىستىڭ باسى بولعاي دەپ تىلەيمىن.

سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىن قىزىلجار وبلىسى، پەتروپاۆل قالاسىن دا قىزىلجار دەپ اتاسا ەشقانداي سوكەتتىگى جوق قوي دەپ ويلايمىن.

شىعىس قازاقستان وبلىسىن التاي وبلىسى دەپ الساق ورىندى ەمەس پە؟ ال پاۆلودار وبلىسى ەرتىس وبلىسى، پاۆلودار قالاسىن ەرتىس قالاسى دەپ اتاساق دۇرىس بولماي ما؟

سونداي-اق، الماتى وبلىسىنداعى ۇيعىر اۋدانىن شارىن اۋدانى دەپ وزگەرتسە ەشكىم قارسى بولمايتىنىنا سەنىمدىمىن. ويتكەنى شارىن – كونە، تاريحي  اتاۋ.

ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ اتىن وزگەرتۋ دە قيىندىق تۇعىزبايدى. مۇندا بۇرىن شەلەك اۋدانى بولعان، سونى قالپىنا كەلتىرسە جەتىپ جاتىر.

ويدى وي قوزعايدى. قالىڭ وقىرمان دا وسى ۇسىنىستارعا ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ، قاجەت جاعدايدا ءتيىستى قۇزىرلى ورگاندارعا ۇسىنىستارىن جىبەرەر دەپ ويلايمىن. بۇل «ەستۋشى مەملەكەتتىڭ» حالىق ۇنىنە قۇلاق اسار ساتتەرىنىڭ ءبىر كورىنىسى بولار.

پرەزيدەنت - جالعىز. ول حالقى مىقتى بولسا عانا – مىقتى پرەزيدەنت بولا الادى.

ۇلت شاڭىراعىن ەشكىم شايقالتا المايدى.

جەر دە - قازاقتىكى، ەل دە - قازاقتىكى.

ءۋاليحان قاليجانوۆ،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ۇعا اكادەميگى

Abai.kz