جۋىردا «Harvard Business Review» جۋرنالىندا «ەگو - كوشباسشىلىقتىڭ ەڭ ۇلكەن جاۋى» دەگەن ماقالا شىعىپتى. قىزىقتى، ءارى پايدالى زەرتتەۋلەرگە تولى ماقالا ەكەن. بۇل ماقالادا ءبىزدىڭ كوپتەگەن باسشىلار مەن شەشىم قابىلداۋشىلارعا ورتاق قاتەلىكتەردى كوز الدىڭا كينودا كورىپ وتىرعانداي بەينەلەيدى جانە ولاردى عىلىمي تۇرعىدان تۇسىندىرەدى.

ادامدار مانساپ بيىگىنە كوتەرىلگەن سايىن ءوز ەگوسىنا تويىنىپ ورتادان الشاقتاي باستايتىنىن اتالعان ماقالادا كەزەڭ-كەزەڭىمەن تۇسىندىرىلەدى.

باستىق بولىپ بوس كەڭىستىككە (ۆاكۋمعا) كىرىپ، باسقالارعا سومكەسىن كوتەرتىپ، جالباقاي جاعىمپازداردىڭ ورتاسىندا تۇسكەن كەز-كەلگەن ادام ءبىرازدان سوڭ «حابريس سيندرومىنا»( «hubris syndrome» ) شالدىعا باستايدى ەكەن.

«حابريس سيندرومىنا» («hubris syndrome» ) دەگەن بۇل تەرمينگە ۇلىبريتانيانلىق نەۆروپاتولوگ دەۆيد وۋەن مەن ديۋك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ  پروفەسسورى دجوناتان دەۆيدسودار: «كوپتەگەن جىلدار بويى  لاۋازىم كۇشىنە ارقا سۇيەپ، جالعان جەتىستىككە تاۋەلدى بولۋ»، - دەپ انىقتاما بەرىپتى.

ادامنىڭ مانسابى نەعۇرلىم جوعارى بولعان سايىن ونىڭ ىقپالى دا سوعۇرلى باسىم بولاتىنى ايان. مانساپ يەسىن ونىڭ اينالاسىنداعىلار مۇقيات تىڭدايدى، ايتقانىنىڭ بارلىعىن دەرلىك قابىلدايدى، تىپتەن بولسىن-بولماسىن ورىنسىز ايتىلىپ قالعان ءاربىر ءازىل-مىسقىلىنا دا ىشەگى قاتقانشا كۇلەتىن بولادى.

ال ەگوعا بايلانعان ءوزىمشىل باستىق الداعى ۋاقيعالاردى بولجاۋ  قابىلەتىن جوعالتادى، مىنەزىنە ۇلكەن وزگەرىستەر كىرەدى جانە ول ءوز ورتاسىنىڭ، دوستارىنىڭ جانە ارىپتەستەرىنىڭ قۇندىلىقتارىنا قارسى كەلە باستايدى، اينالاسىنداعى ادامدارعا جەتەكشىلىك ەتۋ قابىلەتىن جوعالتا باستايدى، باسقارۋ تىزگىنىن قولىنان سۋسىتىپ، جانىنداعى جارامساقتاردىڭ سوزىنە ەرە باستايدى.

سول كەزدە ادامنىڭ ەگوسى، وزىمشىلدىگى، تاكاپپارلىعى جانە «تۇك كورمەي، بىلمەي ءجۇرۋى» ءدال نىساناعا ىلىنگەن اڭعا ۇقساي باستايدى دەيدى. ەگو وسكەن سايىن نىسانا ۇلعايىپ، قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋگە وسالدىق تانىتىپ، باسقالاردىڭ جەمىنە اينالادى. ويتكەنى ول ادامنىڭ مىنەز-قۇلقىن، كوزقاراسىن، ءىس-ارەكەتىن الدىن-الا بولجاۋ وتە وڭاي بولادى.

تاكاپپارلار مەن قوزىقارىندىلار («بىزدىڭشە لاق-تەكەلەر») ءاردايىم وزگەلەردىڭ جەمى بولۋشى ەگوسى ارقىلى ءوز ءناپسىسىنىڭ قۇربانى بولادى ەكەن.

ولاردىڭ ارت جاعىندا ارقاشاندا كوزگە كورىنبەيتىن ويىنشىلار ويناپ،   ەگوسىن باسقارىپ، ءيتتى باۋىنان بوساتقانداي ونىڭ ءناپسىسىن بىرتىندەپ بوساتىپ وتىرادى.

اسىرەسە ولاردان كەلەتىن ەڭ ۇلكەن قاۋىپ - باسقالاردى تىڭداۋدان قالادى. مەن عانا بارلىق جەتىستىكتەر مەن جاقسىلىقتاردىڭ اۆتورىمىن دەپ  ويلايتىن ول ادامنىڭ مىنەز-قۇلقى، قارىم-قاتىناسى ورەسكەل بۇزىلىپ، ەرەكشە ءوزىمشىل بولادى، ايتقان سىندى قابىلداۋ تۇگىلى تىڭداي المايتىن حالگە جەتەدى، ءارى بۇل مىنەزىن جانىنداعىلارعا جۇقتىرا باستايدى.

مۇنداي جاعدايداعى ادام باسقالاردىڭ نەمەسە بۇرىڭعى وتكەندەردىڭ قاتەلىكتەرىنەن ساباق الۋ مۇمكىندىگىن جوعالتادى جانە ءوزىنىڭ اينالاسىنا تۇرعىزىپ العان قابىرعا ارقىلى ول باسقالاردى باعالاۋ، قۇرمەتتەۋ، جاقسى كورۋ، ماداقتاۋ نەمەسە شابىتتاندىرۋ قابىلەتىن دە جوعالتادى.

سوندىقتان كوپ ۇزاماي ءوزىن الەمنىڭ ورتالىعى ەكەنمىن دەپ ويلاپ، كەز-كەلگەن وتىرىككە سەنەدى. بۇل كەزەڭ مانساپ بۋىنىڭ شەكتەن شىعۋ سيندرومىنىڭ سوڭعى ساتىسى بولىپ تابىلادى جانە ءدال وسى كەزەڭنەن باستاپ باسقالاردى  قۋعىن-سۇرگىنگە سالۋ، ايىپتاۋ، جاقتىرماۋ جانە ەشكىمگە سەنبەۋ ت.س.س «اۋرۋ بەلگىلەرىن» قابىلداي باستايدى.

سونىڭ سالدارىنان ءبىر كەزدە بىرگە جۇرگەن ارىپتەستەرىن، دوستارىن، قارىم-قاتىناستاعى مادەنيەتىن، داستۇرلەر  مەن كوزقاراستارىن جوعالتادى. وسىلايشا، دانالىق كوزىن شەل باسىپ سوقىرايعان ادام نەگىزگى ماسەلەنى ۇلكەن فوندا كورە المايدى، ەڭ قاۋىپتىسى- ول ءوز قالاعانىنا عانا سەنەدى، ءوزى قالاماعان ءىستىڭ بولۋى مۇمكىن ەكەندىگىن قابىلدامايدى.

وتە ءبىر تانىس ادام كوزدەرىڭىزگە ەلەستەگەن شىعار؟..

كۇتپەگەن كىشكەنتاي جەتىستىك، كۇتپەگەن جوعارى جالاقى، جاقسى كەڭسە، جالعان كۇلكىلەرى ءسىزدى بىردەن بۇزىپ، ءسىزدىڭ ساۋ ميىڭىز ءسىزدىڭ ەگوڭىزعا جەلىنەدى. مۇنى بولدىرماۋ ءۇشىن، جاعىمپازداردان تەزىرەك ارىلىڭىز دەگەن ءسوز!

مەن جەتىستىككە جەتتىم دەپ العاش ويلاعان ساتتەن باستاپ ءسىز «حابريس سيندرومىنىڭ» ( «hubris syndrome» ) العاشقى ساتىسىنداسىز.

جالپى قازاقستان تولىقتاي «حابريس سيندرومىنا» شالدىققانىمىزدى مويىنداعانىمىز ءجون!

امانتاي تويشىبايۇلى

Abai.kz