قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءححىح سەسسياسىن وتكىزىپ، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتالعان ۇيىمعا باسشىلىق ەتىپ كەلگەن وكىلەتىن توقتاتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ول اسسامبلەيا توراعالىعىن قاسىم-جومارت توقاەۆقا وتكىزىپ بەردى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىرىنشى كۇنىنەن باستاپ ەلباسى ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتقان ءبىر ءسوز بار. ول – تىنىشتىق.

سول تىنىشتىقتىڭ باستى ءبىر كەپىلى ۇلتارالىق تاتۋلىق. ءبىز كوپ ەتنوستى مەملەكەتپىز. العاش تاۋەلسىزدىكتى جاريالاعاندا مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتتىڭ ۇلەسى وتە تومەن بولدى. ءتىپتى، ەلۋ پايىزعا دا جەتپەدى. قازىر، قۇدايعا شۇكىر، سەكسەن پايىزعا تاياپ قالدىق. وزگە ەتنوس وكىلدەرى دە قازاقستانداعى وسىناۋ مامىراجاي تىنىشتىققا، جاراسىمدى قوعامدىق ورتاعا ۇيلەسىپ، ءسىڭىسىپ بارادى. وزگە ەتنوس وكىلدەرى ەلباسىنى ارقاسۇيەر قورعانى، ءتىپتى تۋعان اكەسىندەي كورىپ، باۋىر باسىپ كەتكەنى شىندىق. بىرتەكتىلىككە قاراي كوش تۇزەگەن ەلىمىز ءۇشىن بۇل يستيتۋت ءوز مىندەتىن وتە جاقسى اتقارىپ كەلەدى.

ەلدىڭ كوزىنىڭ قۇرتى بولعان قازاقتىڭ جەرى بار. سوعان كوز الارتقان ىشكى-سىرتقى كۇشتەر وسى ۇلت ارالىق قاتاناسقا سىزات ءتۇسىرىپ، تۇراقسىز جاعداي قالىپتاستىرۋعا تىرىسىپ باققانى دا جاسىرىن ەمەس.

مىنە، وسىنداي قيىن وتكەلدەرگەن ءبىزدىڭ ەلىمىزدى امان الىپ قالعان بىرنەشە فاكتوردىڭ بىرەۋى – وسى – ۇلت ارالىق تاتۋلىعىمىز بولدى. ارينە، ونىڭ باسىندا قازاقستان حالقى اسسسامبلەياسى تۇردى.

دەمەك، ءاۋ باستا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان حالقى اسسسامبلەياسىن قۇرۋى جاس مەملەكەت ءۇشىن اسا ماڭىزدى قادام بولعانىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك.

قازىر مەملەكەتتىك بيلىك پرەزيدەنتتىڭ قولىندا. ۇلت ارالىق قاتىناستى، تاتۋلىق پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ كەپىلى – پرەزيدەنت.

سول ءۇشىن اسسسامبلەيا بيلىگى دە پرەزيدەنتتىڭ قولىندا بولعانى دۇرىس. سىرتقى كۇشتەر ءبىزدىڭ ەلىمىزدى باسىپ الا المايدى. ول انىق. بىراق، ءالى دە ىشتەن ىرىتۋگە، بۇلىك تۋدىرۋعا ءار ءتۇرلى جولمەن ارەكەت ەتە بەرەرى ءسوزسىز.

ەلباسى ءدال وسى جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستان حالقى اسسسامبلەياسىن ونان ءارى باسقارۋ قۇقىعىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا بەرگەن بولۋى كەرەك. وتە دۇرىس شەشىم دەپ باعالايمىن جانە قاسىم-جومارت كەمەلۇلىن جاڭا قىزمەتىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!

قۇدايعا شۇكىر، ەلىمىزدە مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمدار از ەمەس. بىراق، سولاردىڭ ىشىندە قازاقستان حالقى اسسسامبلەياسى – ەرەكشە مارتەبەگە يە. بىرەۋلەر «اسسسامبلەيانىڭ كەرەگى جوق، تاراتۋ كەرەك!» دەپ جاتادى. مەن ونداي وداعاي پىكىرلەرمەن مۇلدە كەلىسپەيمىن. مەن ءۇشىن قازاقستان حالقى اسسسامبلەياسىنىڭ ورنى بولەك. كەرەك بولسا، بۇل ۇيىمدى مەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىنان دا جوعارى قويام.

نەگە دەسەڭىز، ەلباسى جەتەكشىلىك ەتىپ كەلگەن قوعادىق ۇيىمدار بىرنەشەۋ. سولاردىڭ ىشىندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى ارناي زاڭ بار. ودان بولەك، ءماجىلىستىڭ توعىز دەپۋتاتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى سايلايدى. ونىڭ بۇل قۇقىعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىمەن بەكتىلگەن.

مۇنداي مارتەبە ەلباسى توراعالىق ەتەتىن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىندا جوق. زاڭ بىلاي تۇرسىن، ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە بەكىتىلگەن ءجىبى ءتۇزۋ جاڭا باعدارلاماعا قول جەتكىزە الماي وتىر.

زاڭ دەگەننەن ەسكە تۇسەدى، «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭنىڭ 6-بابىندا 5) دەموگرافيا جانە كوشى-قون سالاسىنداعى جوسپارلار مەن ءىس-شارالاردى ازىرلەۋگە جانە ىسكە اسىرۋعا قاتىسۋ، سونداي-اق 10) شەت ەلدەردەگى قازاق دياسپوراسىنا انا ءتىلىن، مادەنيەتى مەن ۇلتتىق داستۇرلەرىن ساقتاۋ جانە دامىتۋ، ونىڭ تاريحي وتانىمەن بايلانىستارىن نىعايتۋ ماسەلەلەرىندە قولداۋ كورسەتۋ – اسسامبلەيا قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى رەتىندە كورسەتىلگەن. كوشى-قون، شەتتەگى قازاقتار ءۇشىن اتالعان ەكى نورمانىڭ ەكەۋى دە تابىلماس مۇمكىندىك. ەگەر، وسى نورمالارعا سۇيەنىپ جۇمىس ىستەيمىن دەسەڭ، ەشكىم قولىڭدى قاعا المايدى.

وكىنىشكە وراي، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ وسى كەرەمەت مۇمكىندىگى ءوز دەڭگەيىندە ولىق پايدالانىلماي كەلەدى.

ال، كوشى-قون ساياساتى جانە شەتتەگى قانداستار ماسەلەسىمەن ارنايى اينالىساتىن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى مەن «وتانداستار قورىنىڭ» كوسىلىپ جۇمىس ىستەۋىنە وسىنلداي كوزگە شۇقىپ تۇرىپ كورسەتىلگەن زاڭدىق نەگىزدىڭ جوقتىعى قول بايلاۋ بولىپ تۇر دەپ ويلايمىن.

ەلباسى ەرتە جولعا قويعان كوشى-قون ساياساتىن ودان ارى قارقىندى جالعاستىرۋ كەرەكتىگىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. قازىرگە دەيىن الىس-جاقىن شەتەلدەردەن جالپى، 1 ملن 74,3 مىڭ قانداسىمىز كوشىپ كەلىپ، اتاجۇرتىنا قونىستاندى. 6-7 ملن قازاق ءالى سىرتتا ءجۇر. كوپ كەلىپ جاتقان وزبەكستان مەن قىتايداعى اعايىندار. پاندەميا اياقتاپ، شەكارا اشىلسا، قىتايداعى قانداستارىمىز اعىلعالى تۇر.

شەتتەن كەلگەن اعايىن تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ، ازاماتتىق الىپ، قاشان قاتارعا قوسىلعانعا دەيىن، وزدەرىن وزگەشە سەزىنەدى، جاتىرقاپ تۇرادى. بىلايشا ايتقاندا، «قانداس» دەگەن زاڭدى مارتەبەسى بار ءبىر الەۋمەتتىك توپ.  ولاردى جاڭا ورتاعا بەيىمدەۋ، زاڭدار مەن باعدارلامالاردىڭ ءوز دەڭگەيىندە ورىندالۋىن، ىسكە اسۋىن باقىلاپ وتىرۋ وتە قاجەت. سونىمەن بىرگە، شەتتەگى قازاقتارمەن بايلانىس جاساپ وتىرۋ ماسەلەسى تاعى بار. مىنە كورىپ وتىرسىزدار، بۇل مىندەتتەر اسسامبلياعا زاڭمەن جۇكتەلگەن. بىلە-بىلسەك، بۇل كوشى-قون، شەتتەگى قانداستار ماسەلەسىمەن ارنايى اينالىسۋ  ءۇشىن قۇرىلعان دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى مەن "وتانداستار قورىنىڭ" دا ورتاق مىندەتى وسى ەمەس پە؟!

ارا-تۇرا ۇيىمداستىرىلاتىن دوڭگەلەك ۇستەل جينالىستارى مەن كونفەرەنتسيالاردا بىرىنە ءبىرى قوناققا كەلگەنى بولماسا، اسسامبلەيا  قاۋىمداستىق پەن «وتانداستاردان» بويىن ۇنەمى ۇستاپ جۇرەدى.

ەندەشە، بۇل ءۇش ۇيىمدى جاقىنداستىرۋ كەرەك!

قازىر پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى ۇسىنعان جوبالاردى نەگىز ەتىپ، ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالار جۇرگىزۋ ۇستىندە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل رەفورمالارى كوشى-قون ساياساتىن دا اينالىپ وتپەيدى دەگەن ويدامىن. شىنى كەرەك، بۇل سالا قازىر ۋاقىت تالابىنا ساي ەتىپ باستان-اياق جاڭعىرتۋدى تالاپ ەتىپ تۇر.

مەن الداعى جەردە  قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستى جانە «وتانداستار قورى» سىندى وسى ءۇش وتاۋدىڭ ءتۇتىنىن ءبىر شاڭىراقتان شىعارىپ، «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭنىڭ وسىناۋ مۇمكىندىكتەرىن ورتاق پايدالانۋعا جاعداي جاسالسا، جاقسى بولار ەدى دەگەن ويدامىن.

اۋىت مۇقيبەك،

قر پرەزيدەنتى جانىنداعى

ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz