پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياسي رەفورمالاردىڭ العاشقى پاكەتتەرى زاڭداستىرىلىپ، قولدانىسقا ەنىپ ۇلگىردى.

سونىڭ ءبىرى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «پارلامەنتi جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسi تۋرالى» زاڭىنا ەنگەن «پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا» ۇعىمى.

قازىر «اق جول» قازاقستان دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ فراكتسياسى وزدەرىن ماجىلىستەگى وپپوزيتسيا سانايدى. ۇكىمەت وتستاۆكاعا كەتىپ،  جاڭا پرەمەر-مينيستر تاعايىندالاردا، «اق جول» فراكتسياسى پرەزيدەنت ۇسىنعان اسقار ءماميننىڭ كانديداتۋراسىنا قارسى داۋىس بەردى. بۇل – قازاق پارلامەنتى تاريحىندا وتە سيرەك كەزدەسەتىن وقيعا. وكىنىشكە وراي، قاتارىنىڭ ازدىعى سەبەپتى، ولار اسقار ۇزاقبايۇلىن قۇلاتا المادى. بىراق، ءبۇلىنىپ كەتكەن ەشتەمە جوق، ۇكىمەت ءوز جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر.

وپپوزيتسيا دەسە، ءبىزدىڭ بيلىك ىرشىپ تۇسەتىن. قاسىم-جومارت كەمەلۇلى «بىزگە پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا ينستيتۋتى كەرەك!» دەگەندە، جۇرت كادىمگىدەي قۋانىپ قالدى.

«وپپوزيتسيا – مەملەكەتتىڭ جاۋى ەمەس، ولار پوزيتسياسى بولەك ادامدار عانا. وپپوزيتسيادا جۇرگەن قانشاما بىلىكتى، اقىلدى جىگىتتەر بار. ولار كەلىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋى كەرەك!» - دەپ، پىكىر بىلدىرگەن بولاتىن سول كەزدە قوعام قايراتكەرى ەرلان سايروۆ.

ءيا، «وپپوزيتسيا» - ادام قورقاتىن نارسە ەمەس، ول – ءوزىمىزدىڭ كادىمگى قازىبەك يسا ەكەن عوي. دەپۋتاتتىق پەن جۋرناليستىكتى قوس قاناتى ەتىپ، جۇرت كوكەيىندەگى ماسەلەلەردى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ءماجىلىس تورىنەن اشىق ءارى باتىل تۇردە كوتەرەدى دە وتىرادى ەكەن. سونداي-اق، ولەتىن جەرىن دە بىلەدى ەكەن.

جاقسى ما؟!

ارينە، جاقسى! وتە جاقسى!

«وپپوزيتسيا – مەملەكەتتىڭ جاۋى ەمەس!» - دەپ، ەرلان سايروۆ دۇرىس ايتتى. قازىبەك يسا سونى دالەلدەپ تۇر. قازەكەڭ مەملەكەتتىڭ جىرتىعى جامالسىن، تەسىگى بۇتىندەلسىن دەگەن ازامات. مىنە، وعان بيلىكتىڭ بويى ۇيرەنىپ كەلەدى. ەندى ول كىسى ءوزى كوتەرگەن ماسەلەلەرىن قانشالىق دەڭگەيدە ورىنداتا الادى، ول بولەك اڭگىمە.

ءسويتىپ، قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ «ءوز پىكىرلەرىن ايتىپ جۇرگەن بەلسەندى ازاماتتار بار. ءبىز ونداي كوزقاراستاردى قوعامدىق پىكىر دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك. وسىعان بايلانىستى پارلامەنتتەگى ساياسي ازشىلىق ماسەلەسىن زاڭدىق تۇرعىدا رەتتەۋ قاجەت» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزى ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ءبىر بۇتاعىنا وپپوزيتسيا دەگەن ۇعىمنىڭ ۇيا سالۋىنا جول اشىپ بەردى. ەندى ول ول ۇيادان ازات ويلى، اشىق پىكىرلى ازاماتتار تۇلەپ ۇشادى دا وتىرادى...

مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەفورماسى ونىمەن دە توقتاعان جوق، ساياسي پارتيالاردى قۇرۋ ءۇشىن تىركەۋ تالابى 40 مىڭ ادامنان 20 مىڭ ادامعا تومەندەتىلدى.

سونداي-اق، پرەزيدەنت سايلاۋ بوساعاسىن جەتى پايىزدان بەس پايىزعا ءتۇسىرۋدى جانە سايلاۋ بيۋللەتەندەرىنە «بارىنە قارسىمىن» دەگەن جازۋ ەنگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

مىنە، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە سايلاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تۋرالى»، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتى تۋرالى»، «ساياسي پارتيالار تۋرالى» زاڭدارعا جاڭا نورمالار ەنگىزۋ ءۇشىن ماجىلىستە تالقى ءجۇرىپ جاتىر.

اللا قالاسا، اتالعان جوبانى قوس پالاتا تولىق قولداپ، داۋىس بەرەدى. ءتىپتى، وپپوزيتسيالىق «اق جول»  فراكتسياسى دا قارسى بولماسى انىق.

مەن بۇل باستامالاردىڭ ءبارىن دەموكراتياعا باسىلعان قۇت قادام دەپ ەسەپتەيمىن. وسى ورايدا ءوز ۇسىنىسىمدى دا ايتۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن.

قازىر حالىقتىڭ ساياسي بەلسەندىلىگى وتە جوعارى دەڭگەيدە دەپ ايتۋعا بولادى. سوعان ىلەسىپ، جۇرتتىڭ ساياسي مادەنيەتى دە بەلگىلى دارەجەدە قالىپتاستى. وعان تۇرتكى بولعان، ارينە، جوعارىدا ايتىلعان ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالار ەكەنى انىق. سوندىقتان رەفورما ۋاقىت تالابىنا ساي ۇزدىكسىز جۇرگىزىلىپ وتىرۋى كەرەك.

حالىق ەشقاشان جاڭىلمايدى. سونىمەن بىرگە، قاي كەزدە دە حالىقتىڭ تالابى مەن پىكىرى دۇرىس بولىپ سانالادى. جانە ولار وزدەرىنە قانداي پارلامەنت كەرەك ەكەنىن دە جاقسى بىلەدى. ەگەر، تاڭداۋ مۇمكىندىگى تولىق بەرىلسە، مينيستر، اكىم جانە دەپۋتات تاڭداۋدان حالىق ەشقاشان قاتەلەسپەيدى.

مىسالى، ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ قىزمەتتەن كەتەدى ەكەن دەگەن سىبىس شىعىپ ەدى، الەۋمەتتىك جەلى اپتا بويى قارسىلىق ءبىلدىرىپ، اراشا ءتۇستى. اقىلبەك كۇرىشباەۆ سەنات دەپۋتاتى بولىپ سايلانىپ ەدى، قاراشا قاۋىم دا، ۇلت زيالىلارى دا بوركىن اسپانعا لاقتىرىپ قۋاندى. ءماجىلىس دەپۋتاتتىعىنا جاڭادان سايلانعان قازىبەك يساعا ەربول ماندىبەك اتتى باۋىرىمىز تيىسە قالىپ ەدى، جۇرت ەربولدى ءبىر-اق تۇندە ورنىنا قويىپ، قازىبەك اعاسىنان كەشىرىم سۇراتتى...

ال، ءسىز وسى ءۇش تۇلعانى سالماقتاپ كورىڭىزشى، ۇشەۋىنىڭ دە قازىر ءوز ارىپتەستەرىنەن وق بويى وزىپ تۇرعانى جاسىرىن ەمەس.

سوندىقتان، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭىنا تاعى ءبىر جاڭا نورما ەنگىزىپ، پارتيالار ۇسىنعان كانديداتتاردىڭ ىشىنەن دەپۋتاتتاردى ازاماتتاردىڭ تiكەلەي سايلاۋىنا، تاڭداۋ جاساۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك.

پارتيالىق سايلاۋ جۇيەسىندەگى قالىپتاسقان داعدى جانە جينالعان تاجىريبەگە ساي، پارتيالار كانديداتتىققا ەشقاشان دا جاي ادامداردى تاڭدامايدى. سايلاۋ بيۋللەتەندەرىنە سول ۇمىتكەرلەردىڭ اتى-ءجونى مەن ماماندىعى جازىلىپ، ونىڭ قاسىنا داۋىس بەرۋ بەلگىسىن قوياتىن كاتەكشە ورنالاستىرىلسا، حالىق شىن مانىندەگى ءوز تاڭداۋىن جاسايدى. ناعىز ماماندار مەن تۇلعالار ىرىكتەلىپ، زاڭ شىعارۋشى ورگانعا بارادى.

مۇنداي سايلاۋ جولىمەن ماجىلىسكە بارعان دەپۋتاتتار ۇكىمەت جايىنداپ بەرگەن زاڭ جوبالارىن بەكىتىپ بەرۋمەن عانا شەكتەلمەي، ءوز جانىنان جاڭا، تىڭ ۇسىنىستار بەرىپ، ونى زاڭداستىرا الادى. بۇل جەردە، ەڭ باستىسى، ساياسي باسەكەلەستىكتى جانە وي-پىكىردىڭ سان الۋاندىعىن دامىتۋعا كەڭ جول اشىلادى، پرەزيدەنتتىڭ شىن مانىندەگى «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» قۇرۋ ماقساتى ورىندالادى.

سونداي-اق، ءبىر پارتيانىڭ ماجىلىستەن 60%-دان ارتىق ورىن الۋىن شەكتەيتىن دە نورما ەنگىزگەن دۇرىس.

ءبىز ءتۇبى وسى جولعا تۇسەمىز. ۋاقىت ۇتتىرماي، ەرتەرەك تۇسكەنىمىز دۇرىس بولار ەدى.

سەناتور ا. كۇرىشباەۆ پەن ماجىلىسمەن ق. يسا بۇل ۇسىنىستى نازارلارىنا الىپ، تالقىعا ۇسىنادى دەگەن ۇمىتتەمىن

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz