وتانداسىمىز، تاۋەلسىز زەرتتەۋشى اليمان جانمۇقانوۆتىڭ «قازاقستان رەسەيدىڭ كەسىرىنەن ەڭ دارىندى جاستارىنان ايىرىلۋى كەرەك پە؟» (Is Kazakhstan Losing Its Most Talented Youth to Russia?) دەگەن ماقالاسى شىقتى.

اۆتور ورىس ءتىلدى جانە قازاق ءتىلدى قازاقتاردىڭ رەسەيگە كەتۋىنىڭ سەبەبىنە وزىندىك تاڭداۋ جاسايدى.

«ەكونوميكالىق جاعدايىمىزدىڭ ارقاسىندا ءبىلىمدى دە، بىلىكتى جاستاردىڭ سانى ارتا ءتۇستى. بىراق، سوڭعى كەزدە ەلىمىزدە قاۋىپتى قۇبىلىس ورىن الا باستادى. ول – ەڭ مىقتى، ەڭ تاڭداۋلىلاردىڭ قازاقستاننان رەسەيگە كوشۋى»، - دەي كەلە، تمد ەلىنەن شىققان ايتۋلى «گرەممي» سىيلىعىنىڭ تۇڭعىش يەگەرى يمانبەك زەيكەنوۆتىڭ ورىس ءتىلدى قاۋىمداستىقتى تاڭ قالدىرىپ، قازاق ەلىنىڭ الەمدىك مۋزىكا وندىرىسىندەگى ورنىن ناق بەلگىلەپ بەرە العانىن ماقتانىشپەن جازادى.

ەلىندە ەلەنبەگەن يمانبەكتى ورىستار استى-ۇستىنە ءتۇسىپ، اتاعى شىققانعا دەيىن وزىنە تارتقانىنىڭ سەبەبىنە ۇڭىلگەن اۆتور رەسەي ينتەللەكتۋالدىق اسىلدارىمىزدى ءوزىن العاش تانىتقان ساتتە-اق، نازار اۋدارىپ، ءوز ادامى جاساۋعا تىرىساتىندىعىن اشىنا ءسوز ەتەدى.

«ۇلتتىق دەڭگەيدەگى عانا ەمەس، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى جوعارعى باعاعا يە بولعان يمانبەك ءوز ماراپاتىن ءوزى تۇرىپ جاتقان قازاقستاننان ەمەس، رەسەي استاناسىنان بەينەبايلانىسقا شىعىپ الدى. ول از دەسەڭىز، يمانبەك وسىعان دەيىن رەسەيلىك «Effective Records» لەيبلىمەن كەلىسىمگە وتىرعان جانە وزگە دە رەسەيلىك توپتارمەن كەلىسىمشارتقا وتىرۋدى جوسپارلاعان. رەسەيلىك Forbes يمانبەكتى بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرەتىن 30 رەسەيلىك جاستىڭ تىزىمىنە قوسقان»، - دەپ جازادى.

بىراق كەتىپ جاتقان تالانتتار ورىس ءتىلدى قانداستارىمىز ەكەندىگىن، ولاردىڭ بولاشاقتا رەسەيشىل «قاڭباق كۇشكە» اينالاتىندىعىن جادىمىزعا سالادى.

«رەسەيدە تانىمال بولۋ بار-جوعى 18 ميلليون تۇرعىنى بار قازاقستاندىق ءانشى-سازگەرلەر ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك. بىراق وسى سۋرەتكەرلەرىمىز رەسەيدىڭ قازانىندا قايناعان ساتتە ءوزىنىڭ ەتنيكالىق ءام ۇلتتىق نىسپىسىنان ايرىلىپ شىعا كەلەدى دە، قازاقتىڭ ەمەس، رەسەيدىڭ سويلىن سوعاتىن قاڭباق كۇشكە اينالادى»، - دەپ جازادى اۆتور.

اۆتور بىرىڭعاي ورىس ءتىلى ارقىلى عانا ەمەس، انا ءتىلىمىز ارقىلى تابىسقا جەتكەندەرگە قاتىستى: «تەك انا تىلىندە نەمەسە جارىم-جارتىلاي قازاق تىلىندە ونەر كورسەتەتىن ارتىستەرىمىز الەمگە تانىمال بولا الدى. مىسالعا: «91» ءام «يرينا كايراتوۆنا» ت.ب. مۋزىكالالىق كليپتەرى، بۇرىنعى كەڭەستەر وداعىندا عانا ەمەس، اقش مەن وڭتۇستىك كورەيا، ەۋروپادا ميلليونداعان تىڭدارماندى تامساندىرۋدا. قازاق جەرىندە تۇرۋ سۋرەتكەرلەرگە جاھانعا تانىلۋعا ەش كەدەرگى بولا الماسا دا، ولاردىڭ كوپشىلىگى ءوز مانساپ جولىن الەمدىك دەڭگەيدە ورىستەتۋ ءۇشىن رەسەيگە جالت بەرەتىنى نەلىكتەن»، - دەپتى.

اۆتور ماقالاسىن تەك ونەرلى جانداردىڭ عانا ەمەس، كاسىبي بىلىكتى جانداردىڭ اۋا كوشۋىن ساراپتاۋ جاساپ، وتكەن جىلى ەلدەن كەتكەندەردىڭ 54,3 پايىزى جوعارى بىلىكتى ماماندار ەدى دەپ دابىل قاعادى. بۇنىڭ سەبەبى ەتنيكالىق ازشىلىقتىڭ ءوز تاريحي وتانىنا كەتۋىنەن دەپ تۇيىندەيدى.

ماقالا: «2009 جىلى وتكەن حالىق ساناعىندا قازاق ەمەستەر پايىزى 36% توڭىرەگىندە بولدى. ەڭ ءىرى ۇلتتىق ازشىلىق ەل تۇرعىندارىنىڭ 23,70% قۇراپ وتىرعان ەتنيكالىق ورىستار بولىپ تابىلادى. ەگەر 2021 جىلدىڭ قاڭتارىنداعى دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتەتىن بولساق، وندا قازاق ەمەستەر كورسەتكىشى 30%-دى قۇراپ، ەتنيكالىق ورىستار ۇلەسى 18,42% دەيىن تومەندەگەندىگىن بايقايمىز. قولىمىزدا بار دەرەكتەر ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ۇلەسى ارتىپ، ەتنيكالىق ازشىلىقتىڭ ەلدەن كوشۋى بەل العاندىعىن بىلدىرەدى. بۇدان شىعاتىنى قازاقستان ناعىز ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋعا باعدار ۇستانىپ، ەلدەگى جالپى ساياسي ءام ەكونوميكالىق جاعداي وزدەرىن قاناعاتتاندىرمايتىندىقتان ەتنيكالىق ازشىلىق ءوز تاريحي وتاندارى مەن وزگە ەلدەردەن باقىتىن تابۋعا دەن قويۋدا»، - دەپ تۇيىندەلەدى.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz