بۇگىندەرى قىتايدىڭ الەمدىك ساياسات پەن حالىقارالىق بايلانىستاردىڭ قىزۋ دا قولايسىز تاقىرىبىنا اينالىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. ونىڭ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن قۋاتتالعان حالىقارالىق ورتاق ەرەجەلەر مەن ستاندارتتاردان اۋساي تارتا بەرەتىن ساياسي-يدەولوگيالىق باعىتىن ايتپاعاننىڭ وزىندە، وزگەلەردىڭ زياتكەرلىك قۇقىنا ميزەمەي قول سۇعا بەرەتىندىگى مەن كىسىلىك قۇقىققا پىسقىرمايتىن ۇستانىمى الەمدىك ديپلوماتيا مەن ارالاس-قۇرالاستىقتىڭ باس اۋىرۋىنا اينالىپ وتىرعانى بار.

الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ پىكىرى مەن ەسكەرتپەلەرىنە «قامشىسىن سۇيرەتە جاۋاپ بەرۋدى» داعدىعا ايلاندىرعان ەلدىڭ ناقتىلى فاكتىلەردىڭ وزىنە بەتباقتىرماس پوزيتسيا ءبىلدىرىپ كەلە جاتقانى الەم حالقىنىڭ شامىنا تيۋدە. الايدا، ول ەلدە كىسىلىك قۇقىق ۇيرەنشىكتى جاعدايدا تاپتالۋدا.

باق-تان مىسال كەلتىرەيىك... «اقش-قا باقىلاۋ» سايتى (11 ماۋسىمدا) ۆيدەو فورماتىندا حابارلايدى: شاان شي پرoۆينتسياسىندا اۋىل تۇرعىنىن كەنت اكىمشىلىگىندەگىلەر كۇشتەپ ۇستاپ، 7 ايلىق بالاسىنا ءماجبۇرلى تۇسىك تاستاتقان. اكىمشىلىكتەگىلەر جۇكتى ايەل Feng Jianmei-گە «جوسپاردان سىرت جۇكتى بولدىڭ» دەگەن سىلتاۋمەن 40 مىڭ يۋان تولەۋدى تالاپ ەتكەن. ايەل مۇنداي سومانى تولەي الماعان. ونىڭ ايتۋىنشا، 30 مامىردان باستاپ اكىمشىلىك ادامدارى مۇنىڭ سوڭىنا تۇسكەن. 2 ماۋسىم بىرقاۋىم ادام جينالىپ كەلىپ، ۇيىنەن ءوزىنىڭ سىرت كيىمىمەن باسىن وراپ، كۇشپەن الىپ كەتكەن. 3 ماۋسىم وعان وپەراتسيا الدىنداعى كەڭەسۋ حاتتاماسىنا قول قويۋدى تالاپ ەتكەن. قول قويۋعا قارسى بولعاندىقتان، ونىڭ بەتىن جاستىقپەن باسىپ تۇرىپ، ەكى ەر كىسىنىڭ بىرەۋى ونىڭ وڭ قولىمەن اتىن جازدىرىپ، بىرەۋى سول قولىمەن بارماعىن قويدىرعان. قورعانسىز ايەل 4 ماۋسىم تاڭعى ساعات 3-تەر مولشەرىندە كەنت اكىمشىلىگىندەگىلەردىڭ زورلىعىمەن 7 ايلىق قىز بالاعا تۇسىك تاستايدى.

Feng Jianmei-دىڭ قايىن اتاسى Deng Xiaogang دا: «كەنتتەن ءبىر توپ ادام كەلىپ، «نە 40 مىڭ يۋان تاپسىراسىڭدار، نە بالانى ءتۇسىرىپ تاستايمىز» دەدى. ۇيدە مۇنشا سوما بولماعاندىقتان، كەلىنىمدى تارتىپ الىپ كەتتى»، - دەيدى.

Oقيعادان كەيىن Zhen ping اۋداندىق «جان سانى جانە تۋىتتى جوسپارلاۋ مەكەمەسى» Feng Jianmei-دىڭ جوسپاردان تىس جۇكتى بولعانىن، كەنت كادرلەرىنىڭ قايتا-قايتا ءناسيحات جۇمىسىن جۇرگىزۋىمەن جۇكتى ايەلدى جوسپاردان تىس تۋماۋعا كوندىرگەنىن مالىمدەدى. ايەلدىڭ قايىن ءسىڭىلىسىنىڭ ايتىسىنشا، جەڭگەسىنىڭ بەس جارىم جاسار قىزى بولعان. اعىمداعى ساياسات بويىنشا اراعا بەس جىل سالىپ ەكىنشى بالا كوتەرۋگە بولادى. وتباسىنداعىلار ىشتەگى ەكىنشى بالانىڭ ءتيىستى قۇجاتتارىن جيناپ جاتقان ەكەن. ال مەملەكەتتىڭ ساياساتى بويىنشا 6 ايدان اسقان بالانى الدىرۋعا تيىم سالىنعان.

تاعى دا وسى سايتتىڭ حابارلاۋىنشا (17 ماۋسىمدا) Hei longjiang پروۆينتسياسىنڭ Qinggang اۋدانىندا ءبىر قامقورلىق ۇيىندەگى 4 قارتتىڭ اتالىق تۇيمەسى كەسىلىپ الىنعان. 2020 جىلى 23 شىلدەدە قامقورلىق ءۇيىنىڭ ديرەكتورى 3 قارتتىڭ تاماققا كەلمەۋىنە بايلانىستى بولمەنى تەكسەرۋى بارىسىندا ونداعى كىسىلەردىڭ كەرەۋەتتەرىنەن قان ىزدەرىن بايقاعان دا، شۇعىل جاردەم شاقىرتقان. تەكسەرۋ ناتيجەسى ولاردىڭ جۇمىرتقالارىنىڭ «قولدى بولعاندىعىن» انىقتايدى. قامقورلىق ءۇيىنىڭ سوڭىرا شاقىرىلعان پرەسس-كونفەرەنتسياسىندا جاڭاعى ۇشەۋدەن سىرت اتالمىش قامقورلىق ءۇيىنىڭ تاعى ءبىر تۇرعىنىنىڭ اسىلىنان ايىرىلعاندىعى ءمالىم بولدى.

جوعارىداعى ەكى oقيعا دا ۆيدەو-حابار بولعاندىقتان ونداعى مەكەمەلەر، تەلەۆيدەنيە، كىسى اتتارى، ۋاقيعا قاتىسۋشىلارى تۇگەلدەي انىق كورىنىپ تۇر. سوندىقتان ونىڭ شىندىعىنا كۇدىكتەنۋگە نەگىز جوق. ەكىنشىدەن، مۇنى «جەرگىلىكتى»، ءىشىنارا فاكتىلەرگە ساناۋعا دا بولار. الايدا ول كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستارلىق فاكت رەتىندە تۋىنداپ وتىرعانىمەن قويماي، الدىڭعى وقيعاداعى كەنت شەنەۋنىكتەرىنىڭ ارەكەتى مەن ءتيىستى مەكەمەلەردىڭ فاكتىنى تەرىس اينالدىرا ءتۇسىندىرۋى، سوڭعىسىنداعى دەنەسىندە كەمىستىگى بار ادامدارعا بولعان قياناتتىڭ مۇنشالىق اشىقتان-اشىق جاسالۋى، مۇنداي وقيعالاردىڭ بيلىك تاراپىنان بۇركەمەلەنىپ، قوعام تاراپىنان تىم تىكسىنىس قوزعامايتىن بولعاندىعىنان دەرەك بەرەدى. وسىنداي جاعداياتتاردان كەيىن بۇل ەلدەگى كىسى قۇقىنىڭ قورعالۋى جايىندا ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى بوس اۋىرەشىلىككە جاتسا كەرەك.

«Jing dian shen du» (باسپا-باس：«كلاسسيكانى ىندەتە وقۋ») سايتى 15 ماۋسىمدا: «مەملەكەت اقىرىندا ءارامشوپتى تۇگىن قالدىرماي، تۇبىرىمەن وتاۋعا كىرىستى» دەگەن تاقىرىپپەن ماقالا جاريالادى. وندا قىتايدىڭ ءبىرسىپىرا پروۆينتسيالارىنىڭ بيرمانىڭ سولتۇستىگىندە جاسىرىنىپ الىپ، ينتەرنەت الدامشىلىعىمەن اينالىسقان توپتاردىڭ ەلگە كەلىپ، وزدەرىن مالىمدەۋلەرىنە بۇيرىق شىعارعاندىعىن باياندايدى.

«Zheng shang hei xia zi» سايتى دا 17 ماۋسىمدا وسى ماسەلەنى قاۋزايدى جانە بۇل تاقىرىپتىڭ «حالىق گازەتى» مەن «Global Times» سىندى بەدەلدى اقپاراتتاردىڭ دا نازارىنا ىلىككەنىن دارىپتەپ وتەدى.

قوس سايتتىڭ بايانىنشا، ەلدە ينتەرنەت رەسۋرستارىن پايدالانىپ، اڭقاۋ ەلدىڭ قالتاسىن قاعاتىندار تەرىستىك بيرمانى ۇيا ەتىپ العانعا ۇقسايدى. قيتۇرقىلىعى قىرىق ەسەككە جۇك بولار توپتىڭ سانى نەشە ءجۇز مىڭ ادامعا جەتكەن كورىنەدى. ەندى تىزگىندەمەسە ەلدىك بەدەلگە سالىق بولاتىن دارەجەگە جەتىپتى. سونىمەن سول جاقتا ءجۇرىپ تەكتەۋسىز كەتكەن تۇرعىندارىن جونگە شاقىرۋعا ءار جەرگە پارمەن بەرىلگەن سىڭايلى. ونى قىتايدىڭ ءار وڭىرلەرىنىڭ ءوز جەرلەستەرىنە جىبەرگەن ءۇشبۋحاتىنىڭ ءسوز ساپتاۋلارىنان اڭعارۋعا بولاتىنداي.

زاڭدىلىققا جۇگىنۋ، باس بۇزارلاردى تارتىپكە شاقىرۋ، قاراپايىم مومىن جۇرتتىڭ مۇددەسىن قامقورلىققا الۋ، وتە-موتە، قۇپتارلىق شارالار. كىم دە كىم ءتارتىپ بۇزدى ما، جازاسىن الۋى شارت. ءبىزدىڭ نازارىمىزدى اۋدارعانى سول ءار وڭىرلەردىڭ ءوز جەرلەستەرىن ەلگە قايتارۋداعى تاسىلدەرى بولعالى تۇر.

مىسالى، Zhe jiang پروۆينتسياسى Le qing پوليتسياسى جەرلەستەرىنە «قايتۋعا قارسىلىق بىلدىرگەندەردىڭ شەكارا بۇزىپ قاشىپ كەتكەندەر ساناتىندا جازالاناتىنىن» ايتىپ سالەم جولداسا، Jiang xi پروۆينتسياسى Rui chang پوليتسياسى ءتىپتى، ون ادامدى اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ وتىرىپ «ءىز-ءتۇسسىز كەتكەندەرگە» جاتقىزىپ، جەرلىك تىركەۋدەن شىعارىپ جىبەرىپتى. وڭىرلەردىڭ ءبىرسىپىراسى وسى ءتاسىلدى قۇپ كورەتىن ءتارىزدى. مەجەلى ۋاقىتتا كەلمەگەندەردىڭ «ەندىگارى ەل شەكاراسىن اتتاۋدان ۇمىتتەنبەۋىن» ەسكەرتىپ جاتقاندار ءبىر توبە. ال Fu jian پروۆينتسياسى Pu tian قالاسىنىڭ قاۋلىسى تىپتەن جان تۇرشىگەرلىك. وندا 30 ماۋسىمعا دەيىن كەلىپ بەرىلمەگەندەرگە 10 تارماقتان تۇراتىن مىناداي جازالار تاعايىندالاتىنى ايتىلادى: 1. سولتۇستىك بيرمادا جاسىرىنعاندار (ارى قاراي «ولار» دەلىنەدى-اۆت.) زاڭسىز تاپقان اقشالارىنا تۇرعىزعان نەمەسە تۋىستارىنا تۇرعىزىپ بەرگەن ۇيلەرى ءسۇرىلىپ تاستالادى. 2. ولاردىڭ بالالارى وقۋعا قابىلدانبايدى. 3. ولار مەن جاقىن تۋىستارى ءپرينتسيپتى جاقتان پارتياعا، ارمياعا، مەملەكەتتىك قىزمەتكە، جۇمىسقا قابىلدانبايدى. 4. ولار پارتيا مۇشەسى نەمەسە مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولسا، ولاردىڭ قىزمەت جاساعان مەكەمەلەرى ەشقانداي ماراپاتقا ۇسىنىلمايدى. ولاردىڭ جاقىن تۋىستارى 3 جىل بويى ماراپاتقا ۇسىنىلمايدى جانە قكپ ءتارتىپتى قاداعالاۋ كوميتەتىنە شاقىرىلىپ جاۋاپ بەرەدى. 5. ولاردىڭ كولىككە ءمىنۋ، مەيمانحاناعا جاتۋ، بالالارىنىڭ جەكە مەكتەپتەردە وقۋ قۇقى شەكتەلەدى. 6. ولار مەن جاقىن تۋىستارىنىڭ ەسەپشوتتارى جانە ينتەرنەت كارتالارى بۇعاتتالادى. 7. قالادار مەن اۋىلداردىڭ كورنەكى جەرلەرىندە، مەكتەپتەردە، ولار مەن جاقىن تۋىستارىنىڭ تۇراتىن ۇيلەرىندە ينتەرنەت الدامشىلىعىنا سوققى بەرۋ مازمۇنىنداعى بەلگىلەر سوعىلادى. 8. ولار مەن جاقىن تۋىستارىنىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرى تۇبەگەيلى اشكەرەلەنىپ، اۋىر جانە جەدەل جازا قودانىلىپ، كوزبە-كوز اتقارىلادى. 9. ولار مەن جاقىن تۋىستارى ورمان جانە اۋىلشارۋاشىلىعى جەڭىلدىكتەرىنەن اجىراتىلادى. 10. ولار تۇرعان مەكەندەر جوعارىعا ىسكەرلىك جوبا ءوتىنىمىن جاساي المايدى، قازىنالىق ىنتالاندىرۋ نەمەسە جاردەماقى الا المايدى. ەلدى مەكەندەرگە تيەسىلى ارقانداي ىنتالاندىرۋ-سىيلاۋ شارالارىنا قاتىسا المايدى. Hai nan پروۆينتسياسى Zhan zhou پوليتسياسىنىڭ شىعارعان قاۋلىسى دا وسى تاقىلەتتەس.

«Zheng shang hei xia zi» سايتى كورسەتكەنىندەي، مۇندا زاڭ بۇزۋشىلارمەن قوسا سولتۇستىك بيرمادا زاڭدى جۇمىس جاساپ جاتقان كاسىپكەرلەردىڭ دە بيزنەستەرىن زيانعا ساتىپ، ەلگە قايتۋعا ءماجبۇر بولىپ جاتقاندارىن ايتپاعاندا، جوعارىداعى 10 تارماقتان قانداي ادىلدىك ىزدەۋگە بولادى. تۋرا، اۋلەتتىڭ ءبىر مۇشەسىنىڭ شالىس باسقانىنا بولا تۇتاس اۋلەت «تۇقىمىمەن تۇزداي قۇرىعالى تۇرعان» جوقپا؟! ولاردىڭ جانە ولاردىڭ ەتجاقىندارىنىڭ جۇمىس ورىندارىنىڭ قاتىستىلىعى تۋراسىندا نە ايتۋعا بولماق؟.. وسىدان-اق، جالپىعا بىردەي قاراپايىم ادىلەتتىلىكتى بىلاي قويعاندا، كىسىلىك قۇقىقتىڭ قورعالۋى وسىدان ءتورت عاسىر بۇرىنعى ميڭ ديناستياسى (1368-1644جج.) دەڭگەيىنە ءتۇسىپ كەتكەنى كورىنىپ تۇرماي ما؟.. ويتكەنى قىتاي تاريقىنداعى ەڭ سوراقى، ەڭ اياۋسىز جانە بەيادامي جازالاردىڭ دەنى وسى ميڭ داۋىرىندە ومىرگە ەنگەن-ءدى.

كىسىلىك قۇقىق جايلى كىنالانسا، ادامزاتتىڭ ورتاق تاريحىنداعى جانە بارىنە بەلگىلى قۇلدىق داۋىرىندەگى جاعداياتتارمەن ءوزىن قورعاشتايتىن، ەل ىشىندەگى تاپتالىپ جاتقان ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى جايلى بەتباقتىرمايتىن، سويتە تۇرا، الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ مويىنسۇنۋعا ءتيىستى ورتاق ۇستانىمدارى مەن ەرەجەلەرىن بەكىتۋنە دامەلى، «ادامزاتتىڭ تاعدىرلاستىعى قاۋىمداستىعىن» جاساقتاعىسى كەلەتىن قىتاي ەلىندەگى كىسىلىك قۇقىقتىڭ بۇگىنگى سىقپىتى، مىنە، وسىنداي.

مۇقامەتحان قونارباي

Abai.kz