زامبيا كوررۋپتسيا مەن قارىزعا باتقىشتىعى جاعىنان قازاقستانعا وتە ۇقساس ەل ەكەن. وقىپ كورىڭىز.

افريكاداعى قىتايلار ەكسپانسيالاۋ نيەتىمەن يگەرە المايتىن قارىز بەرىپ، شىنتۋايتىندا زامبيانى ساتىپ الىپ وتىر. 1964 جىلى العان تاۋەلسىزدىگىنەن ايىرىلدى دەۋگە بولادى. وسىنداي تۇجىرىمعا حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ ەكسپەرتتەرى كەلىپ وتىر. سەبەبى زامبيا قىتايدان فانتاستيكالىق مولشەردە قارىز العان. ەندى زامبيا قىتايعا بارلىق ەنەرگەتيكا مەن ينفراقۇرىلىمدىق سالالارىمەن قوسا، الماز كەن ورنىن قوسىپ تاۋ-كەن سالاسىن دا بەرەدى. زامبيانىڭ كوررۋپتسيامەن شىرمالعان قارىزىن وتەۋگە ەشقانداي مۇمكىندىگى جوق. تاياۋداعى شري-لانكانىڭ تاعدىرىن قايتالاپ وتىر. ولار قارىزىن وتەي الماعاندىقتان قىتايعا 70 پايىز اكتسيالارىمەن قوسا، 99 جىلعا، مۇحيتتاعى ءىرى پورتى حامبانتوتانى باسقارۋعا بەرگەن ەدى.

مەملەكەتتىڭ ءيتىنىڭ يتاقايىنا دەيىنگى قىزمەتكەرلەرى قازىنانى توناۋمەن اينالىسىپتى. قىتايلىقتار مەن كوررۋپتسياعا قارسى كەلگەن سىرتقى ىستەر ءمينيسترى گارري كالابانى قىزمەتىنەن ايداپ شىعىپتى. زامبيا پرەزيدەنتى ەدگار لۋنگۋ قىتايلار قارجىلاندىرىپ وتىرعان جوبالاردىڭ ءبارى زاڭدى دەپ تەلەديداردان تۇسەتىن ەمەس. ءىرى قىتاي كومپانياسى تەمىر جول سالۋمەن قاتار كرەديت بەرۋ جانە ءوندىرىس ورىندارىنىڭ پايدا اكەلەتىن اكتيۆتەرىن (مۇلىكتەر مەن اقشالاي قاراجاتتار، ت.ب) ساتىپ الۋ ورتالىعىنا اينالدى. سونىمەن قاتار ولار نەگىزگى مەملەكەتتىك تەلەكانال جانە جاڭالىقتار كانالىن ZNBC ساتىپ الىپتى. (ال ەندى قىتايلارعا اۋىزدارىڭدى اشىپ كورىڭدەر!) قارىزدار مەن ينۆەستيالاردىڭ پروتسەنتتەرىن تولەۋدىڭ ءوزى جىلىنا جارتى ميلليارد دوللارعا تۇسەدى. فينانستىق تولەم مەرزىمىن ورىنداماعاندا تولەنەتىن شترافتاردىڭ ءوزى زامبيالىقتاردى ەستەرىنەن تاندىرىپ جاتىر. بۇل دەفولتتان (قارىزدى وتەۋگە اقشا جوقتان) وتكەن كاتاستروفا!

SOS: حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى قىتايدان قارىز العان 20 شاقتى ەلدى قىتايدىڭ «ديپلوماتيالىق قارىز بەرۋ» قۋلىعىنان ساقتاندىرىپ جاتىر. وسى جونىنەن اقش پرەزيدەنتى ترامپقا ايتقان ەكەن، مۇرتىنان كۇلىپتى دە قويىپتى.

زامبيا وپپوزيتسياسىنىڭ پرەزيدەنتكە ەتكەن يمپيچمەنتىنەن (قىزمەتىنەن كەتۋ تالابىنان) ەشتەڭە شىقپادى. قارسى كەلگەن تاۋ-كەن جانە مينەرالدىق قورلار ءمينيسترى قىزمەتىنەن قۋىلدى.

پرەزيدەنت پەن ونىڭ جاندايشاپتارى قىتايدى جانە ماو تسزەدۋندى ماقتاۋدى ادەتكە اينالدىرىپ، ونىڭ پورترەتتەرىن تاراتىپ جاتىر ەكەن. ەندى قىتاي ەلدىڭ بۇكىل ەنەرگەتيكا سالاسىن سۇراپ جاتقان كورىنەدى. ارعى جاعى بەلگىلى – قارىزدى قايتارا الماسا، بۇكىل مەملەكەتتىڭ اكتيۆتەرىن سۇرايدى. پرەزيدەنت لۋنگۋ مەن ونىڭ توڭىرەگىندەگىلەر قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسىلاساتىن تۇرلەرى جوق. زامبياعا بۇرىنعى انگلياعا وتار بولعانىمەن سالىستىرعاندا قازىرگى جاعدايلارى  ناعىز قىلبۇراۋ بولادى…

قايرات نۇرلىقاسىمۇلى 

Abai.kz