تورتكۇل دۇنيەنىڭ نازارى اۋعانستاندا. ناتو كۇشتەرى ەلدەن شىعارىلىپ، تالىبتەر تۇتاس مەملەكەتتى جاۋلاپ الدى. ەلدىڭ 33 پروۆينتسياسى تالىبتەردىڭ قول استىنا ءوتىپ، تەك پاندجشەر ايماعىنا عانا تاليبان بيلىگىنە قارۋلى قارسىلىق كورسەتۋدە. مەملەكەتتەگى جاعداي كۇرت ناشارلاپ، قاجەتتى تاۋارلاردى تۇتىنۋدا تاپشىلىق بايقالۋدا.

كوكتەمدە اۋعانستاندا ۇرىس قيمىلدارى باستالىپ، ەلدىڭ بارلىق ايماعى سوعىس وشاعىنا اينالدى. تالىبتەر ەڭ الدىمەن ۇرىستى سولتۇستىك ايماقتاردى جاۋلاپ الۋمەن كورىندى. بۇل ءوز كەزەگىندە ەلدەگى استىق ونىمدەرىنىڭ تاپشىلىعىنا اكەلدى. سەبەبى سولتۇستىك ايماقتاردا اۋعانستانداعى استىقتىق ەڭ كوپ كولەمى وسىرىلەتىن، سونىمەن قاتار اۋعانستانعا استىق ەكسپورتتاۋشى جولدار سوعىس قيمىلدارىنا بايلانىستى جابىلدى. اتاپ ايتقاندا تۇركىمەن، وزبەك، تاجىك شەكارالارى تالىبتەردىڭ ارەكەتىنەن كەيىن ءوز قاقپالارىن تارس جاپتى. ال اۋعانستانعا باستى استىق ەكسپورتتاۋشى ەلدىڭ ءبىرى قازاقستان بولسا، وزبەكستاننىڭ تەرمەزى ارقىلى استىق جىبەرەتىن. الايدا سوعىس قيمىلدارى 2016 جىلدان كەيىن سولتۇستىك ايماققا كەلىپ، مازاري-شاريف ماڭى اتىس الاڭىنا اينالعاندىقتان، استىق جەتكىزۋ قاۋىپسىزدىك ماقساتىندا ازايتىلدى.

"تاليبان" قوزعالىسىنىڭ بيلىككە كەلۋىنەن تۋىنداعان داعدارىسقا بايلانىستى اۋعانستاندا 14 ميلليونعا جۋىق ادام تاپشىلىق سالدارىن شەگۋدە. بۇل ەل حالقىنىڭ 40%  دەگەن ءسوز. بۇل تۋرالى بۇۇ -نىڭ ازىق-تۇلىك باعدارلاماسىنىڭ ديرەكتورى دەۆيد بيسلي مالىمدەگەن بولاتىن.

ءبيسليدىڭ ايتۋىنشا، اۋعانستان بىرنەشە جىلدىق قۇرعاقشىلىققا، قاقتىعىستارعا، ەكونوميكانىڭ ناشارلاۋىنا جانە COVID-19 پاندەمياسىنا بايلانىستى ۇلكەن قيىندىققا تاپ بولادى. گۋمانيتارلىق اپاتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بۇۇ قىركۇيەككە دەيىن كەمىندە 200 ميلليون دوللار قاراجات ءبولۋى ءتيىس. ونىڭ بارلىعى تەك ازىق-تۇلىك الۋعا جۇمسالماسا، وندا حالىقتىڭ شىنايى اشتىققا ۇرىنۋ قاۋپى ارتىپ كەلەدى. سوعىس قيمىلدارىنا بايلانىستى جارىتىپ تاماق ىشپەگەندەردىڭ سانى سوڭعى ءۇش ايدا ەكى ەسەگە ارتقان.

بۇۇ اقش، كاتار جانە پارسى شىعاناعىنىڭ باسقا ەلدەرى اۋعانستانعا كومەك ءۇشىن قاجەتتى بيۋدجەتتى بولەدى دەپ ۇمىتتەنىپ وتىر. تاليبان قوزعالىسى بولسا ازىق-تۇلىكتى حالىققا جەتكىزۋگە ۋادە بەرۋدە، الايدا ولار كومەكتى قارجى تۇرىندە سۇراۋدا. ول قارجىنى ءوز ماقساتتارىنا قولدانۋ قاۋپى دە جوق ەمەس.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، اۋعانستاندا 36 ميلليون ادام تۇرادى. وتكەن جىلدىڭ قاراشاسىندا شەت مەملەكەتتەر ءتورت جىل ىشىندە اۋعانستانعا 12 ميلليارد دوللار گۋمانيتارلىق كومەك بەرۋدى جوسپارلاعان. الايدا بيلىككە تالىبتەر كەلگەندىكتەن، ەندى مەملەكەتكە قولداۋ كورسەتۋدى ءبىراز ەل توقتاتىپ تاستادى.

بۇۇ «تاليبان» بيلىك باسىنا كەلگەننەن بەرى بەيبىت تۇرعىنداردى ءولتىرۋ مەن اۋعانستان قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىن قۋدالاۋدى باستاپ كەتكەنى تۋرالى ناقتى اقپاراتتار بارىن ايتىپ وتىر. تالىبتەر ەلدەگى ازىق-تۇلىك ماسەلەسىنە باس قاتىرمايتىن سىڭايلى. ال ساراپشىلاردىڭ ايتۋى بويىنشا كۇزدە ازىق-تۇلىك تاپشىلىعىن شەشۋ ماسەلەسى رەتتەلمەسە، قىستا الاپات اشتىق بولىپ، بوسقىنداردىڭ سانى ارتۋى مۇمكىن.

Abai.kz