The Guardian:

قازاقستانداعى نارازىلىقتار: ماسكەۋ باسقاراتىن اليانس «بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرىن» جىبەرەدى. رەسەي باسقاراتىن «بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرى» اليانسى ەل پرەزيدەنتىنە قازاقستانداعى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن كومەككە جىبەرىلەتىنى سارسەنبى كۇنى كەشكە حابارلاندى. جانارماي باعاسىنىڭ ءوسۋى جاپپاي نارازىلىق تۋدىرعاننان كەيىن ارتى قاقتىعىستارعا ۇلاستى.

قازاقستانداعى وقيعالار الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ۋكرايناداعى رەسەي ينتەرۆەنتسياسىنا نازارى اۋىپ وتىرعان كەزدە ورىن الدى. رەسەيدىڭ تاعى ءبىر كورشى ەلى ساياسي تارتىپسىزدىكتەردەن زارداپ شەگىپ، ماسكەۋدىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۋدىرۋ مۇمكىن. قازاقستان مەن رەسەي ەكونوميكالىق وداقتاسادى جانە ەكى ەلدىڭ شەكاراسى دا ۇزىن.

ۇقشۇ قانشا اسكەر جىبەرىلەتىنى جانە ولاردىڭ ەلدە قانشا ۋاقىت بولاتىنى بەلگىسىز. كرەملدەن ەشقانداي تۇسىنىكتەمە بولعان جوق، بىراق رەسەي پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتى لەونيد كالاشنيكوۆ «ينتەرفاكسكە»:  «اسكەرلەر قازاقستان پرەزيدەنتى قانشالىقتى قاجەت دەپ ساناعانشا قالادى»، - دەپ مالىمدەدى. ول، نەگىزىنەن ولار ەلدەگى «ينفراقۇرىلىمدى» قورعاۋمەن اينالىساتىنىن ايتتى.

BBC: قازاقستان: «زورلىق-زومبىلىقتىڭ ارتۋى بيلىك ءۇشىن كۇرەسپەن بايلانىستى».

«قازاقستانداعى زورلىق-زومبىلىق بيلەۋشى ەليتانىڭ ىشىندەگى بيلىك ءۇشىن كۇرەسپەن بايلانىستى دەگەن بولجامدار كوبەيىپ كەلەدى»، - دەيدى نۇر-سۇلتان قالاسىنان رەپورتاج جۇرگىزگەن BBC ءتىلشىسى ستيۆ روزەنبەرگ. بيلىك وتكەن اپتادا ەلدى ءدۇر سىلكىندىرگەن تارتىپسىزدىكتەردى تەرگەۋ اياسىندا 5000-نان استام ادام قاماۋعا الىندى.

Aljazeera: قازاقستان: تارتىپسىزدىك كەزىندە 160-تان استام ادام قازا تاپتى، 5000 ادام قاماۋعا الىندى. ءبىر اپتا بۇرىن جانارماي باعاسىنىڭ ءوسۋى پروۆينتسيالىق اۋدانداردا تارتىپسىزدىكتەردى تۋدىردى، بىراق زورلىق-زومبىلىق ءىرى قالالارعا تەز تارالدى.

جەكسەنبىدە رەسەيدىڭ Sputnik اقپارات اگەنتتىگى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە سىلتەمە جاساپ، 164 ادام، ونىڭ ىشىندە ەكى بالا زورلىق-زومبىلىق سالدارىنان قازا تاپتى دەپ حابارلادى. قاتىگەزدىك ەڭ قاتتى بولعان قازاقستاننىڭ ءىرى قالاسى الماتىدا 103 ادام قازا تاپقانى ايتىلعان.

«بۇگىندە ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە جاعداي تۇراقتاندى»، - دەدى ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان تۇرعىمباەۆ،»ەلدەگى ءتارتىپتى قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيا جالعاسۋدا»، - دەيدى ول. گرۋزيا استاناسى تبيليسيدەن حابار تاراتقان «ءال-جازيرا» ءتىلشىسى روبين فورەستە-ۋوكەر قازا تاپقاندار سانى الداعى ۋاقىتتا كوبەيۋى مۇمكىن ەكەنىن كۇتىلەتىنىن ايتقان.

«5 جانە 6 قاڭتاردا بىرنەشە ساعاتقا سوزىلعان ۇرىس، زورلىق -زومبىلىق جانە پۋلەمەت اتىسى مەن جارىلىستاردىڭ كولەمىنە بايلانىستى ءولىم سانى ارتادى دەپ ويلايمىز»، - دەدى ول. «سونىمەن قاتار، انتيتەرروريستىك وپەراتسيا ءالى دە بۇكىل ەل بويىنشا جالعاسۋدا، قازاقستان ۇكىمەتى جاعدايدى قالپىنا كەلتىرۋگە تىرىسىپ جاتقان وتە ۇلكەن وپەراتسيا ءجۇرىپ جاتىر. سالىستىرمالى تۇردە قازاقستاننىڭ باستى قالاسى الماتىعا تىنىشتىق قايتا ورالعانداي كورىندى، ال پوليتسيا كەيدە ونىڭ ورتالىق الاڭىنا جاقىنداپ كەلە جاتقان ادامداردى توقتاتۋ ءۇشىن اۋاعا وق جاۋدىرادى». ەلدىڭ ءىىم «بارلىعى 125 جەكە تەرگەۋ اياسىندا جاۋاپ الۋ ءۇشىن 5135 ادام ۇستالدى»، - دەپ حابارلادى.

ەسكەرتۋ: قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 164 ادامنىڭ قازا تاپقانى تۋرالى اقپاراتتى تەرىستەدى.

CNN: قازاقستاندا قازا تاپقاندار سانى كۇرت ءوستى: 164 ادام قازا تاۋىپ، مىڭداعان ادام نارازىلىق ءبىلدىرۋ بارىسىندا ۇستالدى. وسى اپتادا قازاقستانداعى تارتىپسىزدىك ەلدى تۇگەلدەي قامتىپ، قازا بولعاندار سانى ارتتى. سوڭى زورلىق-زومبىلىققا ۇلاسقان بۇل تارتىپسىزدىكتە كەم دەگەندە 164 ادام قازا تاۋىپ، 5000 ادام ۇستالدى.

سوڭعى كۇندەرى ارتى ولىمگە اپارعان ورتالىق ازيا ەلىندەگى بولعان نارازىلىق ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىنە جانە تارتىپسىزدىكتى بولدىرماۋ ءۇشىن رەسەي باسقاراتىن اسكەري وداقتىڭ ساربازدارى شاقىرتىلىپ، توتەنشە جاعداي جاريالانۋىنا الىپ كەلدى.

جەكسەنبىدە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك باق ەلدىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، «قازاقستاندا نارازىلىقتارعا قاتىستى كۇدىكپەن كەم دەگەندە 5135 ادام ۇستالدى»، - دەپ حابارلادى. سونىمەن قاتار، «پوليتسيا زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى بويىنشا، ونىڭ ىشىندە زورلىق-زومبىلىق، كىسى ءولتىرۋ، توناۋ بويىنشا 125-كە جۋىق قىلمىستىق ءىس قوزعادى»، دەپ حابارلايدى مەملەكەتتىك باق.

CNN مەملەكەتتىڭ بەرگەن مالىمدەمەسىن تەكسەرە المادى. جەكسەنبىدە وتكەن بريفينگتە ۇقشۇ گەنەرال-قولباسشىسى اندرەي سەرديۋكوۆ: «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنا (ۇقشۇ) مۇشە مەملەكەتتەردىڭ "بىتىمگەرشىلىك" كۇشتەرى قازاقستانعا تولىعىمەن كوشىرىلدى جانە قازىرگى ۋاقىتتا ەل اۋماعىندا تولىعىمەن ارەكەتكە قابىلەتتى»، - دەپ حابارلادى.

«ەۋروپا وداعى قازاقستانداعى كەڭ كولەمدى زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرىن «قاتاڭ ايىپتايتىنىن» جانە سىرتقى اسكەري كومەك ەلدىڭ «ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن قۇرمەتتەۋى كەرەك»، - دەپ مالىمدەدى سەنبىدە ەو سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆوسىنىڭ باسشىسى جوزەپ بوررەل. «ادامداردىڭ قازا تاپقانى وتە وكىنىشتى جانە ءبىز كەڭ اۋقىمدى زورلىق- زومبىلىق ارەكەتتەرىن قاتاڭ ايىپتايمىز»، - دەدى ول.

Deutsche Welle:

قازاقستانداعى ساياسي داعدارىستى تۋدىرعان نارازىلىقتار تولقىنىنان كەيىن 6000-عا جۋىق ادام قاماۋعا الىندى.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ مالىمدەمەسىندە: «ۇستالعانداردىڭ اراسىندا شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ ەداۋىر سانى بار»، - دەلىنگەن.

رەسەي توقاەۆتىڭ كومەك تۋرالى ۇندەۋىنە جاۋاپ بەرىپ، وندا بىرنەشە مىڭ ساربازدى جىبەرگەننەن كەيىن، ەلدىڭ ءىرى قالاسى –الماتىداعى جاعدايدى ەداۋىر باقىلاۋعا الىندى.

«جاعداي ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە تۇراقتاندى»، - دەلىنگەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ مالىمدەمەسىندە.

جەكسەنبىدە اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى ەنتوني بلينكەن اقش-تىڭ ABC News باسىلىمىنا: «جەڭىلگەنشە اتۋ (shoot-to-kill order)» تۋرالى بۇيرىق دۇرىس ەمەس جانە ونى ودان باس تارتۋ كەرەك»، - دەدى.

وتكەن دەمالىس كۇندەرى جانارماي باعاسىنىڭ كۇرت وسۋىنەن كەيىن ازاماتتار كوشەگە شىقتى، بىراق نارازىلىقتار تەز ءوسىپ، بىرقاتار ەكونوميكالىق جانە ساياسي نارازىلىقتاردى قامتىدى. ولاردىڭ اشۋلانۋىنىڭ ءبىر سەبەبى – ەلدىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا باعىتتالعان، ول 1990 جىلداردىڭ باسىندا كەڭەس وداعى ىدىراعاننان بەرى ەلدى باسقارىپ، سودان كەيىن وتستاۆكاعا كەتىپ، توقاەۆتى 2019 جىلى ءوزىنىڭ مۇراگەرى ەتىپ تاعايىندادى.

الايدا، نازارباەۆ ەلدىڭ مىقتى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن باقىلاۋدى ساقتاپ قالعان بولاتىن. ول توقاەۆپەن وسى اپتاداعى تارتىپسىزدىكتەر كەزىندە عانا قۇلاتىلدى.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz