كۇنى ەشە عانا تورتكۇل دۇنيەنى دۇرلىكتىرگەن قاڭتار وقيعاسى بارىمىزگە دە وي سالىپ، وسى تولقۋلاردان اششى ساباق الۋعا يتەرمەلەۋگە ءتيىس ەدى. ونىڭ ىشىندەگى ەڭ باستىلارى - باي مەن كەدەيدىڭ اراسىنىڭ تىم الشاقتاۋى، بيلىكتىڭ ەل مۇددەسىمەن ەمەس، تەك ءوز مۇددەسىمەن عانا ءومىر ءسۇرۋى سەكىلدى ەش اقتاۋعا بولمايتىن، سيىقسىز كورىنىستەر بولاتىن.

مۇنىڭ ءبارى، ارينە، قوعامنىڭ باستى كەسەلى - الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك پروبلەماسىنان تۋىنداپ جاتقاندىعى ءسوزسىز. ەجەلگى قىتايدا قايتا-قايتا ايتىلا بەرەتىن «بارلىق تولقۋلار مەن توڭكەرىستەر كەدەيلىكتەن ەمەس، ادىلەتسىزدىكتەن» دەگەن فيلوسوسفيالىق ءتۇيىن بەكەردەن-بەكەر تۋىنداماسا كەرەك-ءتى.

ال ەندى «قاندى قاڭتارعا» ءبىر اي تولعاندا بيلىك تاراپىنان قانداي ءبىر وزگەرىستەر بايقالادى؟ ولاردىڭ ساناسىندا بۇل تولقۋلاردى تۇسىنۋگە دەگەن ۇمتىلىس بار ما؟ وكىنىشكە قاراي، بۇل ساۋالعا تولىق جاۋاپ الا الماسىمىز انىق. ويتكەنى، وزگەسىن بىلاي قويعاندا، فورمالدى تۇردە بولسا دا حالىق سايلادى دەيتىن داعاراداي دەپۋتتاتارىمىزدىڭ وزىنەن «ەندى جاڭاشا ءومىر سۇرۋگە ۇمتىلايىق» دەگەن نيەت بايقالمايتىن سەكىلدى.

ءبىر عانا مىسال. وتكەندە پرەزيدەنت توقاەۆ پارلامەنت دەپۋتاتتارى، ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن وبلىس اكىمدەرىنىڭ ايلىعىنا بەس جىل مەرزىمگە موراتوري جاريالاعانى بەلگىلى. حالىق قالاۋلىلارىنىڭ مۇنى ءۇنسىز قولداعاندارىنا قاراعاندا، بۇل شەشىمگە ەشقايسىسى دا قارسى بولماعاندىعى تۇسىنىكتى. ال تۇسىنىكسىزدىگى، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرىنىڭ تەلەارنالار مەن الەۋمەتتىك جەلىگە بەرگەن سۇحباتتارىندا بۇل باستامانىڭ ولاردىڭ كوڭىلىنە ونشا جاعا قويماعاندىعى بايقالادى. ماسەلەن، جاقىندا عانا ءبىر توپ ءماجىلىس دەپۋتاتارى ايلىقتارىنىڭ شايلىققا جەتپەيتىنىدىگى تۋرالى «31 ارناعا»  وكپەسىن ايتىپتى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ايىنا نەبارى 600 مىڭ تەڭگەگە جەتەر-جەتپەس جالاقى الاتىن كورىنەدى.

«ايىنا ورتاشا 600 مىڭ تەڭگەدەي شىعادى. ونىڭ 150 مىڭى ازىق-تۇلىككە كەتەدى. ءبىز كوپ بالالى وتباسىمىز. قالعانى جەتىپ قالادى»، - دەيدى دەپۋتات  ەلنۇر بەيسەنباەۆ. سويتە تۇرا بۇل ازامات ايلىقتان ايلىققا دەيىن عانا ءومىر سۇرەتىندىگىن ايتادى.

«مەنىڭ بانكالىق كارتام ايەلىمنىڭ قولىندا. ونىڭ ايتۋىنشا ايىنا 600-650 مىڭ تەڭگە تۇسەدى. ەتتى نەگىزىنەن اۋىلداعى تۋىستارىمىز جىبەرەدى. ينفلياتسيانىڭ كوتەرىلىپ، باعانىڭ ءوسىپ جاتقاندىعىن وزدەرىڭىز دە بىلەسىزدەر عوي. سوندىقتان ايلىعىمىزدىڭ ازەر جەتەتىندىگى بەلگىلى»، - دەيدى دەپۋتات.

تاعى ءبىر دەپۋتات جاناربەك ءاشىمجان وزدەرىنىڭ ايلىقتارىنىڭ وتە جوعارى ەمەستىگىن العا تارتادى.

«ارينە، بۇدان دا تومەن جالاقىمەن ءومىر سۇردىك. الايدا قازىرگى ايلىقتى وتە جوعارى دەپ تە ايتا المايمىن. ءبىزدى ميلليون تەڭگە الادى دەۋ - قاتەلىك. مەنىڭ قولىما ناقتى تۇردە 600 مىڭ تەڭگە عانا تيەدى»، - دەيدى.

مىنە، دەپۋتتاردىڭ بۇگىنگى اڭگىمەسى وسى سارىنداس بولىپ كەلەدى. بۇدان نە تۇيدىك؟ ارينە، بۇلاردىڭ الاتىن ايلىعى ەلىمىزدەگى ەڭ قوماقتىلاردىڭ قاتارىنا جاتادى دەۋدەن اۋلاقپىز. دەپۋتات بولىپ، زاڭ شىعارۋ سەكىلدى اسا كۇردەلى ىسپەن اينالىسقان جانداردىڭ سوعان تيەسىلى ءتاۋىر جالاقى الىپ، الاڭسىز جۇمىس ىستەگەندىگىنە ەشكىم دە قارسى ەمەس. الايدا، ءبىر مەزەت حالىقتىڭ دا جاعدايىن ويلاۋ كەرەك. قانشا دەگەنمەن، قاراپايىم قاتارداعى جان ەمەسسىڭ، جۇرت ۇلكەن ءبىر ءۇمىت كۇتەتەتىن دارداي دەپۋتاتسىڭ. الدە بۇلار انا «وتىرىكتى شىنداي، شىندى قۇداي ۇرعانداي» قىلىپ ايتاتىن ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ «وتكەن جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانىندا حالىقتىڭ ورتاشا ايلىعى 275 مىڭ تەڭگەگە جەتتى»، دەپ الاقايلاپ قۋانعان اقپاراتىنا شىنىمەن سەنە مە ەكەن؟ سوندا ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدىڭ: «جۇرتتىڭ كوپشىلىگى اي سايىنعى الاتىن 50 مىڭ تەڭگەمەن كۇنىن ازەر كورىپ وتىر»، - دەگەن ءسوزىن قايدا قويدىق؟ ءتىپتى ءماجىلىستىڭ وتكەن ءبىر وتىرىسىندا ءبىزدىڭ ەل كەدەيلىك جونىنەن افريكانىڭ ارتتا قالعان ەلدەرىمەن تەڭەسىپ قالعاندىعى اشىق ايتتى ەمەس پە؟ بۇدان ارتىق قانداي دەرەك كەرەك؟

ايتپاقشى، دەپۋتتارىمىزدىڭ ەپتەپ ءبىر قۋلىق جاساپ وتىرعاندىعى بايقالادى. ولار قالعان جۇرت سەكىلدى جالپى ايلىق مولشەرىن ەمەس، تەك قولىنا تيەتىندىگىن ايتادى. بۇلاي ەتسەك، ايىنا 100 مىڭگە الاتىندارى زەينەتكەرلىك قور مەن تابىس سالىعىن تولەگەننەن كەيىن قولىنا تەك 80 مىڭ تەڭگە عانا تيەتىندىگىن قايدا قويامىز. ال 80 مىڭ تەڭگەلىك جالاقىدان تەك 60 مىڭ تەڭگە عانا قالادى. مىنە، وسىلايشا ايلىق قۇلدىراي بەرەدى. ونىڭ قاسىندا قانشا ۇستاعانىمەن قولىنا 600 مىڭ تەڭگە تيەتىن ادامدى وزگەلەر سياقتى اش قۇساق وتىر دەۋگە اۋزىمىز بارا ما؟ ەندەشە، وسىنشا ايلىق الىپ وتىرىپ، وزدەرىن كەدەيلەر قاتارىنا قوسۋ - اشىنعان جۇرتتى ودان ارى ىزالاندىرۋدان باسقا ەشتەڭە دە ەمەس.

ايتپاقشى، بۇل دەپۋتاتتاردى ەكى ەسە وراپ الاتىن، ايلىقتارى 2 ميلليون تەڭگەگە جەتەتىن وبلىس اكىمدەرىنىڭ كۇنى كۇن ەمەس شىعار؟

ال ءىرى ۇلتتىق كومپانيالارداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ايلىعى 3 ميلليون تەڭگەدەن اسىپ تۇسەتىندىگىن ەسكەرسەك، ولاردى قاي توپقا جاتقىزامىز؟ ولار دا كەدەيلەر قاتارىن تولىقتىرىپ وتىر ما؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz