تۇركىمەندەگى بيلىك ءترانزيتى: اركاداگ اتتان تۇسپەك...
تۇركىمەنستان باسشىسى گۇربانگۇلى بەردىمۇحامەدوۆ تاقتان كەتپەك. اركاداگتىڭ اتتان ءتۇسۋى بۇگىندە ورتالىق ازياداعى ساياساتشىلاردىڭ باستى تاقىرىپتاردىڭ بىرىنە اينالدى.
تۇركىمەنستان باسشىسى 12 ناۋرىزدا پرەزيدەنتتىك سايلاۋ وتكىزەتىنىن جاريالادى. حالىقتىق كەڭەس وتىرىسىندا بەردىمۇحامەدوۆ ساياساتتا جاستارعا ورىن بەرۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ەكى جىل بۇرىن پايعامبار جاسانى كەلگەنىن مەڭزەپ، بيلىكتەن كەتەتىنىن تۇسپالداعان بولاتىن. اركاداگتىڭ ەلدى باسقارىپ وتىرعانىنا 11 اقپاندا تۋرا 15 جىل تولدى.
سوڭعى جىلدارى تۇركىمەنستان باسشىسىنىڭ ەل باسقارۋ قابىلەتىنە ماماندار كۇمان كەلتىرە باستاعان ەدى. ول حالقى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ تاۋقىمەتىن تارتىپ جاتقاندا، التىن كەمە جاساتىپ، ارعىماق ءمىنىپ، يتىنە ەسكەرتكىش تۇرعىزىپ، رەپ جازىپ، قىمبات كولىكتەر ساتىپ الۋمەن الەككە ءتۇستى. ءتىپتى، جىل سايىن ءبىر كىتاپ جازىپ، ونى باستى وقۋعا ءتيىس ادەبيەتتەر قاتارىنا قوستى.
اركاداگ التىن جالاتىلعان سارايىندا سايران سالىپ جاتقان ساتتە، تۇركىمەن حالقى قارا نانعا زار بولىپ قالدى. ەلدە ازىق-تۇلىك تاپشىلىعى كۇن وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. پاندەميا باستالعالى بەرى تۇركىمەنستاندا قاتاڭ شەكتەۋلەر ەنگىزىلدى، دەگەنمەن رەسمي تۇردە ەلدە كوروناۆيرۋس جوق. تاۋەلسىز ساراپشىلار ۆيرۋستان كوز جۇمعاندار سانى ورتالىق ازيا بويىنشا ەڭ جوعارى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتۋدا. كارانتيندىك شەكتەۋلەر سالدارىنان حالىقتىڭ جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگى دە ازايعان. ال بيلىك بەتپەردە تاقپاعانى ءۇشىن ءار تۇركىمەنستاندىققا 11 مىڭ تەڭگە كولەمىندەگى ايىپپۇلدى اياماي سالىپ كەلەدى.
تۇركىمەنستان باسشىسىنىڭ مۇنداي شەشىم قابىلداۋىنا ەلدەگى ەكونوميكالىق جاعدايمەن قاتار مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىككە تونگەن قاۋىپ تە اسەر ەتۋى مۇمكىن. اتاپ ايتقاندا، تۇركىمەنستان شەكاراسى ماڭىندا سوڭعى ءبىر جىلدا بىرنەشە قارۋلى قاقتىعىس بولعان. اشحاباد رەسمي اقپارات تاراتپاسا دا، شەكارا ماڭىندا تۇركىمەن ساربازدارى تالىبتەرمەن جانە دايش سودىرلارىمەن ۇرىسقا تۇسكەنى جايلى اقپاراتتار بار.
2021 جىلى 15 تامىزىندا تاليبان لاڭكەستىك ۇيىمى اۋعانستاندى تۇتاستاي جاۋلاپ الدى. بۇل اۋعانستانمەن كورشىلەس ەلدەر ءۇشىن ۇلكەن سيگنال بولاتىن. تۇركىمەنستان باسشىسى تالىبتەرمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى، ەكىنشى جاعىنان باسقا ستسەناريگە دە دايىن ەكەنىن كورسەتىپ، ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ وتىز جىلدىعىنا بايلانىستى ۇيىمداستىرىلعان اسكەري شەرۋدە تۇركيالىق سوققى جاساۋشى «بايراقتار» دروندارىن كورسەتتى. بۇل ورتالىق ازياعا اكەلىنگەن العاشقى «بايراقتار» بولاتىن. جالپى تۇركىمەنستان ورتالىق ازياداعى قارۋ ساتىپ الۋ جاعىنان باسىمدىقتى رەسەيگە ەمەس، تۇركياعا بەرەتىن جالعىز مەملەكەت ەكەنىن وسى جولى دا كورسەتتى.
اركاداگ ءوز ەلى تىعىرىققا تىرەلگەن ساتتە بيلىكتەن باس تارتۋدى ءجون كورگەن سياقتى. ارينە، ول تۇركىمەنستاننىڭ بيلىك ەليتاسىنان كەتپەيدى، ءتىپتى قازاقستان مودەلىنە ۇقساس قوسبيلىكتىك جۇيە قۇرۋى دا مۇمكىن. ەندىگى تاڭدا تۇركىمەنستان بيلىگى ءسوزسىز ونىڭ ۇلى، سەردار بەردىمۇحامەدكە وتەدى.
سەردار بەردىمۇحامەدتىڭ جاسى قىرىقتا، ول كەشە پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا كانديدات رەتىندە تىركەلدى. وسىلايشا بيلىكتى اركاداگ اۋلەتى ءوز قولىندا ۇستاپ قالماق.
سەردار بەردىمۇحامەدوۆ بىرنەشە ساياسي لاۋازىمعا يە. بەردىمۇحامەدوۆ ءسىم ورىنباسارى، احال ۆەلاياتىنىڭ باسشىسى، ونەركاسىپ ءمينيسترى، ۆيتسە-مينيستر قىزمەتتەرىن اتقارعان. ەلدە پرەمەر-مينيستر جوق بولعاندىقتان، اكەسىنە تىكەلەي باعىنعان. ساياساتتانۋشىلار بەردىمۇحامەدوۆتىڭ تاجىريبەسى ازەربايجان تاجىريبەسىنە ۇقسامايتىنىن ايتادى جانە اليەۆ سىندى جوعارى قولداۋعا يە بولۋى ەكىتالاي.
ەلدەگى ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋى سالدارىنان تۇركىمەنستان بيلىگى الداعى تاڭدا بەيتاراپتىق پوزيتسيادان باس تارتىپ، قانداي دا ءبىر وداقتارعا بارۋى مۇمكىن دەگەن دە بولجامدار بار. مەملەكەت گاز بەن مۇنايدىڭ ارقاسىندا عانا جان باعۋدا، ال سوڭعى جىلدارى تۇركىمەن گازىنا قىتايدىڭ يەلىك ەتۋى ەسەلەپ ارتتى.
Abai.kz