1.شەتەلدىك. ولار قازاقستانداعى كەز كەلگەن جاڭالىقتى، وقيعانى، ءىس شارانى، ۇلكەن كىشى ءوندىرىستى جەتىستىك دەپ سانايدى. ياعني، "شەتەلدىك" كوزقاراس ناقتى ارەكەت پەن ءىس قيمىلدى نەگىزگە الادى.

2. وتاندىق. قازاقستاندىقتار ءوز ەلىندەگى ءاربىر وقيعاعا، جاڭالىققا، ءىس شاراعا، ۇلكەن كىشى وندىرىسكە قازاقستاننىڭ بارلىق بايلىعىنىڭ پوتەنتسيادى مۇمكىندىگى تۇرعىسىنان قارايدى.

سوندىقتان، قازاقستانعا دەگەن كوزقاراستا "شەتەلدىك" جانە "قازاقستاندىق" دەگەن ايىرماشىلىق پايدا بولادى. ونىڭ ءمانىسى وتە تەرەڭ. مىسالى، وسىنىڭ ارقاسىندا

1. "شەتەلدىكتەر" قازاقستاندى بەلگىلى ءبىر تابىسقا جەتكەن، مۇمكىندىگى مول ەل رەتىندە ساناسا،

2. قازاقستاندىقتار ءوز وتانىن ء"وزىنىڭ پوتەنتسيالدى قۋاتى - تابيعي بايلىعى مەن ادام كاپيتالى مۇمكىندىكتەرى تۇرعىسىندا باعالاپ، وسى تۇرعىدا، قازاقستان ءوزىنىڭ پوتەنتسيالدى مۇمكىندىكتەرىن ىسكە قوسا الماۋىنىڭ ارقاسىندا قۋاتتى مەملەكەتكە اينالا الماعان، ونى قۇرۋ مۇمكىندىگىنەن قولدان جىبەرىپ العان، سول سەبەپتى ءالى دە مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنىڭ تۇراقتىلىعىن تولىق قامتاماسىز ەتە الماعان مەملەكەتتەر قاتارىنا جاتقىزادى.

وسى ماسەلەدەن، ەندى پرينتسيپيالدى ەكى ماسەلە تۋىندايدى:

1. شەتەلدىكتەردىڭ باعالاۋى بويىنشا، قازاقستاندىقتار ءوز مەملەكەتىنە ريزا بولىپ، "جەتىستىكتەرىنىڭ" جەمىسىن جەپ، تىپ تىنىش جاتا بەرۋلەرىنە بولاتىن ءبىرشاما "باقىتتى" حالىقتار قاتارىنا جاتادى. ەندەشە، بۇل ەلدەگى كەز كەلگەن نارازىلىق تولقۋلار شەتەلدىكتەردىڭ ساناسىندا تۇسىنبەۋشىلىك تۋدىرادى...

2. قازاقستاندىقتاردىڭ باعالاۋى بويىنشا، قازاقستان، ەگەر، حالىقتىڭ مۇددەسىنە ساي ءادىل ساياسات بولعاندا، وندا قازاق حالقى ءوزىنىڭ تابيعي بايلىق قۋاتى جاعىنان وتە زور مەملەكەتتە جانە قازىرگى جاعدايىنان كوش ىلگەرى باقىتتى ءومىر سۇرە الۋعا قول جەتكىزەر ەدى. بىراق ولاي بولمادى. سوندىقتان، قازاق حالقى ايانباي كۇرەسۋى كەرەك، حالىق جەرىنىڭ تابيعي مۇمكىندىگىنە ساي باقىتتى ومىرگە قول جەتكىزۋى كەرەك دەپ اشىق كۇرەسۋىن جالعاستىرا بەرەدى...، تىنىشتىق تاپپايدى.

وسىدان كەلىپ، ەندى ەلدەگى ساياسي جۇيەنى باعالاۋدى ەكى ءتۇرلى كريتەريلەرى پايدا بولادى:

1. شەتەلدىكتەر "جەتىستىككە جەتكەن" دەي وتىرىپ، ەلدەگى ورىن العان اۆتوريتارلىققا نەگىزدەلگەن وليگاپوليالىق ساياسي ەكونوميكالىق جۇيەگە كوز جۇما قارايدى، ونى جاناما تۇردە اقتايدى.

2. قازاقستاندىقتار بولسا، ورىن العان اۆتوريتاريزم مەن وليگاپوليانى (162 ادامنان تۇراتىن) ەلدەگى بارلىق باقىتسىزدىقتىڭ، كەدەيلىكتىڭ باستى سەبەپكەرلەرى سانايدى دا، ولاردى كىنالايدى، ونى جويۋدى تالاپ ەتەدى.

مىنە، بۇگىندە قازاقستان حالقى وسىنداي ەكىۇدايى كوزقاراس وتىندە تۇر: شەتەلدىكتەر ولاردىڭ تالابىنا باس شۇلعيدى، بىراق، تۇپكىلىكتى سەبەپتەرىن ساراپتاۋعا باس اۋىرتپايدى... ناتيجەسىندە، قازاقستان تەك شيكىزاتقا تاۋەلدى، ول تاۋسىلسا باسقا شاراسى جوق ءالسىز مەملەكەت قاتارىندا قالا بەرمەك...
ولار سىرتقا ساتىلاتىن شيكىزات بويىنشا ءبىزدى "مىقتى مەملەكەت" ساناسا، قازاقستاندىقتار، كەرىسىنشە، ءوز مەملەكەتىن ەش ءوندىرىسى دامىماعان، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىگى تولىق قامتاماسىز ەتىلمەگەن ءالسىز مەملەكەتپىز دەپ ساناپ، وسىعان قاتتى الاڭدايدى... تىپتەن، وسىدان قاۋىپتەنەدى! بۇل وتە اۋىر پسيحولوگيالىق جاعداي...

ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz