"رەيتينگ.kz" زەرتتەۋلەر اگەنتتiگi پايداسىزدار مەن پايدالىلاردىڭ تiزiمiن جاسادى. "رەيتينگ.kz" اگەنتتiگiنiڭ بۇل تiزiمiن جاڭالىق دەپ قابىلداۋعا كەلمەيدi, ارينە. ويتكەنi كiمنiڭ كiم ەكەنiن جۇرت جاقسى بiلەدi. تiزiمدە كەلiسپەيتiن تۇستار دا بار. دەگەنمەن دە، زەرتتەۋلەر اگەنتتiگi دەگەن اتى بولعان سوڭ، نازاردان تىس قالعان كەيبiر شەنەۋنiكتەر­دi قۇلاعىنان تارتىپ، سۋ بەتiنە شىعارىپتى. سونىمەن، پايداسىز جيىرما شەنەۋنiك كiم؟

بiرiنشi ورىندا ۇلتتىق بانكتiڭ ءتور­اعاسى گريگوري مارچەنكو تۇر. مار­چەن­كونىڭ ايەل­دەردiڭ زەينەت جاسىن ءوسiرۋ تۋرالى باستاماسى قوعامدا دۇربەلەڭ تۋعىزدى. بۇرىن-سوڭدى جۇرتقا مۇنشا جەككورiنiشتi بول­عان شەنەۋنiك جوق شىعار، ءسiرا. "توبەسiندە تەسiگi بار" مارچەنكو عوي بۇل، ءوزiنiڭ قانشالىقتى سۇيكiمiن كەتiرiپ العانىن تۇسiنسە كەرەك، زەينەت جاسىنا قاتىس­تى ماسەلەدەن قاشاتىن بولدى.

مارچەنكونىڭ ءمانiن كەتiرگەن بۇل عانا ەمەس، جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورلارىنىڭ مۇشكiل جاعدايى، بتا مەن اليانس بانكتiڭ ەس جيا الماۋى باس بانكيردi ۇيىققا باتىرا ءتۇستi.

"رەيتينگ.kz" زەرتتەۋلەر اگەنتتiگi پايداسىزدار مەن پايدالىلاردىڭ تiزiمiن جاسادى. "رەيتينگ.kz" اگەنتتiگiنiڭ بۇل تiزiمiن جاڭالىق دەپ قابىلداۋعا كەلمەيدi, ارينە. ويتكەنi كiمنiڭ كiم ەكەنiن جۇرت جاقسى بiلەدi. تiزiمدە كەلiسپەيتiن تۇستار دا بار. دەگەنمەن دە، زەرتتەۋلەر اگەنتتiگi دەگەن اتى بولعان سوڭ، نازاردان تىس قالعان كەيبiر شەنەۋنiكتەر­دi قۇلاعىنان تارتىپ، سۋ بەتiنە شىعارىپتى. سونىمەن، پايداسىز جيىرما شەنەۋنiك كiم؟

بiرiنشi ورىندا ۇلتتىق بانكتiڭ ءتور­اعاسى گريگوري مارچەنكو تۇر. مار­چەن­كونىڭ ايەل­دەردiڭ زەينەت جاسىن ءوسiرۋ تۋرالى باستاماسى قوعامدا دۇربەلەڭ تۋعىزدى. بۇرىن-سوڭدى جۇرتقا مۇنشا جەككورiنiشتi بول­عان شەنەۋنiك جوق شىعار، ءسiرا. "توبەسiندە تەسiگi بار" مارچەنكو عوي بۇل، ءوزiنiڭ قانشالىقتى سۇيكiمiن كەتiرiپ العانىن تۇسiنسە كەرەك، زەينەت جاسىنا قاتىس­تى ماسەلەدەن قاشاتىن بولدى.

مارچەنكونىڭ ءمانiن كەتiرگەن بۇل عانا ەمەس، جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورلارىنىڭ مۇشكiل جاعدايى، بتا مەن اليانس بانكتiڭ ەس جيا الماۋى باس بانكيردi ۇيىققا باتىرا ءتۇستi.

"مارتەبەلi" ەكiنشi ورىن iشكi iستەر مينيسترi قالمۇحانبەت قا­­سىموۆقا      بۇي­ىر­دى. وتكەن جىل­عى كەزەكتەن تىس اتتەستاتسيادان IIم جەكە قۇ­رامىنىڭ 10700 قىزمەتكە­رiنiڭ وتپەي قالۋى، IIم-نiڭ جەمقورلىققا بەلشەدەن باتۋى، جاڭاوزەندە حالىققا وق اتىلۋى، ارقانكەرگەن مەن Iلە الاتاۋى بوكتە­رiندەگi قاندى قىرعىن، تەرروريزم مەن ەكسترەميزم قاسىموۆتىڭ بۇعان دەيiن جيعان-تەرگەن ابىرويىن اياقاستى ەتتi. "قاسىموۆ مينيستر بولسا كوگەرەمiز" دەيتiندەردiڭ ءۇمiتi اقتالمادى. قاسىموۆ اسا قاۋiپتi قىلمىس­كەر­لەردi iزدەۋمەن ءجۇر ءالi.

ءۇشiنشi ورىنداعى اسىلجان مامىتبەكوۆ - انەكدوتقا تاپتىرمايتىن كەيiپكەر. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترiنiڭ شە­تەل­دiك قۇناجىنداردىڭ "قۇيرىعىن اڭدىپ" جۇرگەنiن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتiپ كورiڭiزشi. مامىتبەكوۆتiڭ سوزiنەن تۇسiنگەنi­مiز، وتاندىق بۇقالار شەتەلدiك قۇناجىندارعا جاقىنداۋدان بiر­تۇرلi ۇيالاتىن سياقتى. الدە ستاتۋسى سايكەس كەلمەيدi, الدە تiل بiلمەيدi...

ءتورتiنشi ورىنعا تابيعي مونوپوليانى قورعاۋ اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى مۇرات وسپانوۆ جايعاسىپتى. قاي­بiر جىلى وراز جاندوسوۆ وسى اگەنتتiكتi    باسقارعاندا پرەزي­دەنت­تiڭ ءوزi اگەنتتiكتi مونوپوليستەرگە جىعىپ بەر­گەن ەدi. سودان بە­رi بۇل اگەنتتiك باس كوتەرە العان جوق. باعا كۇننەن-كۇنگە ءوسiپ جاتىر، كوممۋنالدىق ءتو­لەمدەردiڭ قۇنى قۇيرىعىن ۇستاتپايتىن بولدى. وسىنىڭ ءبارi وسپانوۆتىڭ ەڭسەسiن كوتەرتپەي تۇر.

بەسiنشi ورىن قۇرىلىس iستەرi جانە تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق شار­ۋاشىلىق اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى سەرiك نوكين­نiڭ ەنشiسiندە. باسقاسىن بىلاي قويىپ، قاراعاندى قالاسىنىڭ "بەسوبا" ىقشاماۋدانىنداعى قۇلاپ قالعان ءۇيدi ايتساق تا جەتكi­لiكتi. بۇرىن-سوڭدى iرگەتاس قۇيماي-اق ءۇي سالعاندى كiم كورگەن؟ ونى دا كوردiك. سەرiك نوكيننiڭ ارقاسىندا.

التىنشى ورىنداعى ساليدات قايىربەكوۆاعا ءبارiبiر سياقتى. وتكەن جىلدىڭ باسىندا پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ ابدەن سىنادى. "100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحانا" باعدارلاماسىن دۇرىس iسكە اسىرا الماعانى ءۇشiن. ودان كەيiن ۇكiمەت باسشىسى ك.ءماسiموۆ جەر-جەبi­رiنە جەتتi. ەش وزگە­رiس جوق. مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋ سول باياعى تاز قالپىندا.

جەتiنشi ورىنداعى باقىتجان جۇماعۇلوۆتىڭ دا تەرiسi قالىڭ ەكەن. ۇلتتىق بiرىڭعاي تەستiلەۋدiڭ ۋ-شۋى جۇماعۇلوۆتىڭ ۇيقىسىن بۇزا المادى. بالاسى تومەن باعا الىپ كەلگەن كۇنi جۇماعۇلوۆتىڭ قۇلاعىن شۋلاتاتىندار بۇرىنعىدان دا كوبەيدi.

بار-جوعى بiلiنبەيتiن مينيسترلەر بار بiزدە. سولاردىڭ بiرi - ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا iستەرi جونiندەگi مينيستر جانار ايتجانوۆا. سەگiزiنشi ورىندا وسى ايتجانوۆا تۇر قاسقايىپ. كەدەندiك وداق پەن بiرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiكتە ەلiمiزدiڭ ۇلتتىق مۇددەسiن قورعاۋ جانار ايتجانوۆانىڭ شار­ۋاسى ەدi. بiراق ايتجانوۆاعا "ەكi قويىڭ - بiر سوم".

توعىزىنشى ورىنعا الماتىنىڭ اكiمi احمەتجان ەسiموۆتi قويىپتى. ەسiموۆ وكپەلەيتiن بولدى ەندi. ونىڭ ورنى كەم دەگەندە "ۇزدiك" بەستiكتiڭ iشiندە ەدi. ەسiموۆتi "ۇزدiك بەس­تiككە" سۇيرەپ اپاراتىن سەبەپ جەتكiلiكتi. ەسiموۆ دەگەندە باياعى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترi كارiب­جانوۆتىڭ تۇبiنە جەتكەن شەگiرتكە­لەر ەسكە تۇسەدi. شەگiرت­كەلەر كا­رiب­جانوۆتىڭ تاعىن كەمiرiپ قۇلاتسا، ەسiموۆ قارعا مالتىعىپ قالار دەسكەن جۇرت. ەسiموۆ قۋ ەكەن، اۋدان اكiمدەرiنiڭ موينىنا مiنiپ الىپ، بەلۋاردان كەلەتiن قاردى كەشiپ وتە شىقتى.

بۇدان كەيiنگi ورىنداردى وبلىس اكiمدەرi ءوزارا ء"بولiسiپتi". ونىنشى ورىندا اقتوبە وبلىسىنىڭ اكiمi ارحيمەد مۇحامبەتوۆ، ون بiرiنشi ورىندا قوستاناي وبلىسىنىڭ اكiمi نۇرالى سادۋاقاسوۆ، ون ەكiنشi ورىندا سولتۇستiك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكiمi سەرiك ءبiلالوۆ، ون ءۇشiنشi ورىندا اقمولا وبلىسىنىڭ اكiمi قايرات قوجامجاروۆ تۇر.

بۇدان ءارi تiزiم بىلاي تۇزiلەدi: ون ءتورتiنشi ورىن - پرەمەر-مينيستردiڭ ورىنباسارى ەربول ورىنباەۆ، ون بەسiنشi ورىن - باسەكەلەس­تiكتi قورعاۋ اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى عابيدۋللا ءابدiراحيموۆ، ون التىنشى ورىن - باس پروكۋرور اسحات داۋىلباەۆ، ون جەتiنشi ورىن - ەسەپ كوميتەتiنiڭ توراعاسى اسلان مۋسين، ون سەگiزiنشi ورىن - پارلامەنت سەناتىنىڭ توراعاسى قايرات ءمامي، ون توعىزىنشى ورىن - قورعانىس مينيسترi ادiلبەك جاقسىبەكوۆ، جيىرماسىنشى ورىن - ۇلتتىق عارىش اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى تالعات مۇساباەۆ.

اسحات داۋىلباەۆ، اسلان مۋسين جانە ادiلبەك جاقسىبەكوۆكە دە "وبال" بولدى. تiزiمنiڭ سوڭىنا سىرعىتىپ تاستاپتى بۇلاردى.

"ادiلبەك جاقسىبەكوۆ قورعانىس مينيسترi رەتiندە ەلگە قانداي پايداسىن تيگiزدi?" دەگەن سۇراقتى كەز كەلگەن ادامعا قويىپ كورiڭiزشi, كۇمiلجiپ قالادى. قالمۇحامبەت قاسىموۆتىڭ iزiن الا اسحات داۋىلباەۆ جاي­عاسۋى كەرەك ەدi. بيلiكتi سىنايتىن باق-تىڭ تالايىن جاپقان "ەرەن ەڭبەگi" ءۇشiن.

اسلان مۋسيننiڭ دە كوش سوڭىندا قالاتىن ءجونi جوق. سوڭعى بiر-ەكi جىلدا باسى ابدەن داۋعا قالعان مۋسيننiڭ مەملەكەتكە پايداسىنان گورi زيانى كوپ تيدi. جەتەكتەپ اكەپ وتىرعىزعان اكiمi iشiپ-جەپ، تايىپ تۇردى. وسىنىڭ ءوزi-اق مۋسين ءۇشiن ۇلكەن مينۋس. مەملەكەت ءۇشiن تيiمسiز شەنەۋنiك ەكەنiنiڭ بiر دالەلi.

ال ەندi تالعات مۇساباەۆ تۋرالى اڭگiمە باسقا. ونىڭ بايقوڭىرعا قاتىستى سوڭعى مالiمدەمەسi رەسەيگە ۇناماعانىمەن، جۇرتقا جاقتى. رەسەي رەسمي تۇردە نارازىلىق نوتاسىن جولداپ، ابiگەرگە ءتۇسiپ جاتىر. بايقوڭىردى مەملەكەتكە قايتارىپ العىسى كەلگەن ادامدى پايداسىز شەنەۋنiك دەۋگە بولا ما؟ مەملەكەتكە پايدالى ون ەكi شەنەۋنiكتiڭ تiزiمiندە بiرiنشi ورىنعا پرەزيدەنت اكiمشiلi­گiنiڭ جەتەكشiسi كارiم ءماسiموۆتi قويىپتى. ءماسiموۆتiڭ كiمگە قانداي پايداسى تيگەنi وزiنە ايان. ەكiنشi ورىنداعى سەرiك احمەتوۆ وبلىس اكiمi رەتiندە ەل ءۇشiن بiراز پايدالى iس iستەدi. پرەمەر-مينيستر رەتiندە ءوزiنiڭ بiلiكتi باسشى ەكەنiن باس-اياعى ءجۇز كۇننiڭ iشiندە دالەلدەپ شىقتى.

ۇقك توراعاسى نۇرتاي ابiقاەۆتى پايدالى شەنەۋ­نiك­تەر تiزiمiندە ءۇشiنشi ورىن­عا قويۋدىڭ ەش ءجونi جوق. مەملەكەتكە پايداسى تيۋi ءۇشiن شەنەۋنiكتiڭ ەڭ الدىمەن ءوزi باسقاراتىن ورگانعا پايداسى تيۋi كەرەك ەمەس پە؟ الدە ابiقاەۆتىڭ ۇقك باسشىلىعىنان باسقا مiنسiز ات­قارىپ جۇرگەن لاۋازىمدى قىزمەتi بار ما؟

ءتورتiنشi ورىننان باستاپ ون ەكiنشi ورىنعا دەيiنگi ساتىعا وبلىس اكiمدەرi مەن اگەنتتiك باسشىلارى جايعاسىپتى. ۆيتسە-پرەمەر قى­رىم­بەك كوشەرباەۆتىڭ، استانانىڭ اكiمi يمانعالي تاس­ماعامبەتوۆتiڭ، شىعىس قا­زاقستان وبلىسىنىڭ اكiمi بەردiبەك ساپارباەۆتىڭ، باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكiمi نۇرلان نوعاەۆتىڭ شارۋاشىلىققا تاستاي ەكەنiن بiلەمiز.

"سامۇرىق-قازىنا" ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ باسشىسى ومiرزاق شوكەەۆتiڭ، ءماجiلiس سپيكەرi نۇرلان نىعماتۋل­ليننiڭ جانە يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترi اسەت يسەكەشەۆتiڭ، سپورت اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى تالعات ەرمەگياەۆتiڭ ەسiمدەرi جۇرت­تىڭ اۋزىندا ءجۇر. ال ەندi پايدالى شەنەۋنiكتەر تiزiمiنە مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi جونiندەگi اگەنتتiكتiڭ توراعاسى ءاليحان بايمەنوۆتiڭ قالاي كiرiپ كەتكەنiنەن تاڭىمىز بار؟ بايمەنوۆتiڭ "اق جولدى" ىدىراتۋ ارقىلى جۇيەگە پايداسى تيگەنi راس، بiراق ەلگە پايداسى تيگەن جوق.

مiنە، زەرتتەۋلەر اگەنت­تiگiنiڭ تiزiمiنە بiز وسىلايشا بiرقاتار "تۇزەتۋلەر" ەنگiز­دiك. تيiمدiلەردiڭ دە تيiم­سiزدەردiڭ دە تiزiمiنەن تابىلماي قالعاندار بار. تiزiمنەن تىس قالعاندار ءوز اتتارىن قاي ساپقا قوسارىن وزدەرi شەشسiن.

ە.بيەكە.

«جاس الاش» گازەتى