قازاق اياق جالاعاندى "سىلىمتىك" دەپ، ونى "بۇرالقى يتكە" تەڭەپ، تەۋىپ تاستاپ وتىرعان... ول - جامان ادەت. جاعىمسىز قىلىق.
قازاقتا "اياققا جىعىلدى", "اياققا جىعىلۋ" دەگەن سوزدەر بار. ونى جوققا شىعارمايمىز.

الايدا، مۇنداي ورەسكەل جاعداي ادام كەشىرۋگە بولمايتىن كۇنا جاساعاندا عانا ورىن الادى.

ياعني، قازاقتا "اياققا جىعىلۋ" دەگەنىمىز اردى اتتاۋمەن تەڭ كەلەتىن اۋىر جازا ءتۇرى بولعان. سودان بولار، قازاق "الدىڭا كەلسە (اياققا جىعىلسا دەڭىز) اتانىڭ قۇنىن كەش" دەگەن!

ويتكەنى، قازاقتا ار - ومىردەن جوعارى تۇراتىن ادامي قاسيەت سانالادى.
قازاق "قوياندى - قامىس، ەردى - نامىس ولتىرەدى" دەگەندە وسىنى ايتادى. (مۇندا ار مەن نامىس سينونيم).

سوڭعى زاماندا قازاقتا "انانىڭ اياعىن ءسۇيۋ" ورىن الا باستادى...
بۇل قايدان كەلگەن ءداستۇر؟

ءبىر كەزدەرى قازاقتار ءۇندى فيلمدەرىن كوپ كورەتىن. مىنە، سول فيلمدەردە قىز-جىگىتتەردىڭ جاتا قالىپ "اياق ءسۇيۋ" ۇلگىسى كوپ بولۋشى ەدى.... ول، تىپتەن، كوزگە جاس ۇيىرەتىن كادرلەر بولدى.

بىراق، فيلمدە سول كادردى كورىپ جىلاپ العان قىز-جىگىتكە بىلاي شىعا ء"سۇي مىنا اياقتى" دەسەڭ - توبەلەسۋگە دايىن تۇراتىن.

سەبەبى، ءفيلمنىڭ اتى فيلم، ال - ومىردە قازاق حالقىنىڭ ءوز ءداستۇرى، ءوز كوزقاراسى، ياعني "اياق ءسۇيۋدى" قورلىق سانايتىن تۇسىنىگى بار ەدى.
ويتكەنى، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاربيەسىندەگى "جىگىت بولۋ", "قىز بولۋ" تۇسىنىكتەردىڭ باستاۋىندا ەڭ الدىمەن ار-نامىس تۇراتىن.

ول ادەتتەن اينۋ، ياعني "اياققا جىعىلا كەتۋ" - اۋلەت ابىرويىن ايرانداي توگەتىن قىلىق قاتارىنا جاتاتىن.
سوندىقتان، قازاق انالارى ونداي ۇلدارىن "تەكسىز بولما" دەپ، ونداي جامان قىلىقتان تەجەيتىن...

ءسوز وتپەسە - قامشىمەن اياماي ارقادان وسىپ الۋعا دا باراتىن...
ول زامان جىگىت نامىسى مەن اۋلەت نامىسى اجىراماعان كەز ەدى.
نامىسسىز ەزدەر (جىگىت ەمەستەر), ياعني، "اياق سۇيگىشتەر" ەلىن قورعاي المايتىن نامىسسىز سىلىمتىك سانالىپ، سوعان ساي قوعامنان الاستاتىلىپ ۇستالاتىن...
ال، ءۇندى فيلمدەرىندەگى "اياق ءسۇيۋ" ءۇندى حالقى ءۇشىن "اناعا ماحابباتتىڭ" شىڭى. سەبەبى، ۇندىلىكتەردىڭ بولمىسىندا، دۇنيەتانىمىندا "جاۋىنگەرلىك نامىستان" بۇرىن "ماحاببات سەزىمى", "سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى" جوعارى تۇرادى. ول بۇل حالىقتىڭ وزىندىك سيپاتى.

ەندى، وسىنى قاز-قالپىندا كوشىرىپ اكەپ، قازاق بولمىسىنا ەكسەڭىز - قانداي ناتيجە الامىز؟

الاتىن ناتيجەسى مىناۋ بولىپ شىعادى:
- جاساندى ماحاببات (سۇيىسپەنشىلىككە پاروديا).
- قور بولعان (اياققا تاپتالعان دەڭىز) ار مەن نامىس!
سوندىقتان، قۇرمەتتى اتالار، تويعا بارعاندا قالتاعا سۇيەك ءمۇجيتىن باكىنى عانا سالماي، قولعا دىراۋ قامشىنى دا ۇستاي بارىڭىزدار...

ۇيلەنەتىن جىگىت "اياقتى ءسۇيىپ" جاتسا، ءسۇيىپ بىتكەن سوڭ "الاتىن العىسىڭ مىنە" دەپ دىراۋ قامشىمەن ارقادان ءبىر-ەكى وسىپ-وسىپ الساڭىزدار - "اياق سۇيگىش" مىگىت قايتادان جىگىت قالپىنا كەلەدى دەپ ويلايمىن...

ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz