تولەرانتتىلىق (لات توزىمدىلىك، كونۋشىلىك)- باسقا ويعا، كوزقاراسقا، نانىم-سەنىمگە، ءىس-ارەكەتكە، ادەت-عۇرىپقا، سەزىم-كۇيگە، يدەيالارعا توزىمدىلىك، جۇمساقتىق كورسەتە ءبىلۋ قاسيەتى. تولەرانتتىلىق – ادام قۇقىعى مەن بوستاندىعى، پليۋراليزممەن قاتار نەگىزى دەموكراتيالىق پرينتسيپتەردىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى. ول قوعامنىڭ جالپى جانە ساياسي مادەني دەڭگەيىنىڭ كورسەتكىشى.

ۇلتارالىق تاتۋلىق پەن دىنارالىق تولەرانتتىلىق – قازاقستانداعى تۇراقتىلىق پەن دامۋدىڭ باستى كەپىلى بولدى.

تولەرانتتىلىق دەگەنىمىز – وزگەلەردىڭ ءدىني سەنىمىنە  شىدامدىلىق پەن توزىمدىلىك تانىتۋ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ولاردىڭ سەنىمىنە سىي-قۇرمەتپەن قاراۋ .

قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا 130-دان استام ۇلت پەن 20-عا جۋىق كونفەسسيا وكىلدەرى ءومىر سۇرەدى. بۇل دەگەنىمىز ءبىزدىڭ ەلىمىزگە تولەرانتتىلىق ۇعىمى جات ەمەس. تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن بەرى قازاق ەلى كوپتەگەن ۇلت پەن ۇلىسقا پانا، ۇلكەن شاڭىراق بولىپ كەلدى جانە سولاي دا جالعاسا بەرمەك. مۇنداي دىنارالىق جانە ۇلتارالىق تاتۋلىق سيپاتتى ۇستاۋ وڭايعا سوقپايدى، الىپ يمپەريالى ەلدەردىڭ وزىندە ديسكريميناتسيالىق ارەكەتتەر زاردابىن تارتىپ كەلگەن ۇلتتاردى، ءدىن وكىلدەرىن كورىپ، ەستىپ كەلەمىز. بۇل ارەكەتكە مەنىڭ ويىمشا، ناعىز قاراڭعى ادامنىڭ باراتىن ءىسى. قازىرگى زامانعا قاراي وتىرساق، ءار ەلگە جولىمىز اشىق بولىپ كەلدى، وسى تۇستا باسقا ەلدە ءجۇرىپ سىيلاستىق تانىتا بىلگەن ادامنىڭ ويى تەرەڭدە جاتقانىن بىلۋىمىزگە بولادى.

قاسيەتتى قۇران كارىمدە « ۋا،ادامدار! ءشۇباسىز سەندەردى ءبىر ەر مەن ءبىر ايەلدەن جاراتتىق. سونداي-اق سەندەردى ءبىر-بىرىڭمەن تانىسىپ، تابىسۋلارىڭ ء(ھام بىرىڭە-ءبىرىڭ قامقورشى دوس بولىپ، ءوزارا جاردەمدەسىپ، تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرۋلەرىڭ ءارى جەر بەتىن كوركەيتۋلەرىڭ) ءۇشىن سان الۋان ۇلىستار مەن رۋلارعا بولدىك... » (حۋجۋرات سۇرەسى، 13 ايات) دەلىنگەن. ياعني، اللاھ تاعالانىڭ ءوزى ءار ۇلت پەن ۇلىستىڭ بىرىگە ءوز ەلىن، جەرىن كوركەيتۋىن قالاعان. ولاي بولسا، رۋلىق بولىسكە سالىنىپ، ۇلتشىلدىق پەن دىنشىلدىك جاساعان ادامدى ناعىز قاراڭعىلىقتىڭ اداسۋىندا جۇرگەن ادامعا تەڭەيمىز.

قازىرگى زامانعى جاستاردىڭ ويى بولەك. ءار اداممەن ارالاسۋدا ونى ۇلت پەن ۇلىسقا بولمەي، الدىمەن ادامگەرشىلىگىنە، ورتاق ويدا بولۋىنا قاراپ باعالايدى. ورتانى بولگەن، بۇرىنعى ويدا قالعان رۋدى ءبولىپ، ءجۇزدى ءبولىپ قازاقيلىققا سالىنعان وكىلدەر. ودان قالسا، رۋ مەن ءجۇزدى قويىپ، ۇلتى مەن دىنىنە قاراپ، ءتۇرى مەن تۇسىنە قاراپ، كەلەر ۇرپاعىنا، بالالارىنا وسىنى ناسيحاتتاعان ادامدارىمىز. ۇلكەن بۋىن وكىلدەرىنە قاراعاندا، جاستار اقىلدى  دەگەن وي وسىدان تۋىندايدى...

ەگەر قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى جارقىن بولۋىن قالاساق، ۇلتشىلدىق پەن ناسىلشىلدىكتى ارتتا قالدىرعانىمىز ءجون. قازاق جۇرتىنىڭ شاڭىراعىندا بولاتىن دىندەركوشباسشىلارى سەزىنىڭ ماقساتى دا دىنارالىق جانە ۇلتارالىق تاتۋلىقتى ساقتاۋ. تولەرانتتىلىق يدەياسىن العا قويىپ، الەمدىك دەڭگەيدەگى گلوبالدى پروبلەمالاردى شەشۋ. الەمنىڭ تىنىش بولۋىن، ەلىنىڭ تىنىش بولۋىن قالاعان ءار ازامات، الدىمەن ءوزىن، ودان كەيىن وزگەلەردى جوندەۋى كەرەك. قاراڭعىلىق الىسقا الىپ بارمايدى.

دىنارالىق تاتۋلىق پەن تولەرانتتىلىق – ەلىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعى!

باتىرحان شاپاعات ارتىققىزى،

جامبىل وبلىسى اكىمدىگى «ءدىن پروبلەمالارىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ» ءدىنتانۋشىسى

Abai.kz