يدەولوگيالىق شەكتەۋدەن قۇتىلىپ، توي بيزنەسى شوۋ بيزنەسىن شاڭ قاپتىرعان قازاق جۇرتى قانداستار قايتا جاڭعىرتقان «قارا جورعا ءبيىن» ءالى دە جاتسىنىپ كەلەدى ەكەن. زەرتتەۋشىلەردىڭ تاريحي دەرەكتەرمەن «قارا جورعانىڭ» «ەر قاناتى – ات» دەپ سانايتىن ۇلتىمىزدىڭ كوشپەندى ومىرىنەن تۋعان ءتول ونەرى ەكەنىن دالەلدەگەنىنە قاراماستان، «جيھانگەز ماركو پولو ەستەلىگىندە جازىپ تا، زاتاەۆيچ ول تۋرالى ءبىر اۋىز ايتىپ پا؟!» دەپ تاپا تال تۇستە شالىقتايتىندار دا بار ەكەن. «قارا جورعانىڭ» قازاقتىكى ەمەس، قالماقتىكى ەكەنىنە موڭعوليا مەن قىتايدان كەلگەن قازاقتاردى كۋالىككە تارتاتىندار دا شىعىپتى.

كاسىبي ءبيشى پەريزات وماروۆا فەيسبۋك پاراقشاسىندا موڭعول ەلىنەن كەلگەن تانىستارىنىڭ «قارا جورعا ءبيىن» قالماقتىكى دەگەنىن جازىپتى. وعان ءۇن قوسقان جۋرناليست ەرجان ءابدرامان دا: «قارا جورعا – قازاقتىڭ ءبيى ەمەس» دەپتى ءبىر كىسى. مۇنى ەستىپ ەسىمە اۋىلداعى جاقاش اكەمىز ءتۇسىپ وتىر. جاقاش اعا ءبىراز جىل بۇرىن دۇنيەدەن ءوتتى. يماندى بولسىن، جاقسى ادام ەدى. سو جولى ما ءبىر سۇراعانىمدا، قالماق ءبيىن قىتايدا جۇرگەندە كورشى اۋىلعا توي-تومالاققا بارىپ سونداعى «قالماقتاردان» ۇيرەنگەنىن ايتتى» دەپ، بۇرىنعى جازباسىن قايتا سالىپتى. وعان ارىپتەسى نۇرتاي لاقان الدىمەن: «قالماقيادا «قاراجورعانى» ۇلتتىق بي رەتىندە بيلەپ جۇرگەن قالماقتار بار ما ەكەن؟ ەندىگى ءبىر رەت «بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىق بي» دەپ شىعاتىن ەدى عوي» دەپ سۇراق قويىپ، ارتىنان: «ءىش پىسقاندا شىڭعىسحان مەن قاراجورعانى تالعاجاۋ ەتە بەرەتىن بولدىق قوي» دەپ ازىلدەپتى.

بىزدە كوڭىلدەگى كۇدىكتى سەيىلتۋ ءۇشىن شىنجاڭنىڭ موڭعۇلكۇرە اۋدانىندا تۋىلىپ، قازىرگى كۇنى مەملەكەتتىك «سالتانات» بي انسامبلىندە سوليس بولىپ جۇرگەن كاسىبي ءبيشى ەرنۇر قارقبولۇلىنىڭ پىكىرىن ءبىلۋدى ءجون سانادىق.
موڭعۇلكۇرە اۋدانى ءبىزدىڭ نارىنقول اۋدانىمەن شەكارالاس. مۇندا 19-عاسىردا سالىنعان موڭعولداردىڭ ۇلكەن بۇتحاناسى بار. اۋدان اتى سوعان بايلانىستى قويىلعان. اۋداندا «ساعانۋسۇن» موڭعول اۆتونوميالى اۋىلى بار. اۋدان ورتالىعىنداعى مادەنيەت ورتالىعىندا موڭعولداردىڭ دا ءانشى-ءبيشى ونەرپازدارى ونەر كورسەتەدى. ەرنۇر جاستايىنان بيگە اۋەستەنىپ، سول ورتادا ءوسىپ، ءار ۇلتتىڭ بيىنە قانىققان. كوركەمونەر ينيستيتۋتىندا وقىعاندا دا، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ انسامبىلىندە جۇمىس ىستەگەندە دە، ءار ۇلت وكىلدەرىنىڭ ونەرپازدارى قاتىساتىن وبلىستىق، رايوندىق، مەملەكەتتىك دەيگەيدەگى مادەني شارالاردا موڭعول بيشىلەرىمەن بىرگە جۇرگەن، ونەر كورسەتكەن. ءبىزدىڭ وعان تاڭداۋىمىزدىڭ ءتۇسۋ سەبەبى دە سوندىقتان. سىرت كوزبەن تون پىشكەننەن گورى موڭعول ءبيىنىڭ ەرەكشەلىگىن، وزىندىك بوگەنايىن ءبىر كىسىدەي بىلەدى.

«قارا جورعا – قالماقتىكى» دەگەن داۋدان شارشاعانىم سونشا، قازىر، ءتىپتى نازار اۋدارمايتىن بولدىم» دەگەن ەرنۇر: «بۇل داۋدىڭ ءبارى بيگە دەگەن كاسىبي كوزقاراستىڭ تايازدىعىنان» دەپ سانايدى. قالماق ءبيى مەن قارا جورعا ءبيىنىڭ ايىرماشىلىعىنا توقتالعان كاسىبي ءبيشى: «قارا جورعا ءبيى قازاقتىڭ «62 قوڭىر» اتانعان كۇيلەرى سياقتى 62 تامىر ءيىپ ورىندالادى. ال قالماق بيىندە بەلدەن جوعارى بۋىندار قوزعالادى، قولدى سىرتقا سەرپىپ بيلەيدى. ال قارا جورعادا قول «قوشقار ءمۇيىزى» سياقتى ىشكە قايىرىلىپ، بۋىن-بۋىندار قوزعالىسقا كەلەدى» دەيدى. گوسترولدىق ساپارلارمەن تالاي ەلدى ارالاعان تالانتتى ءبيشى باشقۇرتتاردا دا، حاكاستاردا دا، قىرعىزداردا دا قارا جورعا سياقتى بي قيمىلدارىنىڭ بار ەكەنىن كورگەنىن ايتادى. ونىڭ سەبەبىن ەۋرازيا دالاسىن ەن جايلاعان كيىز تۋىرلىقتى، ات جالىندا ويناعان كوشپەلى حالىقتاردىڭ تۇرمىس ادەتىنىڭ ۇقساستىعىنان تۋىنداعان دەپ تۇسىندىرەدى. كوشپەندى حالىقتاردىڭ بي ونەرى دە تاريحى سياقتى ءبىر جۇيەگە تۇسسە داۋ-داماي ءوز-وزىنەن تيىلادى دەپ سانايدى.

Abai.kz