ۇلىقبەك ەسداۋلەت. اقىن دەگەن ءبىر ۇلت بار
قازاقيا
قازاقيام - ازات ۇيام،
قوڭىر جۇرتىم، ۇلى ەلىم.
قاڭقىلداعان قاز اتىنان
ءسوز ساپتاعان سۇلەيىم.
-قانعا قان!- دەپ،
-جانعا جان!- دەپ،
اتام قازاق ۇيرەتكەن.
ءوتتى عاسىر سانداعان كوپ
اق سويىلىن سۇيرەتكەن.
شىڭبىسىڭ سەن - حان-ءتاڭىرىم،
الدە بەتپاق - ءشولمىسىڭ،
قاڭسىسا دا قان تامىىرىڭ
قىڭق ەتپەيتىن كونبىسىم.
تاسىدىڭ دا جۋاسىدىڭ،
ءتۇپسىز ارناڭ تولساشى،
دۇنيەنىڭ كۇناسىنىڭ
جۋىلاتىن مونشاسى.
ايالاعان ازاتتىعىم
بۇل بۇل ۇشسا باسىمنان،
كىمگە كەرەك قازاقتىعىم
ماقتان ەتكەن جاسىمنان؟
توبەڭدەگى ايدى مىنا
تۇمارىڭداي كورەمىن.
قاپالى دا، قايعىلى دا،
قوڭىر ەلىم، ءور ەلىم.
توپىراقتىڭ تابىن سەزدىم،
جۇگىردىم دە جىعىلدىم.
وتان دەگەن نازىم ءسوزدىڭ،
ءمانىن سەنەن ۇعىندىم.
اسپانداي كەڭ اتامەكەن،
ءيى قانباس كون دالا،
سەنى ءسۇيۋ - قاتە مە ەكەن،
ءسۇيىپ وتەم سوندا دا!
ءبىز - تۇركىلەرمىز
قازاقيا
قازاقيام - ازات ۇيام،
قوڭىر جۇرتىم، ۇلى ەلىم.
قاڭقىلداعان قاز اتىنان
ءسوز ساپتاعان سۇلەيىم.
-قانعا قان!- دەپ،
-جانعا جان!- دەپ،
اتام قازاق ۇيرەتكەن.
ءوتتى عاسىر سانداعان كوپ
اق سويىلىن سۇيرەتكەن.
شىڭبىسىڭ سەن - حان-ءتاڭىرىم،
الدە بەتپاق - ءشولمىسىڭ،
قاڭسىسا دا قان تامىىرىڭ
قىڭق ەتپەيتىن كونبىسىم.
تاسىدىڭ دا جۋاسىدىڭ،
ءتۇپسىز ارناڭ تولساشى،
دۇنيەنىڭ كۇناسىنىڭ
جۋىلاتىن مونشاسى.
ايالاعان ازاتتىعىم
بۇل بۇل ۇشسا باسىمنان،
كىمگە كەرەك قازاقتىعىم
ماقتان ەتكەن جاسىمنان؟
توبەڭدەگى ايدى مىنا
تۇمارىڭداي كورەمىن.
قاپالى دا، قايعىلى دا،
قوڭىر ەلىم، ءور ەلىم.
توپىراقتىڭ تابىن سەزدىم،
جۇگىردىم دە جىعىلدىم.
وتان دەگەن نازىم ءسوزدىڭ،
ءمانىن سەنەن ۇعىندىم.
اسپانداي كەڭ اتامەكەن،
ءيى قانباس كون دالا،
سەنى ءسۇيۋ - قاتە مە ەكەن،
ءسۇيىپ وتەم سوندا دا!
ءبىز - تۇركىلەرمىز
ءبىز - تۇركىلەرمىز...
ءبىز - تۇركىلەرمىز!
كوك اسپانداي جارقىلداپ، كۇركىرەرمىز،
كوك اسپاننىڭ بۇلتىنداي سىلكىنەرمىز،
كوك بورىدەن تۋعانىمىز راس بولسا،
كوك تاڭىردەن قۋات اپ، ءبىر تۇلەرمىز.
كەۋدەمىزدى بيلەگەن اسقاق ارمان،
تاريحىمىز داستان بوپ تاستا قالعان،
تىرسەگىمىز تىلىنگەن كەزدەردە دە
جان جۇرەكتى جەرىم جوق جاسقا مالعان.
جۇتىپ قويعان عاسىرلار وكتەم ءۇنىن،
ايعا قاراپ ۇلىعان كوك ءبورىمىن.
اتقا مىنسەم كەتەمىن ارۋاقتانىپ،
اراسىندا جەلىك بار ەت-تەرىنىڭ.
اتقا مىنسەم كەتەمىن ايباتتانىپ،
قىلىش كورسەم كەتەمىن قايراتتانىپ.
عاسىرلاردىڭ بەتىنە قالقىپ شىققان،
ءبىزدىڭ حالىق - بۇ دا ءبىر قايماق حالىق!
نامىسىمداي ەشكىمگە تاپتاتپاعان،
تۇركىستاننىڭ كۇمبەزى اسقاقتاعان.
بابالارىم جاتىر عوي باتا بەرىپ،
ارۋاقتار اماناتىن اقتاپ باعام.
كوك تاڭىردەن كوڭىلگە نۇر تىلەرمىز،
كوك اسپانداي ءالى دە كۇركىرەرمىز.
كوك ءبورىلى كوك بايراق كوككە شىقسا،
قاي دۇشپاننىڭ الدىندا ىركىلەرمىز؟
ءبىز - تۇركىلەرمىز!
ءبىز - تۇركىلەرمىز!!
ءبىز - تۇركىلەرمىز!!!
ەپوسقا ەلiكتەۋ
سۇيگەنiڭ قانداي دەيسiڭ سەن:
كۇندi كور دە - ءوزiن كور،
ءتۇندi كور دە - كوزiن كور.
ايدى كور دە - قاسىن كور،
داريانى كور دە شاشىن كور.
اي مەن جۇلدىز، كۇن - ءبارi
جiپ ەسە الماس جولىنا.
پەريزات، حوردىڭ قىزدارى
سۋ قۇيا الماس قولىنا!
مۇنتاز مىنەز، شىراق وي،
تالشىبىقتاي تۇلا بوي.
بالاۋىزداي بال ەرىن،
بۇل قىزدى سۇيمەۋ كۇنا عوي!؟.
...سۇيگەنiڭ قانداي دەيسiڭ سەن!
ساعىنىش
ساعىنامىن. جابىعامىن. باعىنامىن جۇرەككە.
نە قىلامىن؟ ءبارi ءمالiم: سەزiم وسى - دiر ەتپە!
ءسۇيiپ قالدىم. تۇيىقتالدىم. ۇيىپ-قاندىم سىرىنا.
بيiك تاۋدىڭ شىعىپ تا الدىم بارسا كەلمەس شىڭىنا.
قۇستار عانا قۇشتارلانا ۇشتى اينالا توبەمنەن،
ۇستامدى اعا، تۇسپالداما، -وز سورىمنان كورەم مەن!
قارلى اسقارعا، نار باستاۋعا، بارماس تاۋعا شىعىپپىن.
الجاسقاندا قالماس قايدا التىن باسى جiگiتتiڭ؟!
قازاقى ۇرلىق
تىششۋ لەت نە ۋديۆلياەت نيكوگو -
تاك ۋجە سدەلان چەلوۆەك.
نىنە، پريسنو و ۆوۆەك
تسارستۆۋەت ناد ميروم ۆوروۆستۆو.
رەديارد كيپلينگ. «وبششي يتوگ».
مىناۋ ءومiر قالعان بiزگە مۇراعا،
بارىمتا مەن قارىمتادان تۇرا ما؟
ۇيدەگi قوي،
ميداعى وي ۇرلانىپ،
كومiلگەندەي كوز كورمەيتiن ۇراعا.
تابىنىڭدى قاسقىر الدى قورۋعا،
دارىنىڭدى دالدۇرiشتەر تورۋدا،
دوربالاعان،
اربالاعان قۋ قۇلقىن،
جەردi تەسiپ،
ەلدi تەسپەي سورۋدا.
مۇنايىڭدى جۇتقىزادى قالتاعا،
قۇدايىڭدى ۇتقىزادى كارتاعا،
تەمiرiڭدi, كومiرiڭدi از دەسەڭ،
ءومiرiڭدi قوسا جۇتار،
قورقا ما؟
بار الەمگە بولعاننان سوڭ اقشا بي،
قالدى ما ەكەن قاندا - نامىس،
باستا - مي؟
جورگەگiنەن الدانۋعا ۇيرەنiپ،
قۇر ەمiزدiك سورىپ جاتىر جاس ءسابي.
اياقتارىن باسا المايدى بارلىقتان،
قورقار كiم بار بۇيرىق پەنەن جارلىقتان؟
قازاق وزدى،
قازاق وزدى، ادامزات،
تىم بولماسا ۇرلىق پەنەن قارلىقتان.
داڭقتىراق
دانiككەننەن قۇنىققان،
كiم قۇتىلار قۇلقىن دەگەن قۇرىقتان،
بار ۇرىنىڭ اۋزىن بiر-اق ۇراتىن،
اجال دەگەن ۇرى بارىن ۇمىتقان.
كۇزگI دەۆالۆاتسيا
الا جاز وتە شىقتى سايران قۋىپ،
القىنىپ قالا بەردiم ايلام قۇرىپ.
الدىما الىپ كەلدi
الحيميك - كۇز
التىنعا جاپىراقتى اينالدىرىپ.
كۇزگi باق قۇشاعىنا جيi ەنەمiن،
كۇرسiنiپ،
كۇرەڭ كۇنگە سۇيەنەمiن.
كۇلiمدەپ قايتا كەلسە قايران كوكتەم،
كۇيدiرiپ ەرiنiنەن سۇيەر ەدiم.
كوزiمنەن بۇل-بۇل ۇشتى-اۋ مۇڭسىز جالعان،
كۇمبەزi كۇلگiندەنiپ،
كۇن سىزدانعان.
اسپاننان التىن شاشىپ اعاشتار تۇر، -
اسىلدىڭ زامانى عوي قۇنسىزدانعان...
2000
* * *
وزدەرi وتكەن كوپiرلەرiن
ورتەپ كەتكەن اعالار-اي.
وتكەل تاپپاي وكiنگەنiم،
وزەن بويىن جاعالاپ-اي...
وتە قويار قايىق تا جوق،
وتكەل تابار بايىپ تا جوق،
ءور كەۋدەمەن قويىپ كەتتiم،
ولەرمەنگە ايىپ تا كوپ.
تارتىپ كەلەم بارىم سالىپ،
تىرمىسامىن،
تالعاندايمىن.
تاۋ تولقىننان قارىم تالىپ،
تاۋىم قايتىپ،
تال قارمايمىن.
الدا
كوزدi باقىرايتىپ،
اعالار تۇر اقىل ايتىپ:
«الاي جۇزبە، بىلاي ءجۇز! - دەپ.
ارىنىڭدى سىنايمىز...» - دەپ.
اساۋ تولقىن اراسىنان
مەن كەلەمiن قۇدايدى iزدەپ!
سءوز
سوزبەن جۇزدەستiم. سوزبەن تانىستىم.
سوزگە عاشىق بوپ، جاتا-جابىستىم.
ءسوزدiڭ سيقىرى بيلەپ بويىمدى،
سوزبەن ۋلانىپ، سوزدەن بال iشتiم.
سوزدەن وت جاقتىم، وشاق لاۋلاتتىم.
سوزدەن وق جونىپ، جەبە زاۋلاتتىم.
اڭعىرت ازۋدى ايعا بiلەدiم،
البىرت كوڭiلدi قارعا اۋناتتىم.
سوزگە سەندiم مەن. سوزگە سەمiردiم.
جانىم-تانiممەن سوزگە بەرiلدiم.
سوزدەن وق تيدi, سوزدەن جىعىلدىم،
سوزدەن قۋات اپ، سوزگە جەگىلدىم.
سوزبەن الىستىم. ءسوزدi كەمiردiم.
سوزدەن شارشادىم. سوزدەن جەڭiلدiم.
ەتتەن ءوتتiڭ عوي، سۇيەككە جەتتiڭ عوي،
سوزەكە، سونشا ساعان نە قىلدىم؟..
مۇڭلى ءولەڭ
ءمالiم ماعان مىناۋ جاق:
مىناۋ كوشە، مىناۋ باق،
مەن سىرعاناق تەبەتiن
مۇرشا تاپقان مۇزويناق،
مۇنارلانعان ەسكەرتكiش -
مۇلگiپ كەتكەن قىراۋلاپ،
مىسقىل كۇلكi تۇرعانداي
ميىعىندا جىن ويناپ،
ماي توڭعىسىز ايلى ءتۇن،
مىسىقتايىن مياۋلاپ،
مايى ازايعان مايشامداي
موليگەن اي تىم اۋلاق،
مارعاۋ اسپان مىزعيدى
مالما تىماق مۇڭ ورناپ،
ءماجنۇن تالدار مايىسىپ،
مالكiلدەيدi تۇماۋراپ،
مونتانسىعان الەمنەن
مەن دە تۇرمىن سىر اڭداپ -
مامىراجاي مەزەتتە
مازاسى جوق تiرi ارۋاق،
مايقان-مايقان كوڭiلiم
مىجىعانداي پiل اۋناپ،
مەرتiكتi مە بiلمەيمiن
مiنگەن اتىم لاۋلاپ،
مويىنسۇنباس جۇرەگiم
مۇز ۇستiندە ءجۇر اۋناپ،
مارتۋ باسقان سەكiلدi
مىستى قۇرتىپ بۇعاۋلاپ،
ماڭىپ جاتىر ميىمنان
مىڭ-مىڭ سۇراق تىراۋلاپ،
مال قايىرعان مالايداي
ماعىناسىز قۇراۋلاپ،
مۇڭ مەڭدەيدi بويىمدى،
ميىمدا سان سۇراۋ قاپ:
- ءمانi قايدا ءومiردiڭ؟
مۇنى تابار كiم ويلاپ؟
مەزگiل وتە بەرە مە
ءمولدiرiمدi لايلاپ؟..
... مىڭق ەتپەيدi مىنا الەم،
مىناۋ كوشە، مىناۋ باق...
ۋاقىتتى كIم جاراتتى
ۋاقىتتى كiم جاراتتى ەكەن
جىلدام عىپ؟..
بالا كەزدە بۇلىقسىدىق، بۇلداندىق،
جiگiت شاقتا قىزىق قۋىپ، قىز قۋىپ،
شاتاق قۋىپ، شالقىپ-تاسىپ، جىنداندىق،
تايتالاستا ءتۇسiپ تالاي يتجىعىس،
ۋاقىت - بiزدi,
بiز - ۋاقىتتى قۇلداندىق،
قولداعىنىڭ ءبارi سۋسىپ ۋىستان،
اقىرىندا ايدالادا قۇر قالدىق.
ۋاقىتتى كiم جاراتتى ەكەن وتپەس قىپ؟..
ساعىنىشتىڭ سارىوزەنiن كوپ كەشتiك،
كۇتۋمەنەن ءوتتi بiزدiڭ بار ءومiر،
شىدامنىڭ دا شەگiمەنەن بەتتەستiك،
تۇلپارلاردىڭ تۇياقتارىن تالدىرىپ،
عاشىقتاردى بiر-بiرiنە جەتپەس قىپ...
بiز - ۋاقىتتى،
ۋاقىت بiزدi اياماي،
بiر-بiرiمiز ەتiمiزدەن ەت كەستiك.
ۋاقىتتى كiم جاراتتى ەكەن
مۇنداي عىپ؟..
ەشكiمگە دە ەنشi بولماس بۇل بايلىق،
ۋاقىت دەگەن كiمگە - باقىت، كiمگە - سور،
كiمگە - عارىش، كiمگە - نامىس، كiمگە - ايلىق،
ۋاقىت مەنi توسكە سالىپ يلەسە،
مەن ۋاقىتتى تارتىپ ءجۇرمiن سىرناي عىپ،
ودان وتەر ەكi ءجۇزدi كورمەدiم
قالىبىنان كەتە بەرەر كۇندە اينىپ...
تاعدىر
قانداي قىستىڭ بولارىن
الاش قايدان بiلەدi?
قانداي قۇستىڭ قونارىن
اعاش قايدان بiلەدi?
كوزدi اشىپ-جۇمعانشا،
وتە شىعار جىل قانشا،
باسىلارسىڭ بۇرقىلداپ،
موسىداعى قۇمعانشا.
تiرiگە جوق تىنىشتىق،
ءومiر بiراق تىم ىستىق،
كەۋدەڭ شەرگە تولمايدى
جاراتقان سوڭ قۋىس قىپ.
ءتۇس كورەسiڭ، دەمالىپ،
تiستەنەسiڭ ويانىپ،
بۇلدىرايدى دۇنيە،
كوز جاسىڭا بويالىپ.
شيمايلانىپ قاعازى،
تiرلiك ساعان نارازى،
سەنiڭ كiناڭ ەمەس قوي
قيسىق بولسا تارازى.
بالا دوستار
سiلكiندiرiپ سەمەيدiڭ جاسىنى جەردi,
قۇپيا، جۇمباق ولiمدەر عاسىرى كەلدi.
اۋىلدا مەنiڭ بiرگە وسكەن دوستارىم از،
التاۋى بiردەي اسىلىپ ءولدi.
ولارسىز اۋىل ماعان دا بولا ما مەكەن؟
ويران بوپ ويىم، قۇلازىپ قالاعا كەتەم.
Iزiمiز قالعان جاساڭ مەن شيدiارىق جاقتى
قيالمەن جالاڭاياق بiر ارالاپ وتەم.
استارحان قايدا بەلسەنەر توبەلەس دەسە،
يەگi قىشىپ تۇراتىن ەرەگەسپەسە؟
جايىربەك، كوكە، باقان مەن يساتاي، مارات...
تەرەڭ سۋ كورسە سۇڭگيتiن كەلە باستەسە.
بۇزىقتىعىمىز كەتەتiن ۇلعايىپ كەي كۇن،
باۋدان باۋ قويماي جەمiسiن ىڭعاي ۇپتەيتiن -
باتىكەن قايدا:
«بالالار، پiسiپ قالىپتى،
بiزدiڭ باقشانىڭ قاربىزىن ۇرلايىق!» دەيتiن.
دوستارىم قايدا؟
كەۋدەمنەن بۇرقىلداپ بiر ءان،
قيىردا ءجۇرiپ اۋىلدان سىر تىڭداپ تۇرام.
ساحالين جاقتان حات جازىپ سۇراپتى زاكي:
«تۇرمەگە تۇسكەنi راس پا،
جىلقى ۇرلاپ قۇمان؟»
جىلدار دا زاۋلاپ ءوتتi عوي نەبiر نوپiرلەپ،
زiل سالماعىنان قايىستىم تەمiر كوپiر بوپ.
ايقاي سالعىم دا كەلەدi:
«دوستاردىڭ ورنى
تۇرمەدە دە ەمەس
جۇرەكتiڭ تورiندە تۇر!» دەپ.
نازىمعا
جانىم مەنiڭ،
قوزىم مەنiڭ،
نازىمىم،
جولسىز تۇندە جانعان تەمiرقازىعىم،
جاس باسىمنان جىن جەتەلەپ، جىر قۋدىم،
جۇرت الدىندا جوق تا شىعار جازىعىم،
جان اكەڭنiڭ جانىن ۇقشى جابىققان،
ءجون كورمەيتiن جازمىشتىڭ جازۋىن.
وڭiمدە اركiم وزەگiمدi پىشاقتاپ،
تۇسiمدە ءجۇر ارۋاقتار قۇشاقتاپ،
جۇرەگiم بار جارتاس سىندى جاي تۇسكەن،
جانشىلسام دا كەتكەنiم جوق ۇساقتاپ،
مۇڭسىز،
مىلقاۋ،
مەڭiرەۋ بiر مەرگەندەر
كوڭiلiمنiڭ كولiنەن كەپ قۇس اتپاق...
قىزىم مەنiڭ،
iزiم مەنiڭ،
نازىمىم،
قارلىعاشىم،
تالدىرماشىم،
نازiگiم،
قول سۇقپايىن قۇزىرىنا قۇدايدىڭ
ءوزi بiلەر - كۇناھار كiم،
قازى كiم؟
ءومiر - بiر كۇي:
وزەگi - ءورت،
سازى - مۇڭ،
اكەڭ - ماڭگi ماڭگiرگەن بiر ءماجنۇن...
قاعا الماستان قاتال تاعدىر ازۋىن،
قاجىدىم مەن،
قاجىدىم مەن،
قاجىدىم...
قايدا، قىزىم، جان سەرگiتەر ءازiلiڭ؟!!
اقىن دەگەن بIر ۇلت بار
ەسەنعالي راۋشانوۆقا
ازاپ شەكتi-اۋ
اقىن دەگەن بiر ۇلت-اي،
اتتان سالىپ،
اشايىقشى قۇرىلتاي.
باسىندا ءجۇر بوزتورعايلار باز كەشiپ،
تۇسىندا وتىر تەمiر تۇياق تۇرىمتاي.
تايتالاسىپ
تاعدىر دەگەن تاقسىرمەن،
تارتىسام دەپ
تاريح دەگەن تاپسiرمەن،
جۇرسiڭدەر مە جازالانىپ جازىقسىز،
ءبارiن جەڭiپ،
جەڭiلiپ تەك ناپسiڭنەن...
اتتانعاندى
اقىن دەگەن بۇل ەلدەن
اجالمەنەن ارپالىسقا جiبەرگەن.
قۇس قاناتتى پارناس تاۋدىڭ پىراعىن
بايلاعان كiم جەر بەتiنە شiدەرمەن؟
ادامزاتتىڭ ارمان-ءسوزiن جازدىم دەر،
اقىن ۇلتى!
ازاپتان بiر جازعىن بەل.
قايداسىڭدار،
ابايلار مەن حايامدار،
ءۇن قاتىڭدار،
ماحامبەت پەن ماجنۇندەر!
اقىن ۇلتى!
الۋ ءۇشiن دەربەستiك،
تارتىسپاساق تاعدىر بiزگە بەرمەس تۇك.
قاي پاتشادان،
قاي تاڭiردەن قورقامىز،
جاراتقان سوڭ دانىشپان ءھام جارىمەس قىپ!..
بIز ءوتكەندە...
بiز وتكەندە جىلاما دا جوقتاما،
«اقىن ەدi!» - دەسەڭ، - جەتەر جوق باعا.
كۇنامiزدi قۇداي ءوزi كەشiرەر،
كەشپەي جاتسا ارا ءتۇسiپ، اقتاما.
بولەۋ ارتىق ۇلدە مەنەن بۇلدەگە،
كەرەگi جوق كومiپ ازا گۇلگە دە.
«اقىن ەدi!» - دەي سال،
ايتساڭ بiردەڭە،
ودان جىلى ءسوز تاپپاسسىڭ - ۇندەمە.
كەتەرi بار
كەلدi دەمە نەسiنە،
كوك اسپاننان كوپ iزدەمە تەسiلە.
جىلاما دا، جوقتاما دا، ويلاما...
ءوزiمiز-اق تۇسەرمiز بiز ەسiڭە.
زار ەمەسپiز زاڭعار بيiك مۇسiنگە،
جىر وقىساق جارار كەيدە تۇسiڭدە.
جىلاۋ،
جوقتاۋ،
ەسكە الۋ دا،
ءبارi بار
«اقىن ەدi!» - دەگەن ءسوزدiڭ iشiندە.
جانارتاۋ
نە قاجەت قارا باسىما؟
تۇكiردiم-داعى ءتۇڭiلدiم!
بiر قاراپ شاراناسىنا
دۇنيەگە كەلگەن جىرىمنىڭ،
بارامىن دار اعاشىنا،
وسىنى بۇگiن ۇعىندىم.
مەن داعى اسىق يiرگەنمiن،
بالا بولعانمىن يكەمدi,
اينالىپ تاسى ديiرمەننiڭ
ۇنتادى جۇرەك-جۇيكەمدi,
تاڭدىرعا باسىم يiلگەن كۇن -
iشiمدە قاسقىر يت ءولدi.
كەۋدەمە قونار شاۋ قارعا،
كوزiمدi شۇقىر وتىرىپ،
وت ويناپ سامارقاۋ قاندا
تۇرارمىن سوندا سەكiرiپ! -
سەنبەڭدەر جانارتاۋلارعا
ءسوندiم دەگەنi - وتiرiك!..
* * *
ءولiم دەگەن iس بولدى ۇيرەنشiكتi:
بۇگiن دە بiر جاس قىرشىن ۇيدەن شىقتى،
جىلامسىراپ تiرلiك تۇر جاستى كوزبەن
iشكەن ءسابي سەكiلدi كۇيگەن ءسۇتتi.
تانىماققا تالپىنىپ ءومiر سىرىن،
قاداعانىن سەزبەيسiڭ ءولiم سۇعىن،
قۋ جاپىراق،
الدە جاس توپىراق پا،
قونار جەرiن تالعاماس كوڭiل-شىبىن.
قامالاسىڭ كوز جۇمىپ تاس قاپاسقا،
قاشالادى ەسiمiڭ قاسقا تاسقا،
تالاق ەتiپ تۇبiندە
تاستاپ كەتەر،
عاشىق بولىپ ومiرمەن بوسقا وتاسپا.
جالعىز ءوزiڭ جاتاسىڭ لاقاتتا،
بايىز تاۋىپ باتاسىڭ راقاتقا،
تەرەڭ قازىپ تەپكiلەپ كومگەندەردiڭ
ءبارi وزiڭدەي بولادى،
كiنا تاقپا...
9-مامىر
كوشە بويلاپ،
كوكتەممەن تىنىستاعان،
زاعيپ كەمپiر كەلەدi
گۇل ۇستاعان،
كوزiندەگi قاپ-قارا اينەگiنە
شاعىلىسىپ قويادى كۇمiس عالام.
جول ۇستiندە سۇيiسكەن توقتاي قالىپ،
ەكi جاسقا سوقتىقپاي،
ءوتتi اينالىپ،
ساپەر سىندى كەلەدi الدىن بارلاپ،
تاياق ەتiپ ۇپ-ۇزىن وقتاۋدى الىپ.
پەرiشتەلەر ۇشاتىن قاراڭعىعا،
جان-تانiمەن كوندiككەن
ادام مىنا،
قىزعانىشپەن تiپتi دە قارامايدى،
كورسەقىزار كەلەتiن جانارلىعا.
ءومiر ءسۇرiپ كەلەدi ول كوكiرەكپەن،
وكiل بولىپ كورگەن جوق
وكiمەتتەن،
سوعىستارعا بەرگiسiز سەزدەردە
بار حالىقتى جاعالاي سوقىر ەتكەن.
جارىق جالعان بەرمەسiن
ءتورiن، مەيلi,
جانى جاسىپ،
تiرلiكتەن جەرiنبەيدi,
كوڭiلiندە سوقىردىڭ جانعان ساۋلە،
كوزi بارعا ەشقاشان كورiنبەيدi.
- كورسوقىر! - دەپ بiرەۋدi قاجاپ، سوگiپ،
كوزگە شۇقىپ جاتادى-اۋ،
مازاق كورiپ،
ادام تۇگiل
تاعدىردىڭ ءوزi داعى
باسىرلىقتان جۇرگەندە ازاپ شەگiپ...
تۋعان تIلIمە
ەتەكتەگi تاسىڭدى
ورگە اپارسام دەپ ەدiم،
ەسiكتەگi باسىڭدى
تورگە اپارسام دەپ ەدiم،
ءوز ەلiندە وگەيلi,
كiسi ۇيiنە كەگەيلi,
كەنەزەلi كۇيiڭە
كول قوتارسام دەپ ەدiم.
بۇلت باسقان كوگiڭدi
نۇر جايناتسام دەپ ەدiم،
تەرەڭدەگi كەنiڭدi
كۇنگە ويناتسام دەپ ەدiم،
كەۋiپ قالعان كونiڭدi
قىمىز قۇيىپ جiبiتiپ،
قۇلاق قۇرىشىن قاندىرىپ،
سىرنايلاتسام دەپ ەدiم.
كوگەندەگi قوزىڭدى
جامىراتسام دەپ ەدiم،
وشاقتاعى قوزىڭدى
تاعى جاقسام دەپ ەدiم،
قورامساققا قول سالىپ،
قوزىجاۋىرىن جەبەڭدi
تەمiرەنiن تەبiرەنتiپ،
جاۋىڭا اتسام دەپ ەدiم،
تەرەزەڭدi تەڭەلتiپ،
كەرەگەڭدi كەڭەيتiپ،
قاباعىڭدى قايتادان
جادىراتسام دەپ ەدiم،
قايران، انا تiلiم!
پۇشايمان
بiتiپتi دەيمiن تۇسiمدە قوس قانات ماعان،
قوس توپشىم بار دا قولىم جوق،
قوستان اتتانام...
قاتار دا قاتار قاپتاعان قاۋىرسىنىمدى
كەرەگەدەي عىپ جايام دا دوسقا ماقتانام.
ءۇزiلiپ بiرەۋ قارايدى،
ءسۇزiلiپ بiرەۋ،
قىزعانىپ بiرەۋ قارايدى،
قىزىعىپ بiرەۋ.
اسپانداپ ۇشىپ، بيiكتەن قۇيىلىپ ءتۇسiپ،
جارقىلداپ وتكەن جاسىننان قىز ۇمiتتiلەۋ.
قارا ەرتiس دەدiك، سارىسۋ، اقجايىق دەدiك،
قالىقتاپ ۇشىپ، الەمدi قاق جارىپ كەلiپ،
قيادان شالىپ، قاراعىم، قاتارلاس قوندىم،
قيۋى كەلدi دۇنيە جاپ-جارىق بولىپ.
باستاعى باعىڭ كورسەتسە تۇرلاۋسىز قالىپ،
وينايدى-اۋ تاعدىر جاراڭا ىڭعاي تۇز جاعىپ.
قولدارىم قايدا ءوزiڭدi قاپسىرا قۇشار؟!
قور بولدىم قاناتتارىمنان ىڭعايسىزدانىپ!
جاپ-جارىق زالدا
جاپپاي بي، تىنباي قىزعان ءان،
بيلەيiكشi دەپ، بۇرىلىپ ىمدايسىڭ ماعان.
قۇشاقتاپ سەنi بيلەر ەم،
قۇشار ەم تاس قىپ،
اتاڭا نالەت قاناتتان ىڭعايسىزدانام!
اۋكتسيونداعى قالام
بiر مىرزا ساتىپ الدى حان قالامىن...
...مەن قازiر جىر جازبايمىن،
جان باعامىن،
مۋزانى توقالىنداي جۇمسايتۇعىن
ماندىتقىش كەي اقىنعا تاڭقالامىن.
ءولiارا -
زامانى ەكەن ولەرمەننiڭ.
قازدىم دا جۇرەگiمدi,
ولەڭ كومدiم،
جامىراپ بولعان بولسا جارىمەس قيال،
قايىرىپ قوزى-لاقتاي كوگەندەرمiن.
سۇرايدى ەل:
«جازبايسىڭ دەپ ولەڭ نەگە؟»
جىرلاۋعا يت-تiرلiكتi كونەر دەمە.
قونباي ۇش قارا جەرگە،
قايران مۋزا،
قاناتىڭ كiرلەپ قالار - تومەندەمە.
شايىرمىن،
دالا - مۇڭىم،
وتان - قايعىم،
شىندىقتىڭ شولەيتiنە ساپارلايمىن،
ەشقاشان ولەڭ جازباي كەتسەم داڭى
ەشكiمگە قالامىمدى ساتا المايمىن.
كەشسەم دە كۇندەرiمدi قاپالىقپەن،
وشسەم دە ءوز ويىما ماتالىپ مەن،
شالشىققا قونا كورمە،
اققۋ-مۋزا،
باتپاعىن جىرلاي بەرسiن باقا بiتكەن.
اقىننان ساعات سۇراما
اقىننان ساعات سۇراما،
ولشەۋلi عۇمىر كەشپەيدi ول،
قۇداي دا بولساڭ سىناما،
كۇناسiن ونىڭ كەشپەي گور.
اقىلسىز جۇرەك، دانا وي،
مەنسiنبەس بايلىق، باقىتتى،
تiرiلتەر اقىن عانا ڭوي،
سەندەر ولتiرگەن ۋاقىتتى.
ءومiرi - ءورت-اۋ، ءسiرا دا،
وتەدi ول تاڭدى تاڭعا ۇرىپ،
اقىننان ساعات سۇراما،
ۋاقىتى ونىڭ ماڭگiلiك...
«جەتIم بۇرىش»
قورلىقتى مىنا كiم كورگەن:
الماتى تولى - ۇيسiزدەر.
ءۇيسiز دە كۇيسiز جۇرگەنمەن
ۇرپاقتىڭ قامىن ءۇنسiز جەر.
كiرگەنi - كiسi ەسiگi,
سوڭان دا كوڭiل جايلانار.
ءسابيدiڭ ءسامبi بەسiگi
تەربەلەر بۇرىش قايدا بار؟
ول ءۇشiن كiم بار قايعىرعان،
الماتى تولى - جەتiمدەر.
مالداسىن قۇرعان مايمىلجان،
تورىڭنىڭ ماعان شەتiن بەر!
ساعاتتىڭ تىلىنە قارسى
مەدەۋگە كۇنiگە بارشى،
ايدىنعا ۇڭiلە قالشى:
جۇرت تۇگەل سىرعانايدى وندا،
ساعاتتىڭ تiلiنە قارسى.
بايقاشى جان سىرىن ۇعىپ،
كوزiندە تاڭ شىعى كۇلiپ،
وسى جۇرت جىندانعان جوق پا
ۋاقىتقا قارسى جۇگiرiپ؟
پارىزدى ويلانار كۇن كەپ،
بۇل دا ءبىر قولعا الار مىندەت:
ساعاتتىڭ تىلىنە قارسى
كاعبانى اينالار ۇمبەت.
جۇمباق-اۋ،
تەگi, بۇل جالعان،
ءبارiنiڭ ءوڭi نۇرلانعان.
تاپتى ەكەن قانداي قاناعات،
ۋاقىتتى كەرi بۇرعاننان؟
اعارعان سامايىمدى
ەلگە
كورسەتپەي جابايىن دەمدە...
ساعاتتىڭ تiلiنە قارسى
جۇگiرiپ باعايىن مەن دە!..
* * *
اقىل تiسi شىقسا دا اقىل كiرمەي،
اقىلدىلارعا جاقىن جۇرمەي،
بiر دۇشپانىنىڭ اتىن بiلمەي،
اقىماق بولعان قايران باسىم،
مۇشەل جاسقا كەپ ويلانعاسىن -
نە سورىم؟
وي باعىپ، قوي مەن قوزى باقپاي،
قۇلاعى بارعا ءسوزi جاقپاي،
اق پەن قارانى اجىراتپاي،
اداسىپ باققان سوقىر باسىم،
مۇشەل جاسقا كەپ وپىنعاسىن -
نە سورىم؟
جالعاندى جالپاعىنان باسىپ تا وتكەن،
قىزۋىنىڭ قاينارىن شاشىپ-توككەن،
قىزىقتىڭ دا قاقپاسىن اشىپ كەتكەن،
كiسiنi مەنسiنبەس قۇماي باسىم،
مۇشەل جاسقا كەپ مۇڭايعاسىن -
نە سورىم؟
* * *
قالادا جاۋعان قاردىڭ قارا بولاتىنىن،
كورگەندە كەۋدەمدە جارا قالاتىنىن،
سەن تۇسiنەسiڭ بە، باۋىرىم؟ -
سوندىقتان مەنiڭ كۇيiكتەن
جانىمدى الدارقاتار شاراپ الاتىنىم...
اۋىلعا بارسام جولاتپاي قۇلىن تەبەتiنiن،
جۇرەگiمە سوندا الما باق گۇلiن سەبەتiنiن،
سەن تۇسiنبەيسiڭ عوي، باۋىرىم! -
سوندىقتان مەنiڭ ۇزدiكسiز
ۋداي اششى شىلىم شەگەتiنiم...
* * *
قارا جەر حابار بەرسiنشi
تارتاتىن بولسا قوينىنا.
جىلاننان ارقان ءورسiنشi
ورالىپ قالسىن موينىما.
اينالدى ورمان كومiرگە،
اينالدى كۇلگە قايىڭدار.
الاڭ بار اۋىر كوڭiلدە،
جۇرەكتە ۋداي ۋايىم بار.
بۇلبۇلدار بۇگiن كوبەيدi
ورماننىڭ ايتقان تiلەگiن.
مەن جايلى ولار نە دەيدi?
دەيتiندەي، بiراق كiم ەدiم؟
- قيىننان قاشىپ كەتتi, - دەپ،
تۇسكەندە اۋىر ەلگە سىن، -
توبەمدi جاتسا تەپكiلەپ،
قارا جەر حابار بەرمەسiن!
جالعىزدىق
جالعىزدىق،
ماعان سەن اشتىڭ،
قۇدايعا بارار قاقپانى،
وزiڭمەن عانا ساناستىم،
ەس بiلiپ، ەتەك جاپقالى.
جالعىزدىق،
سەنiڭ بارىڭدا،
جالعىزدىعىمدى سەزبەدiم،
قالماعاندا ەشكiم جانىمدا،
سەن عانا مەنەن بەزبەدiڭ.
ەل-جۇرتپىز دەگەن ادامدار،
جالڭىزسىراپ ءجۇر ءبارi دە،
شانشىسا جۇرەك - نە امال بار،
جارايتىن سەنسiڭ دارiگە.
قۇشاعىڭا كەپ قۇلادىم
قاشقاندا جاۋىز جالعاننان،
قۇتقار دەپ سەنەن سۇرادىم،
ماقتامەن باۋىزدالعاننان.
توبەمنەن مiنە تاۋ قۇلاپ،
تاس تۇنەك باستى الەمدi,
قاراقات كوزiڭ جاۋدىراپ،
جالعىزدىق،
جالعىز قال ەندi!..
بالعا
كوكiرەگiمدە دۇرسiلدەگەن
بالعامدى
اللا تاعالادان العام-دى،
قارا توسكە قارسى سالعام-دى،
جالپاعىنان جانشىپ جالعاندى.
تالپىنىپ ءجۇرiپ ارمانعا،
تەمiر ەتiكتەن -
تۇيمەدەي،
تەمiر تاياقتان -
تەبەن ينەدەي قالعاندا
سىناسى ۇشىپ،
سىر بەردi مەنiڭ بالعام دا.
قارا تەمiردەن قان شىعىپ،
قامىرداي ءوزi جانشىلىپ،
قايداعىنى سەزiنەتiن،
قايعىراتىن،
ەزiلەتiن بولدى بۇل بالعام.
تiزەلiنi بۇگiلتiپ،
مويىندىنى يiلتiپ،
ماعان دا جەتتiڭ سۇم جالعان!
