اي، كۇن، اسپان، جەر، عۇلاما، باتىر، عالىم، حان تۇلعالار – حالىققا ورتاق. سونىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى دە مەنىڭ اكەم – قىزىلپان سۇلتانبەكوۆ دەپ ايتا الامىن. مەن ءۇشىن اكە ەمەس، ول كىسى 100 جىلدا ءبىر كەزدەسەتىن تۇلعا.
قازاقتا «جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار» دەگەن ماقال بار ەمەس پە. مەنىڭ اسىل اكەم قىزىلپان بالا كەزىنەن-اق ءوز ورتاسىنان ورىن تاۋىپ، بولاشاق قول باستاۋشى ەكەنىن جاسىنان بايقاتىپ وسەدى. الدىنا بيىك ماقساتتار قويىپ، سوعان جەتۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتتى. بارلىق سانالى عۇمىرىن شاكىرت تاربيەلەۋمەن قاتار، اۋىل ىنتىماعىن، بىرلىگىن ويلاعان، دوسقا ادال، تۋىسقا قايىرىمدى، جۇرتىنا جۇعىمدى بيىك تۇلعالى ازامات بولدى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ءوز دەنساۋلىعىن ويلاماي اۋىلعا ءزاۋلىم مەكتەپ سالدىرۋعا ىقپال جاسادى.
قۇدايعا مىڭ تاۋبە، اكەمنىڭ ەڭبەكتەرى ەلەنبەي قالعان جوق. ارتىنا ءىزى قالدى، ءسوزى قالدى. ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن سارپ ەتىپ سالدىرعان مەكتەبىنە اكەمنىڭ اتى بەرىلدى. «نيەتى جاقسى ادامدى باق جاعالاي جۇرەدى» دەگەندەي اكەم تۋرالى جاقسى ويلار، پىكىرلەر، ول كىسىنىڭ ەڭبەكتەرى، ءانى، ءازىل اڭگىمەلەرى ءالى ەل اۋزىندا.
جاقىندا، 31مامىر كۇنى ق.سۇلتانبەكوۆ ورتا مەكتەبىندە جاقسىلىق اۋىلىنىڭ تۋماسى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءومىرحان ابدىمانۇلىمەن كەزدەسۋ ءوتتى.
اسان قايعى بابامىز:
سۋ تۇبىندە جاتقان تاس،
جەل تولقىتسا شىعادى.
وي تۇبىندە جاتقان ءسوز،

اي، كۇن، اسپان، جەر، عۇلاما، باتىر، عالىم، حان تۇلعالار – حالىققا ورتاق. سونىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى دە مەنىڭ اكەم – قىزىلپان سۇلتانبەكوۆ دەپ ايتا الامىن. مەن ءۇشىن اكە ەمەس، ول كىسى 100 جىلدا ءبىر كەزدەسەتىن تۇلعا.
قازاقتا «جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار» دەگەن ماقال بار ەمەس پە. مەنىڭ اسىل اكەم قىزىلپان بالا كەزىنەن-اق ءوز ورتاسىنان ورىن تاۋىپ، بولاشاق قول باستاۋشى ەكەنىن جاسىنان بايقاتىپ وسەدى. الدىنا بيىك ماقساتتار قويىپ، سوعان جەتۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتتى. بارلىق سانالى عۇمىرىن شاكىرت تاربيەلەۋمەن قاتار، اۋىل ىنتىماعىن، بىرلىگىن ويلاعان، دوسقا ادال، تۋىسقا قايىرىمدى، جۇرتىنا جۇعىمدى بيىك تۇلعالى ازامات بولدى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ءوز دەنساۋلىعىن ويلاماي اۋىلعا ءزاۋلىم مەكتەپ سالدىرۋعا ىقپال جاسادى.
قۇدايعا مىڭ تاۋبە، اكەمنىڭ ەڭبەكتەرى ەلەنبەي قالعان جوق. ارتىنا ءىزى قالدى، ءسوزى قالدى. ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن سارپ ەتىپ سالدىرعان مەكتەبىنە اكەمنىڭ اتى بەرىلدى. «نيەتى جاقسى ادامدى باق جاعالاي جۇرەدى» دەگەندەي اكەم تۋرالى جاقسى ويلار، پىكىرلەر، ول كىسىنىڭ ەڭبەكتەرى، ءانى، ءازىل اڭگىمەلەرى ءالى ەل اۋزىندا.
جاقىندا، 31مامىر كۇنى ق.سۇلتانبەكوۆ ورتا مەكتەبىندە جاقسىلىق اۋىلىنىڭ تۋماسى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءومىرحان ابدىمانۇلىمەن كەزدەسۋ ءوتتى.
اسان قايعى بابامىز:
سۋ تۇبىندە جاتقان تاس،
جەل تولقىتسا شىعادى.
وي تۇبىندە جاتقان ءسوز،
شەر تولقىتسا شىعادى،- دەگەندەي، كەيىنگى كەزدە مەكتەبىمىزگە كەلگىشتەپ كەتكەن پروفەسسور ءومىرحان اعامىزدىڭ «مەنىڭ ۇستازدارىم» اتتى كىتاپسىماعىنداعى جازىلعان ويى  جىگەرىمدى قۇم ەتىپ، جۇرەگىمدى جانىشتاپ، جارالاپ قولىما ءلاجسىز قالام العىزدى.
وسى كەزدەسۋگە كەلەتىن پروفەسسورعا كىتاپتى وقي وتىرىپ، «ايتىلماسا ءسوز جەتىم» دەمەكشى، بىرنەشە سۇراقتار قويماسام جانىم جاي تاپپايتىنىن سەزدىم.
1 سۇراق: – ءسىز جاقىندا 60 جاسقا تولدىڭىز. از جاسقا كەلمەپسىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن تۋعان اۋىلىڭىزعا، مىنا مەكتەبىڭىزگە قانداي ۇلەس قوستىڭىز؟
جاۋاپ: ەشقانداي ۇلەس قوسقانىم جوق.
2 سۇراق: – ءوزىڭىز وقىعان العاشقى مەكتەبىڭىزدە (سول كەزدەگى تەلمان 8 جىلدىق مەتەپ، ديرەكتورى – ق.سۇلتانبەكوۆ), 9-10 سىنىپتا (امىركەنوۆ ءابجان – كالينين ورتا مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى) باسشىلىق جاساعان. سول كىسىلەردىڭ «باسشىلىق دەڭگەيى ساي ەمەس» دەگەنىڭىزدى قالاي تۇسىندىرەسىز؟ قانداي دالەلىڭىز بار؟
جاۋاپ: (پروفەسسور جەر شۇقىپ قالدى دا) ەكىنشى باسشى ءابجان امىركەنوۆ تۋرالى بىلاي دەدى: «ول كىسى قيتۇرقى، دۇمبىلەز، وڭباعان ادام بولعان».
(وسىنداي ءسوز پروفەسسورعا لايىق پا؟ سونداعى بۇل كىتاپتىڭ ماقساتى ۇستازداردى ماقتاۋ ەمەس، قارالاۋ ما؟)
3 سۇراق: مەن بۇل كىتاپتى وقي وتىرىپ قارنىم اشتى. بۇل باعى اشىلماعان، ويسىز جازىلعان كىتاپ دەپ ويلايمىن. عالىم دا، شاحتەر دا ۇستازدان ءبىلىم الادى، سونىڭ ىشىندە شاكىرتتىڭ جۇرەگىندە العاشقى ۇستازى مەن سىنىپ جەتەكشىسى قالادى. قالايشا ءسىزدىڭ كىتابىڭىزدان وسى ۇستازدارعا ءبىر سويلەم بۇيىرمادى؟!
جاۋاپ: مەن كوڭىلىمە جاقپاعان ۇستازداردى جازعىم كەلمەدى. مەن بۇل مەكتەپتەن ءبىلىم العان جوقپىن، ءبىلىمدى 9-10 سىنىپتا كالينين ورتا مەكتەبىنەن الدىم. مەن بۇل مەكتەپتە وقىعانىما وكىنەمىن. بۇل مەكتەپتە كىم بولسا، سول جۇمىس ىستەدى.
(وسى جاۋاپتان كەيىن زالدا كۇبىر-سىبىر ءسوز، وي ايتىلا باستادى: «ونداي بولسا بۇل مەكتەپكە كەزدەسۋگە اداسىپ كەلدى مە؟» جانە دە ءاربىر قاتىسىپ وتىرعان ۇستازدار مەن وقۋشىلاردىڭ جۇرەگىندە وسى ءومىرحان ءابديمانۇلىنا دەگەن جيىركەنىش سەزىم پايدا بولدى.)
4 سۇراق: بۇل مەكتەپتى قۇرىپ بىتكەن جەرىنەن العا بيىك كورسەتكىشتەرگە جەتكىزگەن قازىرگى ديرەكتوردى اۋىل ازاماتتارى اتتاي قالاپ شاقىرىپ الدى دەپسىز؟ بۇل كەلەڭسىز جاعداي «اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ سايلاۋىنان» تۋىنداعان تۇسىنبەۋشىلىك. ەشكىمدى ەشكىم شاقىرىپ العان جوق. بۇل مەكتەپ مەكتەپ بولعالى اۋدان، وبلىس كولەمىندە ايتۋلى مەكتەپتەردىڭ ءبىرى بولىپ كەلگەن. سول قىزىلپان سۇلتانبەكوۆتىڭ باسشىلىق جاساۋىنىڭ كەزىندە بۇل مەكتەپ، «ديرەكتورلار دايىندايتىن مەكتەپ» بولىپ ەسەپتەلەتىن. ونىڭ ايعاعى – قىزىلپاننىڭ ءتالىم-تاربيەسىنىڭ ارقاسىندا وسى مەكتەپتەن 7 ديرەكتور شىقتى. ولار:
1. شۇكىرباەۆ امان (و-شارۋا ورتا مەكتەبى)
2. راحمەتىلداەۆ مامبەت (قوراعاتى ورتا مەكتەبى)
3. تاجىكوۆ امىزە (ق.سۇلتانبەكوۆ ورتا مەكتەبى. ابب باستىعى، ا.بايتۇرسىنوۆ ورتا مەكتەبى، قۇلان ورتا مەكتەبى).
4. الاگوزوۆا تۇزەل (ش.ۋاليحانوۆ ورتا مەكتەبى).
5. نۇرماعانبەتوۆ تىلەپ (مالدىباي ورتا مەكتەبى، بولتاي باتىر ورتا مەكتەبى)
6. ابىشەۆ ايتەن (بىرلەس ورتا مەكتەبى، اباي ورتا مەكتەبى)
7. تۇرمانبەتوۆ ورالبەك (بايتۇرسىنوۆ ورتا مەكتەبى، ق.سۇلتانبەكوۆ ورتا مەكتەبى)
مۇنداي «قۇرىعان» مەكتەپتەن لاۋازىمدى باسشىلار شىعا ما؟ ق.سۇلتانبەكوۆتەن كەيىن مەكتەبىمىزدى سەيدىماشەۆ ت. ، سالىباەۆ س. ، اسىلبەكوۆ ب.،  تاجىكوۆ ءا.، تەگەشوۆ ج. باسقاردى. سول ۋاقىتتاردا دا مەكتەپ، اۋدان، وبلىس كولەمىندە الدىڭعى قاتارلى مەكتەپتەردىڭ ءبىرى بولىپ ءجۇردى. مەكتەپتى «قۇرىپ» كەتكەن دەۋگە قانداي دالەلىڭىز بار؟
جاۋاپ: (ۇنسىزدىك).
5 سۇراق: قازاقتا «سۋ ىشكەن قۇدىعىڭا تۇكىرمە» دەگەن ماقال بار. كىتابىڭىزدىڭ 12-ءشى بەتىندە « مەن شىن ۇستاز، شىنايى ۇستازداردى ستۋدەنت بولعاندا عانا كەزدەستىردىم » دەگەنسىز، سوندا ءسىزدىڭ مەكتەپتەگى ۇستازدارىڭىز وتىرىك ۇستاز بولدى ما؟ وتىرىك ۇستازدان العان بىلىمىڭىزبەن وسىنداي دارەجەگە جەتتىڭىز بە؟
جاۋاپ: بۇل مەكتەپتەن ەشقانداي وقۋشى ينستيتۋتقا تۇسپەيتىن، كالينين ورتا مەكتەبىنەن جىلىنا 5-6 وقۋشى جوعارعى وقۋ ورنىنا تۇسەتىن…
(تەلمان مەكتەبى 8 جىلدىق بولعاندىقتان وقۋشىلار قالاي جوعارعى وقۋ ورنىنا تۇسپەك. سولاي بولا تۇرا قىزىلپان سۇلتانبەكوۆ اۋىلدان 20-30 ازاماتتىڭ وقۋعا تۇسۋىنە، ديپلوم الۋىنا، جۇمىسقا تۇرۋىنا كومەكتەسكەن. ال ءومىرحان ءابدىمانوۆ «پروفەسسور» بولا تۇرا اۋىل جاستارىنىڭ وقۋ وقۋىنا قانداي كومەك تيگىزدى ەكەن؟ بۇل جايتتار تۋرالى ءبىر ادام ايتقان ەمەس!)
6 سۇراق: مەنىڭ قويعان سۇراقتارىما نەگە جاۋاپ بەرمەيسىز؟ وسى دايەكتەردى جازاردا وسىنداي سۇراقتار تۋىندايدى دەپ ويلادىڭىز با؟ جانە مەن بۇل ماسەلەنى ءارى قاراي وربىتەمىن.
زالدا دۋ قول شاپالاق!
ۇستازدار مەن شاكىرتتەردىڭ مەنى قولداعان داۋىستارىن ەستىگەن كەزدە كوزىمە ءبىر تامشى جاس ۇيىرىلە قالدى، سول كەزدە اكەمنىڭ رۋحى جەبەپ، قاسىمدا تۇرعانداي سەزىلدى.
كىتاپ جەلىسى بويىنشا كوپكە توپىراق شاشقان جەرى كوپ. «قازىرگى كەزدە اۋىل مۇعالىمدەرى ادەبيەتتەن ساۋاتسىز» دەيدى. ەر ازاماتقا وسىلاي سويلەۋ جاراسا ما؟ كىتاپتاعى ناقتى ەمەس دەرەكتەر ءبىردىڭ ەمەس كوپتىڭ كوڭىلىن شايقاپ، نامىسىن وياتادى دەپ ويلايمىن.
ءوزىنىڭ سوزىندە «مەندە دوس تا جوق، باۋىر دا جوق، جالعىزبىن» دەدى. «دوسى جوق ادامنان قورقۋ كەرەك» دەمەي مە؟ ال ادامنان جاسىرعاندى قۇدايدان جاسىرا المايسىڭ. ءبىر-ءبىر ءۇيدىڭ ءتۇتىنىن تۇتەتىپ وتىرعان 10 باۋىرىن نەگە جوققا شىعاردى ەكەن؟!
ءسوزىمدى قورىتىندىلاي كەلە، قازاقتا «ءولى ريزا بولماي، ءتىرى بايىمايدى» دەگەن ءسوز بار ەمەس پە؟ 60 جىل ومىرىندە ءوز اكە-شەشەسىنە قۇران باعىشتاماعان، اۋىلداعى اعايىن-تۋىس ولىمىنە باتا جاساي الماعان ءومىرحان ءابدىمانوۆ قىزىلپان سۇلتانبەكوۆتى قايدان قۇرمەتتەمەك؟!
وسى كەزدەسۋدە باسىنان اياعىنا دەيىن قاتىسىپ وتىرعان اۋىلدىڭ قادىرمەندى، اۋداننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، سيدنەي وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى ەرماحاننىڭ اكەسى، قاجى ساعي يبرايموۆ: «قاراعىم، ءسوزىڭنىڭ ءبارى دۇرىس، قىزىلپان ەرەكشە تۇلعا ەدى عوي، ونى ءوز جەكە باسىم جانە ەل-جۇرت قۇرمەتتەگەن ابزال ازامات» دەپ ءوز ويىن بىلدىرە كەلە، مەنى سابىرلىققا شاقىردى.

سۇلتانبەكوۆا اسىلتاس قىزىلپانقىزى،
ق.سۇلتانبەكوۆ اتىنداعى شاعىن ورتالىقتى ورتا
مەكتەپتىڭ ورىس ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى.
جامبىل وبلىسى،ت.رىسقۇلوۆ اۋدانى،
جاقسىلىق اۋىلى، قاراقويشى كوشەسى № 3 ءۇي

Abai.kz