مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان حالقىنا جولداۋىن باستادى...

پارلامەنت جۇمىسىنا باعا: ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى!

«بارشاڭىزدى كەزەكتى سەسسيانىڭ اشىلۋىمەن قۇتتىقتايمىن! ەل يگىلىگى ءۇشىن جاساپ جاتقان قىزمەتتەرىڭىزگە تابىس تىلەيمىن. وتكەن سەسسيادا جەمىستى جۇمىس جۇرگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا، پارلامەنتتىڭ ەكىنشى سەسسياسىندا 102 زاڭ قابىلداندى. ونىڭ ىشىندە قوعامدىق باقىلاۋعا، ادام ساۋداسىنا قارسى كۇرەسكە قاتىستى زاڭدار بار. سونداي-اق عىلىم جانە تەحنولوگيا ساياساتىن، جىلۋ ەنەرگەتيكاسىن، باسقا دا ماسەلەلەردى رەتتەيتىن زاڭدار كۇشىنە ەندى. الەۋمەتتىك سالاعا، اسىرەسە، بالالاردى قورعاۋ ىسىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولىندى. ۇلتتىق قوردان بالالاردىڭ ەسەپشوتىنا قارجى اۋدارۋعا قاتىستى زاڭ قابىلداندى. بالالاردى قۇمار ويىنعا تارتقاندار اكىمشىلىك زاڭ بويىنشا جازاعا تارتىلاتىن بولدى. كامەلەتكە تولماعان بالالارعا زورلىق-زومبىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن بەرىلەتىن جازا قاتايدى. بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ايەلدەر مەن بالالارعا قاتىستى قىلمىستىڭ الدىن الۋعا ارنالعان زاڭ قابىلداندى. قازىر كوپتەگەن ازاماتتىڭ موينىندا بىرنەشە نەسيە بار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. بۇل – وتە وزەكتى ماسەلە، قوعامدىق قاتەر دەسەك تە بولادى. سوندىقتان وسى باعىتتا ارنايى زاڭدار قابىلداندى. حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋعا سەپتىگى تيەتىن باسقا دا كوپتەگەن شارا قولعا الىندى. سىزدەر بۇل جۇمىسپەن تىكەلەي اينالىسىپ، حالىقپەن ءاردايىم تىعىز بايلانىستا بولدىڭىزدار. مۇنىڭ ءبارى «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قاعيداسىن ورنىقتىرۋعا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز. تاباندى ەڭبەكتەرىڭىز ءۇشىن بارشاڭىزعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. دەگەنمەن، ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى. ءالى دە اتقاراتىن شارۋا كوپ»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆى 100 ميلليارد دوللاردان استى...

«قازاقستان حالقى قازىر مۇلدە جاڭا ساياسي جاعدايدا ءومىر سۇرۋدە. سوڭعى 5 جىلدا اۋقىمدى رەفورمالار جاسالدى. ەلىمىزدىڭ ساياسي جۇيەسى تۇبەگەيلى وزگەردى. جۇرتتىڭ سانا-سەزىمىندە بەتبۇرىس بولىپ جاتىر. حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتى ارتىپ كەلەدى. ازاماتتاردىڭ بويىندا جاڭا ادەتتەر، داعدىلار قالىپتاسىپ، جاڭا قۇندىلىقتار ورنىعۋدا. ساياسي جانە قوعامدىق بولمىسىمىز، مەنتاليتەتىمىز جانە مادەني كودىمىز وزگەرە باستادى. ءبىر سوزبەن ايتساق، ادىلەتتى قازاقستان قۇرىلىپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارى، ەڭ الدىمەن، حالىقتىڭ قالاۋىمەن جاسالۋدا. سوندىقتان ءبىز العان بەتىمىزدەن قايتپايمىز، باعىتىمىزدان تايمايمىز. بۇگىن ءبىز العا قويعان جوسپارىمىزدى پىسىقتاپ، ماقساتتارىمىزدى ايقىندايمىز. قازىر جەر جۇزىندە گەوساياسي تەكەتىرەستەر بەلەڭ الىپ تۇر. سوعان قاراماستان، قازاقستان بەيبىت ءارى ەۆوليۋتسيالىق جولمەن دامىپ كەلە جاتىر. ءبىز دامۋدىڭ جاڭا باعدارىن بەلگىلەدىك. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ىسىنە تىڭ سەرپىن بەردىك. ينفلياتسيا باياۋلادى، ياعني بىلتىرعى ەڭ جوعارعى دەڭگەيدەن 2,5 ەسە تومەندەدى. ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆى 100 ميلليارد دوللاردان استى. وڭدەۋ ونەركاسىبى تاۋ-كەن سالاسىمەن سالىستىرعاندا جىلدام ءوسىپ جاتىر. ءبىز وسى قارقىندى جوعالتپاۋىمىز كەرەك. بۇعان دەيىن جاسالعان قولايلى جاعدايدى ءتيىمدى پايدالانىپ، جاڭا ينۆەستيتسيالىق كەزەڭدى باستاۋىمىز قاجەت. ۇكىمەت جانە اكىمدەر ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە باسا نازار اۋدارۋعا ءتيىس. ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا تەتىكتەردى قاراستىرعان ءجون. باستى ماقسات – ازاماتتاردىڭ تابىسىن ارتتىرۋ. جۇمىستى دۇرىس ۇيلەستىرە بىلسەك، بۇل – قولدان كەلەتىن شارۋا. ەكونوميكا وسكەن سايىن الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ازايىپ، ورتا تاپ (ياعني ورتا كلاسس) كۇشەيە ءتۇسۋى كەرەك. سوندا عانا ءبىز ەلىمىزدىڭ الەۋەتىن كۇشەيتە الامىز. ول ءۇشىن كەز كەلگەن ءىستىڭ باستى ولشەمى تيىمدىلىك بولۋعا ءتيىس. ياعني، ءاربىر شەشىم، ءاربىر جوبا ەڭ الدىمەن ەلگە پايدالى بولۋى قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت.

30 جىل بۇرىن قابىلدانعان: بانكتەر تۋرالى جاڭا زاڭ قاجەت!

«ەندى الداعى جۇمىستىڭ ناقتى باعىتتارىنا توقتالايىن. ءبىرىنشى. اقشا-نەسيە ساياساتى مەن فيسكالدى ساياساتتىڭ اراسىنداعى ۇيلەسىمسىزدىكتى جويۋ قاجەت. قازىر ناقتى سەكتورعا نەسيە ءالى دە ويداعىداي بەرىلمەي جاتقانىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى جەتكىلىكتى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى دە شەشىمىن تاپقان جوق. بۇل جاعداي ەلىمىزدەگى ىسكەرلىك ورتانىڭ بەلسەندىلىگىنە، ەكونوميكانىڭ تۇراقتىلىعىنا جانە دايەكتى دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانك بىرلەسىپ، وسىعان قاتىستى وڭتايلى شەشىمدەر ويلاستىرۋى كەرەك. بانكتەردىڭ ەكونوميكاعا كوبىرەك قارجى قۇيۋىنا جاعداي جاساۋ قاجەت. حالىقارالىق ساراپشىلار قازاق بانكتەرىن رەسۋرسقا باي ەلدەر ىشىندەگى ەڭ كوپ پايدا تاباتىن بانكتەر ساناتىنا قوسادى. سوندىقتان وسى سالاداعى سالىق مولشەرى ءادىل بەلگىلەنۋگە ءتيىس. بانكتەردىڭ اكتسيونەرلەرى ديۆيدەندىنە سايكەس سالىق تولەۋى كەرەك. بانكتەرگە مەملەكەت كورسەتكەن كومەك تۇرعىسىنان قاراساق، بۇل – وتە ورىندى ۇستانىم. تسيفرلىق اكتيۆتەردىڭ اينالىمىن قامتاماسىز ەتۋ جانە بانك سالاسىنا يننوۆاتسيالاردى قاۋىپسىزدىك تالابىنا سايكەس ەنگىزۋ ءۇشىن ونى رەتتەيتىن تەتىكتەردىڭ تۇراقتى بولۋى ماڭىزدى. بىزگە بانكتەر تۋرالى جاڭا زاڭ قاجەت. بۇل قۇجاتتا ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى قولداۋ جانە فينتەح سالاسىن قارقىندى دامىتۋ سياقتى وزەكتى ماسەلەلەر شەشىمىن تابۋى كەرەك. قازىر قولدانىپ جۇرگەن زاڭ شامامەن 30 جىل بۇرىن قابىلدانعان. ول كەزدە زامان دا مۇلدە باسقا بولدى. اشىعىن ايتۋىمىز كەرەك، بىزدە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگى ورىندالماي جاتىر. بۇل – بۇرىنعى جانە قازىرگى ۇكىمەت جۇمىسىنداعى ۇلكەن ولقىلىق. مۇنداي جاعداي ءجيى قايتالانسا، تۇپتەپ كەلگەندە، ەلىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيدى. سوندىقتان وعان جول بەرمەۋ قاجەت. بيۋدجەت قارجىسىن ءتيىمدى پايدالانىپ، ونىڭ شىعىس بولىگىن شەكتەپ، قاتاڭ باقىلاۋدا ۇستاعان ءجون. ۇكىمەت ۇلتتىق بانكپەن بىرلەسىپ، وسى ماسەلەگە قاتىستى ناقتى شارالار قابىلداۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

ۇلتتىق قور شەتەلدىك قارجى ينستيتۋتتارىنا قىزمەت ەتپەۋى كەرەك!

«مەملەكەت قارجىسىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى – كورپەگە قاراي كوسىلۋ. سوندىقتان بيۋدجەت قاراجاتىن ستراتەگيالىق ماڭىزى جوق، اسا شۇعىل ەمەس شارۋالارعا وڭدى-سولدى شاشۋدى دوعارۋ كەرەك. بيۋدجەتارالىق قارىم-قاتىناستى دا رەتكە كەلتىرۋ قاجەت. شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن تۇسەتىن سالىقتى ايماقتاردىڭ وزىندە قالدىرۋ دۇرىس ءارى ۋاقتىلى قابىلدانعان شەشىم بولدى. بۇل قادام كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا ەداۋىر سەرپىن بەردى. سونىمەن قاتار اكىمدەردىڭ دەربەستىگىن ارتتىردى. الايدا كەيبىر اكىمدەر قوسىمشا كىرىس كوزىنە يە بولعان سوڭ، ونى ەلگە پايداسىز ىسكە شاشىپ، ءتيىمسىز جۇمسايتىن بولدى. اسا ماڭىزدى ەمەس مىندەتتەر مەن جوبالارعا قارجى بولە باستادى. ۇكىمەت بيۋدجەت تاپشىلىعىنىڭ ورنىن تولتىراتىن قارجى كوزىن تابۋ ءۇشىن ءتيىمدى كومپەنساتسيالىق تاسىلدەر ويلاستىرۋى قاجەت. ەندى ۇلتتىق قوردىڭ رولىنە جەكە توقتالايىن. قوردىڭ قاراجاتىن، ەڭ الدىمەن، مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن، ياعني ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن پايدالانۋ قاجەت. ۇلتتىق قور شەتەلدىك قارجى ينستيتۋتتارىنا قىزمەت ەتپەۋى كەرەك. ۇلتتىق قور – ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەتىن اسا ماڭىزدى قۇرال. سوندىقتان ونى ءتيىمدى باسقارۋ قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت.

تسيفرلاندىرۋ: سالىق مولشەرلەمەسىن قايتا قاراۋ كەرەك!

«ەكونوميكانى قارقىندى دامىتۋ ءۇشىن تەك مەملەكەت قارجىسىنا سۇيەنۋ جەتكىلىكسىز ەكەنى انىق. جەكە ينۆەستيتسيالار تارتۋ ارقىلى ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ ارتۋىنا قولايلى جاعداي جاساعان ءجون. ول ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، سالىق ساياساتى تۇراقتى بولۋعا ءتيىس. سوندا بيزنەس تە ساپالى دامۋعا ىنتالى بولادى جانە جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇمىس ىستەيدى. جاڭا سالىق كودەكسى قازىرگى جۇيەنى قايتا جاڭعىرتۋعا ارنالعان. بۇل قۇجات سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋ ءىسىنىڭ سالىق تولەۋشىلەرگە دەگەن سەنىمگە نەگىزدەلگەن مۇلدە جاڭا جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا ءتيىس. كودەكستىڭ ەرەجەلەرىن اركىم ارقالاي قابىلداماۋى ءۇشىن ونى جەڭىلدەتىپ، ەكونوميكالىق تۇرعىدان بەلسەندى ازاماتتىڭ بارىنە بىردەي تۇسىنىكتى ەتۋ وتە ماڭىزدى. سالىق رەجيمدەرىن كاسىپكەرلەرگە جاسالعان قولايلى جاعدايدىڭ ناشارلاپ كەتپەۋىن ەسكەرە وتىرىپ، وڭتايلاندىرعان ءجون. بولشەك سالىقتىڭ ەنگىزىلۋىن مىسال رەتىندە ايتۋعا بولادى. وسى نورماعا سەنىم ارتقان كاسىپكەرلەر قىزمەتىن اشىق جۇرگىزە باستادى، كاسىپتەرىن بولشەكتەۋدى ازايتتى. الايدا بۇل رەجيم نەگىزىنەن حالىقپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن كاسىپكەرلەرگە قاتىستى بولۋعا ءتيىس. تۇتىنۋشىلارعا ارنالعان قىزمەتتەر مەن ساۋدا-ساتتىقتىڭ مۇمكىندىكتەرى تولىق پايدالانىلسا، ەكونوميكانى دامىتۋ، سالىق تۇسىمدەرىن ارتتىرۋ جانە حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ شارالارى تەزىرەك ناتيجە بەرەدى. فيسكالدى رەفورما تابىستى بولسىن دەسەك، سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋ ءىسىن جاپپاي تسيفرلاندىرۋ كەرەك. سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى سىن-قاتەرلەردى بارىنشا ازايتىپ، سالىق سالاسىنداعى ۇدەرىستەردىڭ اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ونى تەزىرەك ەلەكتروندى فورماتقا كوشىرگەن ابزال. بۇكىل سالىق ساياساتىن ءجيى وزگەرىپ جاتقان فيسكالدى احۋالعا بەيىمدەۋ كەرەك، سونىڭ ىشىندە سالىق مولشەرلەمەسىن دە قايتا قاراعان ءجون»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

جاڭا سالىق كودەكسى كەلەر جىلى قابىلدانادى!  

«جەكە تابىس سالىعىنىڭ مولشەرلەمەسىن ازاماتتاردىڭ كىرىسىنە قاراي ديففەرەنتسياتسيالاۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋ ىسىندە جازالاۋ تاسىلىنەن دە باس تارتقان ابزال. ماجبۇرلەۋ شارالارىن قولدانباي-اق، حابارلاما جىبەرۋ ارقىلى وندىرىلەتىن سالىق بەرەشەگىنىڭ جوعارعى شەگىن كوتەرۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. ال سالىق بەرەشەگى وسى شەكتەن اسىپ كەتسە، قارىز سوماسى اياسىندا عانا شەكتەۋ قويىلۋعا ءتيىس. ياعني، بورىشكەردىڭ بانكتەگى ەسەپ-شوتى تولىق بۇعاتتالمايدى. بەرەشەك سوماسى تىم كوپ بولعان جاعدايدا، كەپىلگە مۇلىك قويۋدى تالاپ ەتپەي، قارىزدى ءبولىپ تولەۋگە مۇمكىندىك بەرگەن ءجون. جوسپارعا ساي تەكسەرۋ تاسىلىنەن ءبىرجولا باس تارتۋعا تىرىسۋ كەرەك. ول ءۇشىن قاتەرلەردىڭ الدىن الۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ قاجەت. سالىق جەڭىلدىكتەرىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالدى. كاسىپكەرلەر وزدەرى پايدالاناتىن سالىق جەڭىلدىكتەرى بويىنشا ەسەپ بەرۋگە ءتيىس. بيزنەستى دامىتۋعا ناقتى سەپتىگى تيەتىن جەڭىلدىكتەردى عانا قالدىرعان ابزال. مىسالى، ءوندىرىستى وركەندەتەمىز دەگەن ينۆەستورلارعا ارتىقشىلىق بەرۋگە بولادى. ياعني، قۇرىلىس سالۋعا، اكتيۆتەردى ساتىپ الۋعا، جاڭعىرتۋعا جانە قايتا قۇرۋعا ءبىر رەتتىك سالىق جەڭىلدىگىن بەرگەن ءجون. تەرەڭ وڭدەلگەن ءونىمدى ەكسپورتقا شىعاراتىن كاسىپكەرلەرگە جەڭىلدىكتەر بەرۋ ماڭىزدى. ولار وزگە بيزنەسكە قاراعاندا كوبىرەك قولداۋعا يە بولۋى كەرەك. ۇكىمەت پەن پارلامەنتكە جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ جوباسىنا قاتىستى جان-جاقتى تالقىلاۋ جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن. قيىن بولسا دا، دۇرىس شەشىم قابىلداۋ قاجەت. بۇل جەردە اسىعىستىققا جول بەرۋگە بولمايدى. جاڭا سالىق كودەكسىن ساپالى ازىرلەۋ ءۇشىن ونى قابىلداۋ مەرزىمىن كەلەسى جىلعا اۋىستىرۋعا بولادى دەپ سانايمىن. كولەڭكەلى ەكونوميكا ۇلەسىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە قالۋى قارجى سالاسىنداعى احۋالدى ۋشىقتىرىپ تۇر. ونى ايتارلىقتاي تومەندەتۋ ءۇشىن مۇقيات ويلاستىرىلعان جان-جاقتى شارالار قابىلداعان ءجون. اتاپ ايتقاندا، شەكاراداعى كەدەن بەكەتتەرىنە قاتىستى بارلىق جۇمىستى تەز ارادا اياقتاۋ قاجەت. سونداي-اق سىرتقى ساۋدا وپەراتسيالارىنان تۇسەتىن كىرىستىڭ باسقا ەلدەرگە زاڭسىز ءوتىپ كەتۋىنە جول بەرمەۋ كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ۇكىمەتكە تاپسىرما: كەي اكىمدەر مەن مينيسترلەر ينۆەستور تارتۋ ىسىنە ءجوندى اتسالىسپاي وتىر!

«ەكىنشى. ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جانە بيزنەس جۇرگىزۋگە قاجەتتى جاعدايدى جاقسارتۋ جولىندا ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋ ماڭىزدى. دۇنيە جۇزىندە ينۆەستيتسياعا تالاس ءورشىپ تۇرعان كەزدە ەلگە قارجى تارتۋ ءۇشىن «ءدال وسى جەردە جانە ءدال قازىر» قاعيداسى بويىنشا شەشىم قابىلداۋ – ەڭ قاجەت شارا. سوندىقتان ۇكىمەت جانىنداعى ينۆەستيتسيا شتابىنا اۋقىمدى قۇزىرەت بەرىلدى. بۇل قادام مەتالدى تەرەڭ وڭدەۋ، مۇناي-گاز-كومىر حيمياسى، تۋريزم، ەنەرگەتيكا جانە ماشينا جاساۋ سياقتى ماڭىزدى سالالارداعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ قارقىنىن ارتتىرۋعا جول اشتى. ەكونوميكاعا سالىنعان تىكەلەي ينۆەستيتسيا كولەمىن ازايتىپ الماۋ ءۇشىن وسى باعىتتاعى جۇمىستى كۇشەيتۋ كەرەك. كەيبىر اكىمدەر مەن مينيسترلەر ينۆەستور تارتۋ ىسىنە ءجوندى اتسالىسپاي وتىرعانىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ۇكىمەت بۇل شارۋانى رەتكە كەلتىرۋگە ءتيىس. مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك ارقىلى ىسكە اسىرىلاتىن جوبالاردى ساپالى ازىرلەۋ قاجەت. اسىرەسە، حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارى قاتىساتىن جوبالارعا باسا نازار اۋدارۋ كەرەك. ۇكىمەتكە حالىقارالىق قارجى ۇيىمدارى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك تاسىلىمەن قارجىلاندىرىپ، تولىق جۇزەگە اسىراتىن اۋقىمدى جوبالاردىڭ ءتىزىمىن جاساۋدى تاپسىرامىن. مەن بيىل مامىر ايىندا «ەكونوميكانى ىرىقتاندىرۋ شارالارى تۋرالى» جارلىققا قول قويدىم. بۇل قۇجاتتا كورسەتىلگەن تالاپتار مۇلتىكسىز ورىندالۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت.

ءىرى بيزنەس يەلەرىنە: «كاپيتالدى زاڭداستىرۋ» ءۇشىن ەل ەكونوميكاسىنا قارجى سالۋ قاجەت!

«مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى تىكەلەي ۇلەسى ءالى دە جوعارى دەڭگەيدە قالىپ وتىر. مۇنداي احۋال نارىقتاعى تەڭدىك شارتتارىن بۇزادى، جەكە باستامالارعا توسقاۋىل بولادى. ەلىمىزدە مەملەكەتتىك كاسىپورىنداردى باسقارۋ ساياساتى ءالى دە ءتيىمسىز ەكەنىن مويىنداعان ءجون. ولاردىڭ ماقسات-مىندەتىن، قىزمەت اياسىن، قارجىلاندىرۋ تاسىلدەرىن جانە جۇمىسىنىڭ باسقا دا تۇستارىن ءتيىستى زاڭدارمەن رەتتەۋ قاجەت. سونىمەن بىرگە حولدينگتەر مەن ۇكىمەتتىڭ اراسىنداعى قارجى ماسەلەلەرىنە قاتىستى ۇستانىم تۇراقتى ءارى جۇيەلى بولۋعا ءتيىس. مەن 2022 جىلعى جولداۋىمدا ءبارىن باسىنان باستاپ رەتتەۋدى تاپسىرعان ەدىم. رەفورمانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنىڭ وزىندە ورىنسىز ءارى قاجەتسىز 10 مىڭنان استام تالاپتىڭ كۇشى جويىلدى. ونىڭ ءبارى كەزىندە كاسىپكەرلەرگە كەدەرگى كەلتىرگەن ەدى. باس پروكۋراتۋرا ءىرى ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قولداۋ كورسەتە باستادى. ينۆەستورلارعا «جاسىل ءدالىز» قاعيداسى بويىنشا جەڭىلدىكتەر بەرىلدى. ەكونوميكالىق قىلمىستاردىڭ ءبىرازى قىلمىس دەپ تانىلمايتىن بولدى. الايدا كاسىپكەرلەردەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شەكتەن تىس قاداعالاپ، باقىلايتىنى تۋرالى شاعىمدار ءالى دە ءتۇسىپ جاتىر. ۇكىمەت باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ، ينۆەستيتسيالىق احۋالعا اسەرىن تيگىزەتىن جاعىمسىز ۇردىستەردى جويۋى كەرەك. بىلتىر بيزنەس وكىلدەرىمەن وتكەن كەزدەسۋدە بۇل ماسەلە بويىنشا مەن ناقتى ۇستانىمدى ايتتىم. ءبىز كاسىپ يەلەرىمەن ءوزارا كەلىسىمگە كەلدىك، ياعني «كاپيتالدى زاڭداستىرۋ» ءۇشىن مىندەتتى تۇردە قازاقستان ەكونوميكاسىنا قارجى سالۋ قاجەت بولادى. ەڭ باستىسى، سالىنعان قارجى ەل يگىلىگىنە جاراۋى كەرەك. بۇل تالاپتى نورماتيۆتىك تۇرعىدان بەكىتىپ الۋ قاجەت. ءتيىستى رەەسترگە ەنگىزىلگەن كاسىپكەرلەرمەن كەلىسىم جاساعان كەزدە مەملەكەتكە قايتارىلاتىن اكتيۆتەردى «زاڭسىز» دەپ تانىماۋ تۋرالى نورمانى بەكىتۋگە بولادى. بۇل – شىن مانىندە، ءىرى كاسىپ يەلەرىنىڭ مۇددەسىنە ساي كەلەتىن ماڭىزدى قادام. بىراق كاسىپكەرلەر دە قارجىنى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە اۋدارۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە ۇكىمەتپەن جانە باس پروكۋراتۋرامەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس. بۇل – ءار تەڭگە ءۇشىن ساۋدالاسپاي، قاجەتتى شارانىڭ ءبارىن ءوز ەركىمەن جاساۋ كەرەك دەگەن ءسوز. ولار وسى ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە مەكتەپ، اۋرۋحانا، ستاديون، مۋزەي جانە باسقا دا الەۋمەتتىك-مادەني نىساندار سالۋعا قوماقتى قارجى بولۋگە مىندەتتى. مۇنداي كاسىپكەرلەردىڭ ەسىمى جومارت جانداردىڭ «التىن تىزىمىنە» جازىلادى. ال ودان باس تارتقان نەمەسە سوزبۇيداعا سالعان كاسىپكەرلەرگە قاتىستى اڭگىمە باسقاشا بولادى»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

اگروونەركاسىپكە بولىنەتىن بۇكىل اقشانىڭ 70 پايىزى – مەملەكەت قارجىسى!

«2029 جىلعا قاراي ورتا بيزنەستىڭ ەل ەكونوميكاسىنداعى ۇلەسى 15 پايىزعا جەتۋى كەرەك. بۇل – ۇكىمەتتىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەت. قازىر بۇل كورسەتكىش – 7 پايىز شاماسىندا. جىل باسىندا مەن ورتا بيزنەستى قولداۋ ءۇشىن ناقتى شەشىمدەر قابىلداۋ جونىندە تاپسىرما بەردىم. ياعني، جان-جاقتى شارالار قولعا الىنۋى كەرەك ەدى. الايدا ءىس جۇزىندە ءالى دايىن ەمەس. ءار كاسىپكەر قولداۋدىڭ قانداي ءتۇرى بار ەكەنىن جانە وعان قالاي قول جەتكىزە الاتىنىن ەش قيىندىقسىز ءبىلىپ وتىرۋى قاجەت. سوندا شاعىن بيزنەس ورتا بيزنەس ساناتىنا وتۋگە مۇددەلى بولادى. بىزدە قازىر قولداۋ شارالارىنىڭ 100-دەن استام ءتۇرى بار. بۇدان بىلىكتى ماماننىڭ ءوزى شاتاسۋى مۇمكىن. سوندىقتان مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن مۇقيات تەكسەرىپ شىعۋ كەرەك. ۇسىنىلاتىن جەڭىلدىكتەردىڭ بيزنەس وكىلدەرىنە تۇسىنىكتى بىرىڭعاي ءتىزىمىن ازىرلەۋ قاجەت. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن فينتەح تاسىلدەرىن پايدالانۋعا بولادى، بۇل ماسەلە بويىنشا ءتيىستى ۇسىنىستار بار. اگروونەركاسىپ كەشەنىنە ينۆەستيتسيا تارتۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت. تاسقىن سۋدان بولعان قيىنشىلىقتارعا قاراماستان، ديقاندارىمىز ەگىن ەگۋ جۇمىسىن دەر كەزىندە اياقتادى. ولارعا زور ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. بيىل ەگىس ناۋقانىنا ەكى ەسە كوپ قاراجات ءبولىندى. الايدا اگروونەركاسىپكە بولىنەتىن بۇكىل اقشانىڭ 70 پايىزى – مەملەكەت قارجىسى. بۇل سالاعا كوممەرتسيالىق بانكتەردىڭ قاراجاتىن دا تارتۋ قاجەت. ديقاندارعا ءوسىمى از نەسيە بەرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قارجى ينستيتۋتتارىن سۋبسيديالاۋ شارالارى قولعا الىندى. بانكتەرگە قاتىستى وسىنداي تاجىريبەنى قولدانۋ كەرەك. مۇنىڭ ءبارى شارۋالاردى اينالىمعا قاجەتتى قاراجاتپەن شۇعىل قامتاماسىز ەتۋگە، سىبايلاس جەمقورلىق قاتەرىن ازايتۋعا جانە نەسيە الۋدى وڭتايلاندىرۋعا جول اشادى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

جەر – اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ينۆەستيتسيا تارتۋدىڭ باستى كەپىلى!

«اگروونەركاسىپ كەشەنىن تىكەلەي سۋبسيديالاۋ تاسىلىنەن ارزان نەسيە بەرۋ تاسىلىنە بىرتىندەپ كوشۋ – اسا ماڭىزدى مىندەت. بولىنگەن قاراجاتتىڭ ءبارى ءتيىمدى جۇمسالۋعا ءتيىس. الايدا شىندىققا جاناسپايتىن اقپارات بەرۋ، باسقاشا ايتقاندا، مالىمەتتەردى بۇرمالاۋ اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى شىنايى احۋالدى باعالاۋعا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. ارنايى كوميسسيا 2 ميلليون ءىرى قارا جانە 3 ميلليوننان استام ۋاق مال ساندا بار، ساناتتا جوق ەكەنىن انىقتادى. ەگىن شارۋاشىلىعى سالاسىندا دا وسىنداي جايتتار بار ەكەنى بەلگىلى بولدى. شىن مانىندە، مۇنىڭ ءبارى – مەملەكەتتەن سۋبسيديا الۋ ءۇشىن جاسالعان كوزبوياۋشىلىق. ونداي قىلمىستىق ارەكەتتەرگە توسقاۋىل قويۋ قاجەت. ال مۇنداي ىسپەن اينالىسقان ادامداردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك. جەر – اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ينۆەستيتسيا تارتۋدىڭ باستى كەپىلى. جەر تەلىمدەرىن قايتارۋ جونىندەگى ارنايى كوميسسيا اكىمدىكتەردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى القاپتارىن كونكۋرس وتكىزبەي-اق بەرۋ تۋرالى ەكى مىڭنان استام زاڭسىز شەشىم قابىلداعانىن انىقتادى. بۇل ماسەلە قاتىستى ەكىۇشتى ۇستانىم بولماۋى قاجەت. زاڭسىز الىنىپ، پايدالانىلماي جاتقان جەر وڭتايلاندىرىلعان ءراسىم بويىنشا مەملەكەتكە قايتارىلۋعا ءتيىس. ال جەردى پايدالانۋشى وعان ينۆەستيتسيا سالىپ، ادال ەڭبەك ەتىپ جاتسا، جۇمىسقا بوگەت جاساماۋ كەرەك. سونداي-اق ونىڭ اۋىلدى كوركەيتىپ، تۇرعىندارعا تۇراقتى جۇمىس بەرىپ وتىرعانىن دا ەسكەرگەن ءجون»، - دەدى پرەزيدەنت.

«اۋىل اماناتى» جوباسى: وتاندىق بيزنەسكە جول اشۋ – ۇكىمەتتىڭ مىندەتى!

«كوپتەگەن مەنشىك يەسى وزدەرى پايداسىن كورىپ وتىرعان جەردەن مىڭداعان شاقىرىم الىستا تۇرادى، ونداعى اۋىل تۇرعىندارىنا قامقورلىق جاساۋ ويىنا كىرىپ تە شىقپايدى. بىزگە مۇنداي جەر يەلەرىنىڭ قاجەتى جوق. ۇكىمەت پەن باس پروكۋراتۋرا ولارعا قاتىستى ماسەلەنى مىقتاپ قولعا الۋعا ءتيىس. ازاماتتار، اسىرەسە، اۋىل تۇرعىندارى زاڭدى تۇردە تابىستى جۇمىس ىستەپ، بولاشاعىنىڭ قامىن ءوزى ويلاۋى كەرەك. ولاردى وسىعان ىنتالاندىرۋ – مەملەكەتتىڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى. بىلتىر «اۋىل اماناتى» جوباسى باستالدى. جالپى ناتيجەسى جامان ەمەس. ەندى وسى جوبا اياسىندا تاعى ءبىر جاڭا ءتاسىلدى، ياعني «تاۋار نەسيەسىن» بەرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ قاجەت. اۋىل تۇرعىندارىنا ءوز ونىمدەرىن وڭدەۋگە جانە ساتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ينفراقۇرىلىم قۇرۋ وتە ماڭىزدى. ءار اۋداندا ازاماتتارعا ءتۇرلى اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىن ءوسىرۋدى ۇيرەتەتىن ورتالىق اشۋ قاجەت. وسىنداي جوبا «Amanat» پارتياسىنىڭ باستاماسىمەن جامبىل وبلىسى مەركى اۋدانىندا جۇزەگە اسىرىلدى. ۇكىمەت پەن اكىمدەر بۇل تاجىريبەنى باسقا دا ايماقتارعا تاراتۋدى ويلاستىرۋى كەرەك. جالپى وتاندىق بيزنەسكە جانە شەتەل ينۆەستورلارىنا جول اشۋ – ۇكىمەت پەن بارلىق مەملەكەتتىك ورگاننىڭ مىندەتى. ال ولاردىڭ، ياعني بيزنەستىڭ جانە ينۆەستورلاردىڭ زاڭدى قىزمەتىنە كەدەرگى جاساۋ اسا اۋىر قۇقىق بۇزۋشىلىق دەپ سانالۋعا ءتيىس. دەمەك ونداي ارەكەتكە جول بەرگەندەر ءتيىستى جازاسىن الادى. مەن بۇل تۋرالى ۇنەمى ايتىپ ءجۇرمىن. ال كاسىپكەرلەر مەن ينۆەستورلار ءوز جۇمىسىن ادال جۇرگىزىپ، زاڭدى ساقتاپ، سالىق تولەۋدەن جالتارماۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

ۇكىمەت 17 ءىرى جوباسى: اۆتوكولىك ونەركاسىبىنە قولداۋ كەرەك!

«ءۇشىنشى. ەلىمىزدىڭ ونەركاسىپ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ ءۇشىن جان-جاقتى شارالار قابىلداۋ قاجەت. ۇكىمەت 17 ءىرى جوبانىڭ ءتىزىمىن جاسادى. وندا تەرەڭ وڭدەۋ ءتاسىلىن مەڭگەرۋگە باسىمدىق بەرىلگەن. ءوز شيكىزاتىمىز بەن قۇرال-جابدىقتارىمىزدى بارىنشا پايدالانۋ، ءىرى كاسىپورىندارعا جاپسارلاس وندىرىستەر اشۋ ماڭىزدى. مەن جۋىردا قاراعاندى وبلىسىندا بولدىم. سول كەزدە «Qarmet» مەتاللۋرگيا كومبيناتىنا باردىم. وتاندىق ينۆەستور كەلگەن سوڭ، ونداعى احۋال ەداۋىر تۇراقتالدى. كاسىپورىن جاڭعىرتىلا باستادى. بۇل قادام وندىرىلەتىن ءونىم كولەمىن ايتارلىقتاي ارتتىرۋعا ءتيىس. ساران قالاسىنىڭ ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. وندا اۆتوكولىك دوڭعالاعىن جانە تۇرمىستىق تەحنيكا شىعاراتىن وندىرىستەر ىسكە قوسىلدى. سونىڭ ارقاسىندا بۇل ەلدى مەكەن مونوقالالار ساناتىنان شىعارىلدى. باسقا دا مونوقالالارعا دەم بەرۋ ءۇشىن وسى تاجىريبەنى قولدانۋ قاجەت. جالپى، ايماقتاردىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە جول اشاتىن جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن بارىنشا دامىتۋ كەرەك. بيىل ارنايى جارلىقپەن الاتاۋ قالاسى قۇرىلعانىن بىلەسىزدەر. بۇل قالا قارقىندى داميتىن، يننوۆاتسيا كەڭىنەن قولدانىلاتىن ءارى بىلىكتى ماماندار جۇمىس ىستەيتىن ورىنعا اينالۋى قاجەت. ۇكىمەت وندا جايلى ءومىر ءسۇرىپ، تابىستى ەڭبەك ەتۋگە، ينۆەستيتسيا سالۋعا قولايلى جاعداي جاساۋعا ءتيىس. اۆتوكولىك قۇراستىرۋ ىسىندە وڭ ناتيجەلەر بار. وسى قارقىندى ساقتاپ، جەرگىلىكتى ءوندىرىس كولەمىن ۇدايى ارتتىرۋ كەرەك. مەملەكەتتىڭ اۆتوكولىك ونەركاسىبىنە كورسەتىپ جاتقان جان-جاقتى قولداۋى ءتۇپتىڭ تۇبىندە تولىققاندى اۆتوكولىك قۇراستىرۋ كلاستەرى رەتىندە ەلدىڭ يگىلىگىنە اينالۋى قاجەت»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مۇناي-گاز-حيميا سالاسىن ودان ءارى دامىتۋ – ماڭىزدى مىندەت!

«مۇناي-گاز-حيميا سالاسىن ودان ءارى دامىتۋ – ماڭىزدى مىندەت. ءبىز پوليپروپيلەن جانە پوليەتيلەن شىعاراتىن ءىرى وندىرىستىك جوبالاردى جۇزەگە اسىرا باستادىق. بۋتاديەن، كارباميد، تەرەفتال قىشقىلىن وندىرۋگە ارنالعان باسقا دا بولاشاعى زور جوبالار قولعا الىنىپ جاتىر. «ورتا ازيا – ورتالىق» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ەلىمىزگە تيەسىلى 800 شاقىرىمنان استام بولىگىن جاڭعىرتۋ جۇمىسى وتە قىسقا مەرزىمدە اياقتالدى. گاز تاسىمالداۋ باعدارلارىن ءارتاراپتاندىرۋ جانە ونىڭ قۋاتىن ارتتىرۋ قاجەت. تۇرعىنداردى جانە ەكونوميكانى گازبەن قامتاماسىز ەتۋ – ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى. بىلتىر بىرقاتار گاز كەنىشى يگەرىلە باستادى. سونداي-اق جىلىنا جالپى كولەمى ءبىر ميلليارد تەكشە مەتر گاز وندىرەتىن جاڭا كەن ورىندارىن يگەرۋ جوسپارلانىپ وتىر. ازىرگە بۇل جوبالار تولىق ىسكە قوسىلعان جوق. سوندىقتان گازدى ىشكى نارىققا ءتيىمدى ءبولۋ قاجەت. جىلۋ ەلەكتر ورتالىقتارىن جانە قاراپايىم تۇتىنۋشىلاردى كومىر ورنىنا گاز جاعۋعا كوشىرۋ جۇمىسىن بايىپپەن جۇزەگە اسىرعان ءجون. ۇكىمەتكە جاڭاوزەندەگى، قاشاعانداعى جانە قاراشىعاناقتاعى گاز وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ قۇرىلىسىن تەزدەتۋدى تاپسىرامىن. بۇل – باستى مىندەت. وسى سالانى تابىستى دامىتۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيانىڭ قايتارىمىن قامتاماسىز ەتەتىن پارمەندى ىنتالاندىرۋ شارالارىن قىسقا مەرزىمدە قابىلداۋ، سونىڭ ىشىندە اقىلعا سىيىمدى تاريفتەر مەن كوتەرمە باعالاردى بەلگىلەۋ كەرەك. گاز كەنىشتەرىنە گەولوگيالىق بارلاۋ جاساۋ ءۇشىن جاڭا ينۆەستيتسيا تارتۋ تۇرعىسىنان العاندا بۇل شارالار وتە ماڭىزدى. ايتپەسە، ەكونوميكانى قاجەتتى كولەمدە گازبەن قامتاماسىز ەتۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەدى پرەزيدەنت.

ينفراقۇرىلىمعا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەت!

«ءتورتىنشى. ينفراقۇرىلىمعا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەت. بۇل جۇمىس، ەڭ الدىمەن، ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىندا جۇرگىزىلۋگە ءتيىس. قازىر ەنەرگيا وندىرەتىن جاڭا نىساندار سالۋ ءۇشىن بەرىلەتىن نەسيە شارتتارىن قولايلى دەپ ايتا المايمىز. سوندىقتان ۇكىمەت قارجى ينستيتۋتتارى ارقىلى ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان قولجەتىمدى نەسيە بەرۋ جولدارىن ويلاستىرۋعا ءتيىس. مەملەكەتتىڭ ۇزاق ۋاقىتقا ارنالعان ناقتى تاريف ساياساتى، ياعني ءتيىستى جوسپارى بولۋى كەرەك. بۇل – وسى سالاعا «ۇزاق مەرزىمگە ينۆەستيتسيا تارتۋدىڭ» نەگىزگى شارتى. الايدا تۇتىنۋشىلارعا ارنالعان ءتاريفتىڭ ورىنسىز وسۋىنە جول بەرۋگە بولمايدى. ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىن جاڭعىرتۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبانى جىل سوڭىنا دەيىن بەكىتۋ كەرەك. كوممۋنالدىق رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ – وتە وزەكتى ماسەلە. كەلەسى جىلدان باستاپ ناقتى ەرەجەلەر ەنگىزىلۋگە ءتيىس. «كوپ تۇتىنساڭ – كوپ تولەيسىڭ» قاعيداتىن باسشىلىققا الۋ قاجەت. الايدا تۇتىنۋشىلار جەكە مونوپوليستەردىڭ شىرماۋىندا جالعىز قالماۋعا ءتيىس. زاڭناماعا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار قىزمەتتەر دەگەن ۇعىم ەنگىزىلۋى كەرەك. ونى مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ۇدەرىسى سياقتى رەتتەگەن ءجون»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

اەس: جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم بيىلعى 6 قازاندا وتەدى!

«قازىر الەمدە ەنەرگيا تاپشىلىعى كۇشەيىپ بارادى. ەلىمىزگە سەنىمدى جانە ەكولوگيالىق تازا قۋات كوزدەرى اسا قاجەت. سوندىقتان ءبىز اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋعا باسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. سەبەبى ەكونوميكامىز كۇن وتكەن سايىن مول ەنەرگيانى قاجەت ەتۋدە. مۇنداي سۇرانىستى اتوم ەنەرگەتيكاسى قامتاماسىز ەتە الادى. قازىر دامىعان جانە دامۋشى 30 مەملەكەتتە 200-گە جۋىق اتوم ەلەكتر ستانساسى جۇمىس ىستەپ تۇر. ءبىز ەلىمىزدىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىن جانە ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان ۇلتتىق مۇددەلەرىمىزدى ەسكەرە وتىرىپ، تەك العا قاراي ءجۇرۋىمىز قاجەت. ءبىر سوزبەن ايتساق، بولاشاقتى ويلاۋىمىز كەرەك. سوندىقتان مەن اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋعا قاتىستى بارىنشا بايىپتى شەشىم قابىلداۋ قاجەتتىگىن ۇدايى ايتىپ كەلەمىن. ستراتەگيالىق جوسپارلاردى قوعامدا كەڭىنەن تالقىلاۋ كەرەك دەپ سانايمىن. ەل ومىرىندەگى ءاربىر ماڭىزدى قادام جۇرتشىلىقپەن بىرلەسىپ جاسالۋعا ءتيىس. اتوم ەلەكتر ستانساسى تۋرالى رەفەرەندۋمعا قاتىستى دا ءدال سولاي بولۋى كەرەك. بىلتىر مەن بۇل ماسەلە بويىنشا ءوز پىكىرىمدى ايتتىم، ياعني، رەفەرەندۋم تاقىرىبىنىڭ قوعام تالقىسىنا تۇسكەنىنە ءبىر جىل بولدى. بۇل ازاماتتارىمىزدىڭ جان-جاقتى ويلانىپ، سالماقتى شەشىم قابىلداۋىنا جەتكىلىكتى مەرزىم دەپ ويلايمىن. سوندىقتان مەن ۇكىمەتتىڭ ۇسىنىسىن قولدايمىن. اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ ماسەلەسىنە قاتىستى جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم بيىلعى 6 قازاندا وتەدى. بۇگىن ءتيىستى جارلىققا قول قويامىن. الداعى رەفەرەندۋم كەڭ اۋقىمدى جالپىۇلتتىق ديالوگتىڭ تاعى ءبىر ايقىن كورىنىسى بولماق. شىن مانىندە، بۇل – «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەتكە» ءتان سيپات. ءبىز وسىنداي قادامدار ارقىلى جاڭا قوعامدىق-ساياسي مادەنيەتتىڭ نەگىزىن قالايمىز. ماڭىزدى مەملەكەتتىك شەشىمدەر قابىلداۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن جاسايمىز»، - دەدى پرەزيدەنت.

«قازاقستان تەمىر جولى» 3 ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبانى قولعا الدى...

«كەلەسى ماسەلە. كولىك-لوگيستيكا سەكتورىن دامىتۋ – ستراتەگيالىق ءمانى ايرىقشا باسىمدىق. ەلىمىز ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسقان. بۇل – بىزگە الەمدىك باسەكەدە زور مۇمكىندىك بەرەتىن ارتىقشىلىق. سوندىقتان كولىك ينفراقۇرىلىمىنا سالىنىپ جاتقان ءاربىر ينۆەستيتسيا ءوزىن-ءوزى اقتايتىنى ءسوزسىز. ءبىز كەيىنگى ۇرپاققا جوعارى ساپالى اۆتو جانە تەمىرجولداردى قالدىرۋىمىز كەرەك. سونداي-اق ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىن اۋە حابتارىن، تەمىرجول بەكەتتەرى مەن تەڭىز پورتتارىن سالۋىمىز قاجەت. بۇل رەتتە بىرقاتار كەشەندى ماسەلەنى شەشكەن ءجون. تەمىرجول سالاسىندا رەفورما جاساۋ ءۇشىن تاريف جۇيەسى قايتا قارالۋى كەرەك. بۇل – ايدان انىق نارسە. جاڭا تاريفتەر تەمىرجول جەلىسىن قالىپتى جاعدايدا ساقتاۋعا جانە ونىڭ تاسىمال قابىلەتىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. «قازاقستان تەمىر جولى» كومپانياسى ءۇش ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبانى قولعا الدى، ياعني تەمىرجول سالىپ جاتىر. ونىڭ جالپى ۇزىندىعى مىڭ شاقىرىمنان اسادى. بۇل جوبالار بەكىتىلگەن مەرزىمدە جانە وتە ساپالى ىسكە اسىرىلۋعا ءتيىس»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

12 مىڭ شاقىرىمعا جۋىق جول سالىنىپ، جوندەلىپ جاتىر...

«اۆتوكولىك جولدارىنىڭ جاي-كۇيى – وزەكتى ماسەلە. مەن بۇل تۋرالى وسىعان دەيىن دە ايتتىم. بيىل ەلىمىزدە 12 مىڭ شاقىرىمعا جۋىق جول سالىنىپ، جوندەلىپ جاتىر. قازاقستاندا مۇنداي اۋقىمدى جۇمىس بۇرىن-سوڭدى بولماعان. استانا-الماتى، اقتوبە-اتىراۋ-استراحان، تالدىقورعان-وسكەمەن باعىتىنداعى كۇرە جولداردى قايتا جاڭعىرتۋ جۇمىستارى اياقتالىپ قالدى. 2,5 مىڭ شاقىرىمعا سوزىلاتىن وبلىسارالىق جانە اۋدانارالىق جولداردى ورتا دەڭگەيدە جوندەۋگە ارنالعان باعدارلامانىڭ ءمان-ماڭىزى زور. ءدال وسى جولدارمەن جۇرت وتە ءجيى جۇرەدى. سوندىقتان باعدارلامانىڭ اۋقىمىن كەڭەيتىپ، وعان كەمىندە 10 مىڭ شاقىرىم جولدى قامتۋدى تاپسىرامىن. ارينە، مۇندا ساننان گورى ساپا ماڭىزدىراق. سول ءۇشىن يننوۆاتسيالىق زاماناۋي ءادىس-تاسىلدەردى كەڭىنەن قولدانعان ابزال. بۇل جۇمىسقا قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن بىرىڭعاي تسيفرلىق پلاتفورمانى ىسكە قوسقان ءجون. وندا بارلىق جولدى، سونىڭ ىشىندە، قالا اۋماعىنداعى جولداردى سالۋعا جانە جوندەۋگە قاتىستى اقپارات بولۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

ماڭىزدى جوبا: كاسپي تەڭىزى ارقىلى تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىسى

«قازاقستان تسيفرلاندىرۋ سالاسىندا قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن ەسەلەي تۇسۋگە ءتيىس. «ەلەكتروندى ۇكىمەت» پلاتفورماسىنا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن بارىنشا ەنگىزۋ قاجەت. قازاقستان جاساندى ينتەللەكتىنى كەڭىنەن قولداناتىن جانە تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتىپ جاتقان ەلگە اينالۋعا ءتيىس. بۇل – ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى. پارلامەنت دەپۋتاتتارىن وسى جۇمىسقا اتسالىسۋعا شاقىرامىن. كەلەسى جىلى استانادا جاساندى ينتەللەكت ۇلتتىق ورتالىعىن ىسكە قوسۋ كەرەك. بۇل ورتالىق وقۋشىلار، ستۋدەنتتەر، عالىمدار جانە كاسىپكەرلەر ءۇشىن ءاردايىم اشىق بولادى. تسيفرلىق اكتيۆتەر مەن ماينينگتى زاڭمەن رەتتەپ، كريپتوبيرجالاردى ودان ءارى دامىتۋ ءىسىن جالعاستىرعان ءجون. ەلىمىزدە ەكونوميكاعا قاجەتتى ەلەكتر قۋاتىن ءوز كەرەگىنە شامادان تىس پايدالاناتىن، سويتە تۇرا سالىقتى از تولەيتىن كاسىپكەرلەر بار. مىنە، وسىندايلاردى جونگە سالۋ كەرەك. 2025 جىلى كاسپي تەڭىزى ارقىلى تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىسىن تارتۋ جوباسى اياقتالماق. ەلىمىز ءۇشىن بۇل جوبانىڭ ماڭىزى زور. سول ارقىلى مالىمەتتەردىڭ حالىقارالىق ارناسىمەن جانە ترانسشەكارالىق اعىنىمەن بايلانىستى تسيفرلىق ينفراقۇرىلىم قۇرا الامىز. جالپى، تەلەكوممۋنيكاتسيا جەلىلەرى مەن داتا-ورتالىقتارىن بارىنشا جەتىلدىرۋگە، كيبەر-قاۋىپسىزدىكتىڭ الەمدىك ستاندارتتارىن ەنگىزۋگە جانە ماماندارىمىزدىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا قاتىستى جۇمىستى جالعاستىرۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

اۋە حابتارىن دامىتۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت

«اۋە حابتارىن دامىتۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت. قازاقستاننىڭ اۋە كەڭىستىگى ارقىلى جىل سايىن 150 مىڭ تونناعا جۋىق جۇك تاسىمالدانادى. الداعى ءتورت جىلدا بۇل كورسەتكىشتى ەكى ەسە ۇلعايتۋعا بولادى. اۋەجايلارىمىزدىڭ جۇك تاسىمالداۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساۋ كەرەك. ىشكى اۋە باعدارلارىن دامىتۋعا ايرىقشا نازار اۋدارعان ءجون. بۇل، اسىرەسە، نەگىزگى تۋريزم نىساندارىنىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. بالقاش جانە الاكول دەمالىس ايماقتارىنداعى ۇشۋ-قونۋ جولاقتارى تولىق جاڭعىرتىلدى. قاتونقاراعاي، زايسان جانە كەندىرلى وڭىرلەرىنىڭ دە تۋريستىك الەۋەتىن دۇرىس پايدالانۋ قاجەت. وسىنداي دەمالىس ايماقتارىندا ساپاسى جوعارى جول ينفراقۇرىلىمى بار اۋە بەكەتتەرى مەن اۋەجايلار سالۋ كەرەك. ونەركاسىپتى دامىتۋ قورىنىڭ ەسەبىنەن كىشى اۆياتسيا ۇشاقتارىن العان ءجون. تۋريزم جوبالارىن جۇزەگە اسىرعاندا تابيعاتقا زيان كەلتىرمەي، ەكولوگيانى ساقتاۋ بارىنشا ماڭىزدى ەكەنىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

يرريگاتسيا جۇيەلەرى جانە جالپى سۋ شارۋاشىلىعى: كەز كەلگەن قاتەرگە دايىن بولۋىمىز قاجەت!

«كەلەسى. يرريگاتسيا جۇيەلەرى جانە جالپى سۋ شارۋاشىلىعى ماسەلەسىمەن مۇقيات اينالىسۋ قاجەت. كوكتەمدەگى الاپات تاسقىن بۇكىل ەلىمىز ءۇشىن ۇلكەن سىناق بولدى. سول قيىن كۇندەردە ءبىز ىنتىماعى جاراسقان ەل ەكەنىمىزدى كورسەتتىك. قازاقستاننىڭ ءار ايماعىنان جينالعان ەرىكتىلەر مەن جاناشىر ازاماتتار زارداپ شەككەن جۇرتقا كومەك قولىن سوزدى. مەنىڭ ەلدىك ىستەن شەت قالماۋ تۋرالى ۇندەۋىمە ءىرى بيزنەس وكىلدەرى دە قولداۋ ءبىلدىردى. مەملەكەتتىڭ باتىل ارەكەتى مەن حالىقتىڭ ءوزارا تىلەكتەس بولۋىنىڭ ارقاسىندا اسا قيىن جاعدايدان امان-ەسەن وتتىك. دەگەنمەن ورتالىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى وسى وقيعادان ساباق الۋى كەرەك. قازىرگى زاماندا ءبىز كەز كەلگەن قاتەرگە دايىن بولۋىمىز قاجەت. سوندىقتان قارعىن سۋدى جيناپ، ديقانداردىڭ قاجەتىنە جاراتۋ ءۇشىن ونى دۇرىس ساقتاي بىلگەن ءجون. گيدرولوگيا بەكەتتەرىن جوندەپ، جاڭعىرتۋ قاجەت. سۋدى بارىنشا ۇنەمدەۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ كەرەك. بۇل – ەڭ الدىمەن، اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى ماسەلە، ياعني سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگياسىن، اسىرەسە، اۋىل شارۋاشىلىعىندا كەڭىنەن قولدانۋ قاجەت. سۋ قورىن جيناپ، ونى ءتيىمدى پايدالانىپ، يرريگاتسيا جۇيەسىن دۇرىس قولدانا الساق، بۇل سالاعا دا ينۆەستيتسيا تارتۋعا بولادى. سوندىقتان تاريف ساياساتىن رەتتەپ، ينۆەستورلارعا ءتيىمدى قولداۋ شارالارىن ۇسىنۋ قاجەت. بۇل – ۇكىمەتتىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەت. ناقتى جۇمىسقا كىرىسۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

ەلىمىزدىڭ كادرلىق الەۋەتىن بىرتىندەپ ارتتىرۋ وتە ماڭىزدى!

«بەسىنشى. ەلىمىزدىڭ كادرلىق الەۋەتىن بىرتىندەپ ارتتىرۋ وتە ماڭىزدى. ەكونوميكانى بىلىكتى ماماندارمەن قامتاماسىز ەتۋ – اسا وزەكتى مىندەت. ەڭ الدىمەن، سۋ، ەنەرگەتيكا، قۇرىلىس جانە باسقا دا سالالاردا قاتتى بايقالىپ وتىرعان كادر تاپشىلىعىن جويۋ قاجەت. سونداي-اق بولاشاقتا سۇرانىسقا يە بولاتىن كاسىپتەر ءۇشىن بىلىكتى ماماندار دايارلاۋ كەرەك. بۇل باعىتتا ناقتى جۇمىستار باستالدى. ۇكىمەت جوعارى ءبىلىم سالاسىن حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىمەن ىقپالداستىرىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدە شەتەلدىڭ بەلگىلى 23 جوعارى وقۋ ورنى جۇمىس جۇرگىزە باستادى. ولارعا مەيلىنشە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. اتاپ ايتقاندا، مامان دايارلاۋعا بەرىلەتىن مەملەكەتتىك تاپسىرىستى بىرتىندەپ كوبەيتكەن ءجون. بۇل ءتاسىلدى ءبىلىم باعدارلاماسى زامان تالابىنا ساي كەلەتىن ءوز وقۋ ورىندارىمىزعا دا قولدانۋعا بولادى. وسى رەتتە گرانت قۇنى جاستاردى ساپالى وقىتۋعا مۇمكىندىك بەرۋگە ءتيىس. مەملەكەت قارجىسىن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بارىنە شاشىراتىپ، وڭدى-سولدى تاراتا بەرۋگە بولمايدى. ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ناقتى سەكتورمەن بايلانىسىن نىعايتۋ كەرەك. يننوۆاتسيالىق ساياساتتى ەلىمىزدىڭ عىلىمي-تەحنولوگيالىق باسىمدىقتارىمەن ۇيلەستىرۋ قاجەت. مۇنداي قادام ءار سالاداعى يننوۆاتسياعا سەرپىن بەرەدى. سونداي-اق جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى قولدانبالى عىلىمنىڭ الەۋەتىن ارتتىرادى. سونىمەن قاتار عالىمداردىڭ شەتەلدەگى تاعىلىمداماسىن انشەيىن سينەكۋراعا جانە «اكادەميالىق تۋريزمگە» اينالدىرماۋ كەرەك. جوعارى وقۋ ورىندارى عانا ەمەس، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى دە بىلىكتى كادرلار دايارلاۋى قاجەت. ۇكىمەت كوللەدجدە جاقسى وقىعان تۇلەكتەردى ماماندىعى بويىنشا مەملەكەتتىك قىزمەتكە الۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت.

كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا رەفورما جاساۋ كەرەك!

«كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا رەفورما جاساۋ – ايرىقشا وزەكتى ماسەلە. بۇل – ەكونوميكانىڭ ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن اسا قاجەت قادام. مەن 2025 جىلدى جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى دەپ جاريالايمىن. وسى ۋاقىت ىشىندە تەحنيكالىق جانە كاسىبي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ قاجەت. سونداي-اق ءبىز جۇمىسشى ماماندىقتارىن دارىپتەۋ ارقىلى قوعامدا ەڭبەكقور جانە ناعىز مامان بولۋ يدەياسىن ناسيحاتتايمىز. ادال ءارى تاباندى ەڭبەگىمەن تابىسقا جەتكەن ادامدار قاشاندا قۇرمەتتى، سىيلى بولۋى كەرەك. بۇل ءبىز ۇسىنىپ وتىرعان «ادال ازامات – ادال ەڭبەك – ادال تابىس» قاعيداتىنا تولىق ساي كەلەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءبىزدىڭ قوعامدا ەڭبەكقورلىق، كاسىبيلىك سياقتى قاسيەتتەر وتە جوعارى باعالانۋعا ءتيىس. ءوز كاسىبىن جەتىك مەڭگەرگەن ماماندار ۇلت ساپاسىن ارتتىرادى. سوندىقتان ءبىز ەڭبەك ادامىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ جاتىرمىز. بۇل باعىتتاعى جۇمىس توقتامايدى، جالعاسا بەرەدى. جۇمىستىڭ جامانى جوق، كەز كەلگەن ەڭبەك – قادىرلى. ەڭ باستىسى، اركىم جاۋاپكەرشىلىكتى تەرەڭ سەزىنىپ، ءوز مىندەتىن ساپالى اتقارۋعا ءتيىس. سوندا عانا ەلىمىز دامۋدىڭ سارا جولىنا تۇسەدى. حالقىمىزدا «جۇمىستىڭ كوزىن تاپقان بايلىقتىڭ ءوزىن تابادى» دەگەن ءسوز بار. كاسىبىنە ادال ءارى جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان ادام قاشاندا لايىقتى باعاسىن الادى. بۇل تۇسىنىكتى قوعام ساناسىنا ءسىڭىرۋ قاجەت. ازاماتتارعا قۇرمەتتى اتاق بەرۋدەگى تۇپكى ماقساتىمىز دا – وسى. بۇعان دەيىن مۇعالىمدەرگە، دارىگەرلەرگە جانە مادەنيەت قايراتكەرلەرىنە وسىنداي اتاقتار بەرىلە باستادى. بۇل – وتە جاقسى باستاما، ونىڭ اياسىن كەڭەيتۋ كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

1300 مەكتەپكە كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزۋ قاجەت. 3 جىل ىشىندە بۇل مەكتەپتەردى تولىق جاڭارتۋى كەرەك!

«ءبىز ءتۇرلى سالاداعى ماماندارعا، قاتارداعى جۇمىسشىلارعا قۇرمەت كورسەتۋىمىز قاجەت. باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكاسى بار وزىق ەل بولامىز دەسەك، ەڭ الدىمەن، ادال ەڭبەكتى باعالاعان ابزال. سوندىقتان ينجەنەرلەرگە، گەولوگتارعا، كەن ورنىن يگەرۋشى ماماندارعا، اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك جانە سۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە، عالىمدار مەن ونەرتاپقىشتارعا بەرىلەتىن قۇرمەتتى اتاقتار مەملەكەتتىك ماراپاتتار ساناتىنا قوسىلادى. ەڭبەگىنىڭ مەملەكەتتىك دەڭگەيدە باعالانۋى بارشا كاسىپ يەسىنە ەرەكشە شابىت بەرەدى، ەڭبەك ادامنىڭ ابىروي-بەدەلىن كوتەرەدى. ەلىمىزدىڭ كادرلىق الەۋەتىن ارتتىرۋ ىسىندە ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مەنىڭ تاپسىرماممەن «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن زاماناۋي ۇلگىدەگى 217 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ جوسپارلانعان. وسى وتە ماڭىزدى جۇمىستى «سامۇرىق-قازىنا» قورى قاداعالاپ وتىر. ۇكىمەت پەن اكىمدەر بۇل شارۋاعا بەلسەنە اتسالىسۋعا ءتيىس. دەپۋتاتتار دا ورتاق ىستەن شەت قالمايدى دەپ ويلايمىن. ۇكىمەت جايلى مەكتەپتەردى ارنايى باسقارۋ جۇيەسىن ەنگىزۋدى ويلاستىرۋى كەرەك. سونىمەن بىرگە، ەلىمىزدەگى 1300 مەكتەپكە كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزۋ قاجەت. ۇكىمەت اكىمدەرمەن بىرگە ونى قارجىلاندىرۋ كوزدەرىن انىقتاپ، سونىڭ ىشىندە دەمەۋشىلەردەن دە قاراجات تارتىپ، 3 جىل ىشىندە بۇل مەكتەپتەردى تولىق جاڭارتۋى كەرەك. مەملەكەت كەپىلدى تولەمدەر ءۇشىن قىرۋار قاراجات بولەدى. ونىڭ ىشىندە جەكەمەنشىك مەكتەپتەرگە بەرىلەتىن قارجى دا بار. مىسالى، 250 مىڭنان استام بالا وقيتىن جەكەمەنشىك مەكتەپتەرگە بيىلدىڭ وزىندە بيۋدجەتتەن 134 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. اتا-انالار مەملەكەتتىڭ جەكە مەنشىك مەكتەپتەرگە ناقتى كومەك بەرىپ جاتقانىن بىلۋگە ءتيىس. وسىعان وراي ءار بالاعا نورماتيۆ بويىنشا بولىنگەن قاراجات كورسەتىلىپ تۇرۋى قاجەت. سوندا ازاماتتارىمىز الەۋمەتتىك باعدارلامالارعا ءبولىنىپ جاتقان قارجى تۋرالى شىنايى اقپاراتتان حاباردار بولادى»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

ۇستازدار – ۇلتتىڭ زياتكەرلىك قۋاتى!

«بۇدان بولەك، مەكتەپتەردىڭ جۇمىسىن جاقسارتۋ شارالارىن قولعا العان ءجون. مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا جانە الەۋمەتتىك مارتەبەسىن كوتەرۋگە كوڭىل بولگەن ابزال. ۇستازدار – ۇلتتىڭ زياتكەرلىك قۋاتى. ولار ءبىلىمدى ۇرپاق تاربيەلەۋ ارقىلى ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە جول اشادى. ۇزدىك وقۋ باعدارلاماسى، زاماناۋي مەكتەپتەر، وزىق باسقارۋ جۇيەسى بولسا دا، ۇستاز بىلىكتى بولماسا، ونىڭ ءبارى بەكەر ەكەنى انىق. سوندىقتان پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنا تالاپتى، قابىلەتتى جاستاردى قابىلداۋعا باسا ءمان بەرۋ كەرەك. جالپى بۇل باعىتتاعى جۇمىستىڭ بەتالىسى جاقسى، ونى جالعاستىرۋ قاجەت. بالانى مەكتەپكە دايىنداۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا نازار اۋدارعان ءجون. مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە بەرۋ جانە وقىتۋ ىسىنە مەملەكەتپەن قاتار اتا-انالار دا جاۋاپتى. سوندىقتان مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءار بالاعا بولىنەتىن قاراجات وتباسىنىڭ ناقتى تابىسىنا بايلانىستى بولۋى كەرەك. وسىلايشا، ءبىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ ارقىلى شىن مانىندە مۇقتاج ازاماتتارعا كومەك كورسەتەمىز جانە مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتەمىز. تۇپتەپ كەلگەندە، ازاماتتارىمىزدىڭ الەۋەتىن ارتتىرامىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا 3,3 تريلليون تەڭگە قارجى ءبولىندى!

«التىنشى. ۇلت ساۋلىعىن نىعايتۋ ءۇشىن كەشەندى شارالاردى قولعا الىپ، حالىقتى الەۋمەتتىك قولداۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ كەرەك. مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلۋى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قوسىمشا رەسۋرستار اكەلىپ، جەكە مەنشىك مەديتسيناعا زور پايداسىن تيگىزدى. بيىل دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا بيۋدجەتتەن 3,3 تريلليون تەڭگە قارجى ءبولىندى. بىراق، ونىڭ ناتيجەسى ءالى كورىنىپ جاتقان جوق. مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋشىلار اراسىندا مىندەتتەردىڭ دۇرىس بولىنبەۋى بۇرمالانعان اقپاراتتىڭ كوبەيۋىنە اكەپ سوقتىردى. ناۋقاستارعا مەملەكەت كەپىلدىك بەرگەن قىزمەتتەردى اقىلى نەگىزدە الۋدى نەمەسە بىرنەشە اي بويى كەزەك كۇتۋدى ۇسىنۋ جايتتارى از ەمەس. بۇعان جول بەرۋگە بولمايدى. بيۋدجەتتىڭ مۇمكىندىگى مەن مىندەتتەمەسىن ەسكەرە وتىرىپ، مەملەكەت كەپىلدىك بەرەتىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ بىرىڭعاي بازالىق توپتاماسىن جاساۋ قاجەت. ال ودان اسىپ كەتكەن شىعىننىڭ ءبارى ساقتاندىرۋ جۇيەسى ارقىلى تولەنۋگە ءتيىس. تسيفرلاندىرۋ بولماسا، مۇنداي اۋقىمدى وزگەرىستەردى ءساتتى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىر-بىرىنە بايلانىسى جوق ونداعان باعدارلاما مەن اقپاراتتار بازاسىنىڭ ورنىنا بىرىڭعاي مەملەكەتتىك مەديتسينالىق اقپارات جۇيەسىن جاساۋ كەرەك. جاڭا جۇيە، مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، مەملەكەتتىك تاپسىرىس الاتىن مەديتسينا مەكەمەلەرىنىڭ بارىنە تولىق باقىلاۋ جاسالۋىن جانە مالىمەتتەردىڭ شىنايى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋى قاجەت. ۇكىمەت وسى ماڭىزدى ماسەلەنى شەشۋگە دەرەۋ كىرىسىپ، بۇل باعىتتاعى جۇمىستىڭ بارىسى جونىندە ماعان جانە دەپۋتاتتىق كورپۋسقا ەسەپ بەرىپ وتىرۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت.

بۇقارالىق سپورت: دەپۋتاتتار زاڭ جوباسىنا ايرىقشا ءمان بەرگەنى ءجون!

«ەلىمىزدەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتeستىك تەتىكتەرى ارقىلى رەسۋرستاردى بەلسەندى تارتۋ قاجەت. وكىنىشكە قاراي، شەتەلدەردىڭ مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتeستىككە قاتىستى وزىق تاجىريبەلەرى زاڭنامامىزدا تولىق كورىنىس تاپقان جوق. مۇنىڭ ءبارى جوبالاردىڭ ءتيىمسىز بولۋىنا، بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالماقتىڭ تىم ارتۋىنا اكەپ سوقتىرادى. بۇل تاسىلدەردى قايتا قاراپ، ينۆەستيتسيا تارتۋ ءۇشىن اقىلعا قونىمدى تاريفتەر ۇسىنۋ قاجەت. ۇكىمەت دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىككە قاتىستى جاڭا نورماتيۆتەر مەن ەرەجەلەر ازىرلەۋى كەرەك. بىلىكتى مەديتسينا ماماندارىنىڭ تاپشىلىعى – ءالى دە وزەكتى ماسەلە. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، مەديتسينا سالاسىنداعى ءبىلىم ساپاسىن بارىنشا ارتتىرعان ءجون. سونىڭ ىشىندە گرانت قۇنىن ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىستەرىنىڭ دەڭگەيىنە قاراي سارالاۋ ارقىلى بەلگىلەپ، ءتيىمدى تاراتۋ قاجەت. بارشاڭىزعا ءمالىم، مەن بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋعا ەرەكشە ءمان بەرىپ وتىرمىن. جاستارىمىز دەنى ساۋ، مىقتى ازامات بولىپ ءوسۋى كەرەك. سوندىقتان ۇلت ساۋلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن بۇقارالىق سپورتتىڭ ماڭىزى ايرىقشا. جاقىندا مەن وليمپياداعا قاتىسۋشىلارمەن كەزدەستىم، سپورتتاعى ناقتى مىندەتتەر مەن باسىمدىقتارعا توقتالدىم. شىن مانىندە، بۇل سالاداعى زاڭنامانى جاڭارتاتىن كەز كەلدى دەپ ويلايمىن. زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرتۋلەر بۇقارالىق سپورت پەن بالالار سپورتىن دامىتۋعا زور سەرپىن بەرەدى. سونداي-اق بولاشاق جەڭىمپازدار شوعىرىن دايارلاۋعا جول اشادى. دەپۋتاتتار وسى ماڭىزدى زاڭ جوباسىنا ايرىقشا ءمان بەرگەنى ءجون دەپ سانايمىن»، - دەدى.

ۇكىمەتكە تاپسىرما: «الەۋمەتتىك ءاميان» جوباسى قولعا الىنادى!

«كەلەسى ماسەلە. الەۋمەتتىك تۇرعىدان وسال ازاماتتارعا قولداۋ كورسەتۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت. سوندىقتان مەملەكەت الەۋمەتتىك شىعىستاردى بىرتىندەپ ۇلعايتىپ جاتىر. قازىر بيۋدجەتتىڭ جارتىسىنان كوبى الەۋمەتتىك سالاعا جۇمسالادى. بالالى وتباسىلاردى قولداۋ ءۇشىن ءسابي كۇتىمىنە وتەماقى تولەۋ مەرزىمى ءبىر جىلدان ءبىر جارىم جىلعا دەيىن ۇزاردى. زياندى ەڭبەك جاعدايىندا جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتارعا بيىلدان باستاپ ارنايى تولەمدەر بەرىلىپ جاتىر. «ۇلتتىق قور – بالالارعا» اۋقىمدى جوباسى ىسكە قوسىلدى. 7 ميلليون بالانىڭ ەسەپشوتىنا ۇلتتىق قوردىڭ تابىسىنان جالپى سوماسى 300 ميللياردتان استام تەڭگە اۋدارىلدى. دەگەنمەن قازىر مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلگەن كەزدە ازاماتتاردىڭ ناقتى تابىسى ەسكەرىلمەي جاتقانىن مويىنداۋ قاجەت. باسقاشا ايتساق، الەۋمەتتىك قولداۋعا مۇلدە مۇقتاج ەمەس اۋقاتتى وتباسىلار دا مەملەكەتتەن كومەك الادى. مۇنداي جايتتار از ەمەس. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، حالىقتى قولداۋ تاسىلدەرىن جەتىلدىرە ءتۇسۋ قاجەت. سوندىقتان ۇكىمەتكە الداعى جىلدىڭ باسىنان باستاپ «الەۋمەتتىك ءاميان» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدى تاپسىرامىن. مەملەكەتتىك قولداۋ شىن مانىندە مۇقتاج ادامدارعا كورسەتىلۋى قاجەت. ءبىر سوزبەن، كەز كەلگەن الەۋمەتتىك كومەك ءادىل، اشىق جانە ءتيىمدى بولۋعا ءتيىس»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ەكولوگيالىق احۋالدى جاقسارتۋ – الدىمىزدا تۇرعان نەگىزگى مىندەت!

«جەتىنشى ماسەلە. ەكولوگيالىق احۋالدى جاقسارتۋ – الدىمىزدا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتىڭ ءبىرى. ءبىز قوعامدا قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ ءمان-ماڭىزىن كەڭىنەن دارىپتەۋىمىز كەرەك. حالىقتى ەكولوگيالىق فاكتورلاردىڭ جاعىمسىز اسەرىنەن ساقتاۋ قاجەت. بيزنەس وكىلدەرى تابيعاتتى قورعاۋ ىسىنە زور جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋى كەرەك. ۇكىمەت پەن «اتامەكەن» پالاتاسى وسى باعىتتا ناقتى شارالار قابىلداۋعا ءتيىس. بۇل سالاعا وزىق تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن ەنگىزۋ جۇمىسىن جالعاستىرۋ قاجەت. تابيعاتتى لاستايتىن قالدىقتارعا مونيتورينگ جاسايتىن وزىق جۇيە ويداعىداي جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس. قازاقستاننىڭ بىرەگەي جانۋارلار جانە وسىمدىكتەر الەمىن ساقتاۋ ماسەلەسى ءاردايىم وزەكتى بولىپ قالا بەرمەك. مەملەكەت الداعى ۋاقىتتا دا كەڭ بايتاق دالامىزدى جانە ورمانىمىزدى ورتتەن قورعاۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارانى قابىلدايدى. قازاقستاننىڭ تابيعاتى وتە باي جانە الۋان ءتۇرلى. الايدا ورمان-توعايلار جەرىمىزدىڭ 5 پايىزىن عانا الىپ جاتىر. تابيعاتتىڭ ءار الۋاندىعىن ساقتاۋ ءۇشىن ءبىز ورمان القاپتارىن كوبەيتۋىمىز قاجەت. بۇل مىندەت ەلىمىزدىڭ تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى. مەن پرەزيدەنت بولىپ سايلانعان كۇننەن باستاپ وسى ماسەلەگە ەرەكشە ءمان بەرىپ كەلەمىن. ەلىمىزدى كوگالداندىرۋ جۇمىسىنىڭ قارقىنى جامان ەمەس. توقتاپ قالماي، ونى جالعاستىرۋ قاجەت. «سەمەي ورمانى» اياسىندا ورمان تۇقىم باعى بار. بۇل – ورتالىق ازياداعى حالىقارالىق وزىق تالاپتارعا ساي كوشەت وسىرەتىن بىردەن-ءبىر كەشەن. وسى جوبانى باسقا دا ورماندى ايماقتاردا جۇزەگە اسىرعان ابزال. ورمان-توعايدى كوبەيتۋ بۇكىل ەلدى جۇمىلدىراتىن ناعىز حالىقتىق يدەياعا اينالۋى كەرەك. سوندىقتان ەل ىشىندە اۋقىمدى اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن ءجون»، - دەدى پرەزيدەنت.

تازا قازاقستان: ءاربىر باسشى ەلمەن ەتەنە جۇمىس ىستەۋى كەرەك!

«بارشاڭىزعا ءمالىم، ەلىمىزدە كوكتەمنەن بەرى «تازا قازاقستان» جالپىۇلتتىق ەكولوگيالىق اكتسياسى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل – تۇتاس حالىقتى ۇيىستىرعان بەرەكەلى باستاما. «تازا قازاقستان» شاراسىنا بىرنەشە ايدىڭ ىشىندە 3 ميلليونعا جۋىق ازامات اتسالىستى. جۇزدەگەن مىڭ ءۇيدىڭ اۋلاسى تازارتىلدى، 1 ميلليون توننادان استام قوقىس جينالدى. وسىنداي يگى شارالاردىڭ ارقاسىندا قوعامدا جاڭا مادەنيەت، جاڭا قوعامدىق ەتيكا ورنىعىپ كەلەدى. مۇنى تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، جاناشىرلىق دەۋگە بولادى. ۇلتتىڭ جاڭا ساپاسى وسىنداي ناقتى شارالار ارقىلى قالىپتاسادى. بۇل – ۋاقىتشا ناۋقان ەمەس. وسى ماڭىزدى جوبا جىل بويى جالعاسا بەرۋگە ءتيىس. سەبەبى، شىنىن ايتقاندا، كەيبىر ساناسىز ازاماتتارىمىز تابيعاتتى، كوشەلەردى ءالى دە لاستاپ جاتىر. وسىنداي ادامداردىڭ ارەكەتىنە زاڭ بويىنشا توسقاۋىل قويۋ كەرەك. ءبىر سوزبەن، قورشاعان ورتانىڭ تازالىعى اركىمنىڭ كۇندەلىكتى داعدىسىنا اينالۋى قاجەت. حالقىمىزدىڭ بويىندا جاقسى قاسيەتتەر وتە كوپ. مىسالى، وزگە ەلدەر ءبىزدى قوناقجاي، اقكوڭىل حالىق رەتىندە بىلەدى. ءدال سولاي تازالىق جۇرتىمىزدىڭ قانىنا، جانىنا سىڭگەن قاسيەت بولۋى كەرەك. «تازا قازاقستاننىڭ» ايماقتاردا ساپالى جۇزەگە اسۋىنا اكىمدەر تىكەلەي جاۋاپتى. ولار جۇرتقا ءىستىڭ ءمان-ماڭىزىن ءتۇسىندىرىپ، جۇمىستى دۇرىس ۇيلەستىرۋگە مىندەتتى. ايماق باسشىسى تەك شارۋاشىلىقپەن عانا اينالىسپايدى. اكىم قوعامدىق، رۋحاني ماسەلەلەردى ءاردايىم نازاردا ۇستاۋعا ءتيىس. ءاربىر باسشى ەلمەن ەتەنە جۇمىس ىستەۋى كەرەك، تۇرعىندارمەن سەنىمدى بايلانىس ورناتۋى قاجەت. سوندا جۇرت تا ونىڭ باستامالارىن قولدايدى، ەل ءۇشىن پايدالى ىسكە جۇمىلا كىرىسەدى. اكىمنىڭ ابىروي-بەدەلى دەگەنىمىز دە – وسى»، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەتتىك باسقارۋ ءىسى: ءبارىمىز ادال ءارى ءادىل بولۋىمىز كەرەك!

«سەگىزىنشى. مەملەكەتتىك باسقارۋ ءىسىنىڭ تيىمدىلىگىن بارىنشا ارتتىرۋ كەرەك. مەن «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ۇسىنعالى بەس جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى. وسى ۋاقىت ىشىندە قوعام مەن بيلىك قۇرىلىمدارى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس مادەنيەتىن وزگەرتە الدىق. پىكىر ءبىلدىرۋدىڭ بىرقاتار ءتيىمدى تەتىگى جانە ءتۇرلى ديالوگ الاڭدارى پايدا بولدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ازاماتتارمەن تىكەلەي سويلەسۋى قالىپتى جاعدايعا اينالدى. بۇل تۇجىرىمداما مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مىنەز-قۇلقىنىڭ جاڭا مودەلىن قالىپتاستىردى. ولار جاۋاپكەرشىلىكپەن، پرواكتيۆتى، اشىق جانە ءتيىمدى جۇمىس ىستەي باستادى. دەگەنمەن، مەملەكەت پەن قوعام اراسىنداعى ديالوگتىڭ ساپاسىن ودان ءارى ارتتىرا ءتۇسۋ ءۇشىن ءبارىمىز ادال ءارى ءادىل بولۋىمىز، تەك زاڭ اياسىندا ارەكەت ەتۋىمىز، بەرگەن ۋادەمىز بەن ءىسىمىز ءۇشىن جاۋاپ بەرە ءبىلۋىمىز كەرەك. ءبىز تالقىلانىپ جاتقان ماسەلەلەردىڭ ءمان-جايىن بىلە بەرمەيتىن، تىم اسىرا سىلتەۋگە بەيىم تۇراتىن پوپۋليستەردىڭ قوعامداعى كەيبىر باستامالاردى ءىلىپ الىپ، ءوز مۇددەسىنە بۇرىپ اكەتەتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. مۇنىڭ دەموكراتياعا ەش قاتىسى جوق. وتىنىشتەردى قاراۋعا قاتىستى جۇمىستىڭ بىرىڭعاي ەكوجۇيەسى قالىپتاسا باستاعانى وتە ماڭىزدى. بۇل جۇيە حالىقتىڭ قاجەتتىلىگى مەن تالاپ-تىلەگىن ناقتى ءبىلىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مەملەكەتتىك ورگاندار ءوز جۇمىسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرىن تالداۋعا كوبىرەك نازار اۋدارۋعا ءتيىس»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

اكىمدەردى سايلاۋ: كەلەسى جىلدان باستاپ جاڭا جۇيەگە ءبىرجولا كوشەمىز!

«ازاماتتارىمىزدىڭ سوڭعى جىلدارداعى تاعى ءبىر تالابى – اكىمدەردى تىكەلەي سايلاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ. بۇل تالاپ تا ورىندالدى. اۋىل اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋ جۇيەسى 2021 جىلى ەنگىزىلدى. سودان بەرى 2,5 مىڭعا جۋىق اكىم سايلاندى. بۇل – بارشا اۋىل اكىمدەرىنىڭ 90 پايىزعا جۋىعى دەگەن ءسوز. قالعاندارى اكىمنىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى اياقتالعان كەزدە ءوز رەتىمەن سايلانا بەرەدى. جاڭا اكىمدەردىڭ 60 پايىزى بۇرىن مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇمىس ىستەمەگەن. ولاردىڭ اراسىندا ءارتۇرلى كاسىپ يەلەرى، ءتۇرلى پارتيا وكىلدەرى بار. ورتاشا جاسى – 46 جاس. ءبىر سوزبەن ايتساق، حالىق ءوزى تاڭداعان اكىمدەردىڭ قۇرامى ەداۋىر جاڭعىردى. بىلتىر كۇزدە العاش رەت اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالا اكىمدەرىن سايلاي باستادىق. بارلىق وبلىستا 45 اكىم جاڭا تاسىلمەن سايلاندى. ءبىز سايلاۋ ناتيجەسىن جانە سايلانعان اكىمدەردىڭ جۇمىسىن جان-جاقتى زەردەلەدىك. سونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تۇبەگەيلى شەشىم قابىلدادىق. كەلەسى جىلدان باستاپ جاڭا جۇيەگە ءبىرجولا كوشەمىز. بۇدان بىلاي اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ اكىمدەرى تىكەلەي سايلاۋ ارقىلى عانا قىزمەتكە كەلەدى. اكىمدەردىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى اياقتالۋىنا قاراي ياعني، روتاتسيا مەرزىمى جەتكەندە سايلاۋ بىرتىندەپ وتكىزىلە بەرەدى. بۇل دا – ساياسي جۇيەنى رەفورمالاۋ ىسىندەگى كەزەكتى ماڭىزدى قادام. ساياسي رەفورما – ءبىر رەتتىك ناۋقان ەمەس. مەملەكەتتىڭ دامۋىنا قاجەت بولسا، رەفورمالار وسىلاي ۇزدىكسىز جالعاسا بەرەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

«مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسى ءالى دە وزەكتى. ۇمىتكەردى كىزمەتكە تاعايىنداعان كەزدە ونىڭ كاسىبي جانە مورالدىق قاسيەتتەرىن مۇقيات ەسكەرگەن ءجون. بۇرىنعى جۇمىسىن قالاي اتقارعانى دا قاپەردە بولۋى كەرەك. مەريتوكراتيا قاعيداتتارىنان ەشكىم باس تارتقان جوق. بۇل باعىتتاعى جۇمىستىڭ اياق الىسى جامان ەمەس. قازىر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءبارى كادر جونىندەگى بىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەگە كوشتى. ەندى ۇكىمەت پەن مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلاتىن مەكەمەلەردىڭ كادر ماسەلەسىنە قاتىستى جۇمىسىن تولىق اۆتوماتتاندىرۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

«قارىزسىز قوعام» جوباسى:  قوعام سۇرانىسى – ادىلدىك جانە قاۋىپسىزدىك!

«توعىزىنشى. قوعامدا زاڭ مەن ءتارتىپ يدەولوگياسىن تەرەڭ ورنىقتىرۋ قاجەت. تسيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە جاپپاي ەنۋى ءتۇرلى الاياقتاردىڭ كوبەيۋىنە اكەپ سوقتىرۋدا. وعان ءبارىمىز كۋا بولىپ وتىرمىز. سوندىقتان قازىر قارجى جانە ەكونوميكا نەگىزدەرىن ءبىلۋ، قاراپايىم تسيفرلىق داعدىلاردى مەڭگەرۋ اسا ماڭىزدى بولىپ تۇر. وسى رەتتە، «Amanat» پارتياسى ۇسىنعان «قارىزسىز قوعام» جوباسىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ازاماتتاردىڭ قارجىلىق ساۋاتىن ارتتىرۋعا ارنالعان وسى جوباعا بىلتىر 65 مىڭ ادام قاتىستى. ال بيىل ودان دا كوپ ادام قاتىسادى. مەكتەپتەردە، جوعارى وقۋ ورىندارىندا قارجىلىق جانە تسيفرلىق ساۋاتتىلىق نەگىزدەرىن ۇيرەتەتىن ءبىلىم باعدارلاماسىن ەنگىزۋ قاجەت. بۇل جۇمىستى ۇكىمەت قارجى سالاسىن رەتتەۋ ورگاندارىمەن بىرگە اتقارۋى كەرەك. مۇنىڭ ءبارى ازاماتتارىمىزدىڭ ءارتۇرلى الاياقتاردىڭ قۇرىعىنا ءتۇسىپ قالماۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. قۇزىرلى ورگانداردىڭ ءبارى زاڭعا باعىناتىن جۇرتقا زاردابىن تيگىزىپ جاتقان الاياقتىققا جانە سول سياقتى باسقا دا زاڭسىز ارەكەتتەرگە قارسى باتىل شارالار قابىلداۋعا ءتيىس. قازىر «قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر. وسى زاڭنىڭ تالاپتارىن ورىنداۋ ءۇشىن قوعام مەن مەملەكەتتىك اپپارات كۇش جۇمىلدىرۋى كەرەك. سوندا عانا جاعدايدى تۇزەتىپ، زاڭ ۇستەمدىگىن جانە ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە الامىز. كەز كەلگەن قوعامنىڭ، سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ قوعامنىڭ دا باستى ۇعىمدارعا نەگىزدەلگەن سۇرانىستارى – ادىلدىك جانە قاۋىپسىزدىك. وسى نەگىزگى سۇرانىستاردىڭ تولىعىمەن وتەلۋى مەملەكەتتىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىنىن ايقىن كورسەتەدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مەنىڭ باستى مىندەتىمنىڭ ءبىرى – قازاقستاندى قاۋىپسىز ءارى جايلى ەلگە اينالدىرۋ!

«ەلىمىزدە اۋقىمدى رەفورمالار كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. ساياسي جاڭعىرۋدىڭ ناتيجەسىندە ازاماتتارىمىزدىڭ ءوز ويى مەن پىكىرىن اشىق ايتىپ، مەملەكەتتىك شەشىمدەر قابىلداۋ ۇدەرىسىنە ارالاسۋىنا جول اشىلدى. سونداي-اق الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان تەرەڭ وزگەرىستەر جاسالىپ جاتىر. ازاماتتارىمىزدىڭ قۇقىعىن قورعاۋ سالاسىندا كەشەندى شارالاردى قولعا الدىق. نەگىزگى ماقسات – ادىلەتتى قوعام قۇرۋ جانە سونىڭ ارقاسىندا دامۋدىڭ سارا جولىنا تۇسكەن وزىق ەل بولۋ. سوندىقتان ءبىز وسى باعىتتاعى ماڭىزدى رەفورمالاردى جالعاستىرامىز، جۇيەلى جۇمىستى توقتاتپايمىز. تاعى ءبىر ماسەلە – ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگى. جەكە ادامنان باستاپ تۇتاس قوعامنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ – مەملەكەت ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار باسىمدىق. كوپتەگەن ەلدە، ءتىپتى كەيبىر دامىعان مەملەكەتتەردىڭ وزىندە قىلمىس پەن تارتىپسىزدىك ءورشىپ تۇرعانىنا قاراماستان، ءبىز سوڭعى جىلدارى قاۋىپسىز قوعام قۇرۋ جولىندا ەداۋىر جەتىستىككە جەتتىك. كوشەدەگى، قوعامدىق ورىندارداعى قىلمىس پەن زاڭسىزدىق تىيىلىپ كەلەدى. دەگەنمەن، ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى. مەنىڭ باستى مىندەتىمنىڭ ءبىرى – قازاقستاندى قاۋىپسىز ءارى جايلى ەلگە اينالدىرۋ. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جانە باسقا دا جاۋاپتى مەكەمەلەرگە ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن بارىنشا قامتاماسىز ەتۋ جۇكتەلدى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ۇساق بۇزاقىلىق پەن ۆانداليزمنەن باستاپ، شەتەلدىكتەردىڭ زاڭسىز كوشىپ كەلۋىنە جانە باسقا دا اۋىر قىلمىستارعا قاتاڭ توسقاۋىل قويىپ، دەرەۋ جولىن كەسۋگە مىندەتتى. قۇقىقتىق مەملەكەتتە قىلمىس الەمىنە ورىن جوق، قاراقشىلىقتى ءتۇپ-تامىرىمەن جويۋ قاجەت. ءتۇرلى ەكسترەميستەردىڭ، ونىڭ ىشىندە اسىرە دىنشىلدەردىڭ دە ەلگە ىرىتكى سالاتىن ارەكەتتەرىنە قاتىستى ۇستانىم ءدال وسىنداي بولۋعا ءتيىس. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كاسىبيلىك، باتىلدىق جانە تاباندىلىق تانىتۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

اسكەردەرى قاۋىپسىزدىك: ءار اتا-انا اسكەرگە كەتكەن بالاسىن مەملەكەتكە سەنىپ تاپسىرادى!

«جول اپاتتارى قوعامنىڭ زور الاڭداۋشىلىعىن تۋعىزىپ وتىر. جىل باسىنان بەرى جول-كولىك وقيعاسىنان 1300-دەن استام ادام قازا بولىپ، 16 مىڭنان استام ازامات زارداپ شەكتى. ادامدار كۇن سايىن جول ۇستىندە قازاعا ۇشىراپ جاتىر. ولاردىڭ اراسىندا تۇتاس وتباسىلار دا بار. جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋ جانە ينتەللەكتۋالدىق جۇيەنى ەنگىزۋ ارقىلى جول قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە بولادى. بۇل – جەرگىلىكتى عانا ەمەس، رەسپۋبليكالىق جولدارعا دا قاتىستى ماسەلە. وسى سالاعا جاۋاپتى مەكەمە اۆتوكولىكتەردىڭ تەحنيكالىق جاعدايىنا ءتيىستى باقىلاۋ جاساۋى قاجەت. جۇرگىزۋشىلەردى دايارلاۋ دەڭگەيىنىڭ دە تومەندەپ كەتكەنى جاسىرىن ەمەس. جۇرگىزۋشى كۋالىگىن ارنايى وقىماي-اق الاتىن جايتتار بار. ۇكىمەت، اكىمدەر، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى باتىل قادام جاساۋى كەرەك. دەپۋتاتتار بۇل ماسەلەنى نازاردا ۇستاۋعا ءتيىس. اسكەر قاتارىندا زاڭ مەن ءتارتىپتىڭ ساقتالۋى – ايرىقشا ماڭىزدى مىندەت. جاستار اسكەرگە وتان الدىنداعى بورىشىن وتەۋگە بارادى. جاس ساربازدارىمىز ءوز مىندەتىن الاڭسىز ورىنداۋى ءۇشىن اسكەر قاتارىندا، ەڭ الدىمەن، تەمىردەي ءتارتىپ بولۋعا ءتيىس. قارۋلى كۇشتەر مەن باسقا دا كۇشتىك قۇرىلىمدار وسى تالاپتى مۇلتىكسىز ورىنداۋى قاجەت. ءار اتا-انا اسكەرگە كەتكەن بالاسىن مەملەكەتكە سەنىپ تاپسىرادى. سوندىقتان ساربازداردىڭ دەنساۋلىعى مەن قاۋىپسىزدىگىنە، ەڭ الدىمەن، ارميا باسشىلىعى جانە قۇقىق قورعاۋ مەكەمەلەرىنىڭ باسشىلارى جاۋاپتى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ماڭىزدى مىندەت – ەسىرتكى ساۋداسىنا جانە ناشاقورلىققا قارسى كۇرەس!

«تاعى ءبىر ماڭىزدى مىندەت – ەسىرتكى ساۋداسىنا جانە ناشاقورلىققا قارسى كۇرەس. بۇل – ۇلتتىڭ گەنەتيكالىق قورىن امان ساقتاپ قالۋ ماسەلەسى دەگەن ءسوز. ءبىز وسىعان دەيىن قاجەتتى زاڭنامالىق شارالاردى قابىلدادىق. بىراق ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزدىك دەۋگە ءالى ەرتە. ءاربىر مەملەكەتتىك قۇرىلىم، اسىرەسە، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ءتيىمدى جۇمىس ىستەپ جاتىر دەپ ايتا المايمىز. ەسىرتكى ماسەلەسى ۋشىعىپ بارادى. ءبىز زاڭ مەن ءتارتىپ، ءبىلىم مەن پاراسات ۇستەمدىك ەتەتىن قوعام قۇرۋىمىز كەرەك. ازاماتتارى، اسىرەسە جاستارى مادەنيەتتى، جاڭاشىل ءارى جاسامپاز ۇلتتىڭ ۇپايى تۇگەل. سوندىقتان ءبىز وركەنيەتتى ەل بولۋعا كەدەرگى جاسايتىن جاعىمسىز ادەتتەردەن ارىلۋىمىز كەرەك. مەن بۇل تۋرالى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ وتىرىسىندا ايتتىم. ەلدىڭ بولاشاعىنا كەسىرىن تيگىزەتىن بەس كەسەلگە توقتالدىم. سودان بەرى ءبىرشاما جۇمىس اتقارىلدى. ۆانداليزمگە، لۋدومانياعا توسقاۋىل قوياتىن زاڭدار قابىلداندى. ۆەيپكە، ياعني ەلەكتروندى تەمەكىگە تىيىم سالىندى. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسى قازىردىڭ وزىندە كورىنىپ جاتىر. الەۋمەتتىك كەسەلدىڭ بارىمەن تۇتاس جۇرت بولىپ جۇمىلا كۇرەسۋ قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

قازاقستاننىڭ قوعامىندا دا، بيلىگىندە دە ەشقانداي «فوبيا» بولعان ەمەس، قازىر دە جوق!

«حالقىمىز قاشاندا كەڭ پەيىلىمەن، تولەرانتتىلىعىمەن ەرەكشەلەنگەن. ەلىمىزدىڭ باستى قۇندىلىعى – بىرلىك پەن كەلىسىم ەڭ الدىمەن، وسى قاسيەتتەردىڭ ارقاسىندا ساقتالىپ وتىر. قازاقستاندا تىلىنە، دىنىنە، ۇلتىنا، الەۋمەتتىك جاعدايىنا جانە باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى ەشكىمگە ەشقانداي قىسىم جاسالمايدى، جاسالۋى دا مۇمكىن ەمەس. ارينە، مۇنداي جايتتار ارا-تۇرا كەزدەسەدى. بىراق، بۇل كوبىنە جەكەلەگەن ادامداردىڭ ساۋاتسىزدىعى مەن جاۋاپسىزدىعىنان بولىپ جاتادى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ءاردايىم زاڭ ارقىلى مۇنداي وقيعالاردىڭ جولىن كەسەدى. بۇعان قوسا، بىزگە بەلگىلى كەيبىر تەرىس پيعىلدى ادامدار، ونىڭ ىشىندە شەتەلدە جۇرگەندەر دە بار، ماسەلەنى ۋشىقتىرۋ ارقىلى قوعامدىق پىكىرگە ىقپال ەتكىسى كەلەدى، ەلىمىزگە ورىنسىز شۇيلىگەدى. قازاقستاننىڭ قوعامىندا دا، بيلىگىندە دە ەشقانداي «فوبيا» بۇعان دەيىن بولعان ەمەس، قازىر دە جوق، بولاشاقتا دا بولمايدى. سوندىقتان اقشا ءۇشىن ەل ىشىنە ىرىتكى سالۋدى كوزدەيتىن مۇنداي جىمىسقى ارەكەتتەردەن تۇك شىقپايتىنى انىق. ءبىز ۇيلەسىمدى، ادىلەتتى ءارى تۇراقتى قوعام قۇرۋ ءىسىن جالعاستىرا بەرەمىز. ءبىز – وزىق ويلى ۇلتپىز. سوندىقتان الىستى كوزدەپ، ءتۇرلى ارانداتۋشىلىق ارەكەتتەردەن بيىك تۇرۋىمىز، پاراساتتى ەل ەكەنىمىزدى تانىتۋىمىز جانە تەك زاڭعا ارقا سۇيەۋىمىز كەرەك. ىلعي دا كەيىن قايىرىلىپ، وتكەنمەن ءومىر سۇرۋگە، بۇرىنعى جۇيەدەن نەمەسە ساياسي تۇلعالاردان كىنا ىزدەي بەرۋگە بولمايدى. ءوز حالقىڭنىڭ تاريحىن ءبىلۋ كەرەك، بىراق ودان تەك ەڭسەڭدى ءتۇسىرىپ، وزگەگە وكپە ارتۋعا سەبەپ ىزدەمەۋ قاجەت. قانداي قاسىرەتتى بولسا دا، وتكەن وقيعالاردان، ەڭ الدىمەن، تاعىلىم الا بىلگەن ءجون. ءبىز كەلەشەككە سەنىممەن كوز تىگىپ، ەلىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى مەن دامۋىن ويلاۋىمىز قاجەت. مەن بۇل تۋرالى ۇنەمى ايتىپ كەلەمىن. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: ءبىزدىڭ قوعامىمىزدا زاڭ مەن ءتارتىپ ۇستەمدىك قۇرۋعا ءتيىس. بۇل – بۇكىل قوعامنىڭ جانە ءار ادامنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىستى ەڭ باستى تالاپ. ءبىز سوندا عانا ادىلەتتى، تازا جانە قاۋىپسىز قازاقستاندى قۇرا الامىز. وسى ستراتەگيالىق ماقساتىمىزعا جەتۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ بەيبىت ءومىر سۇرۋىنە جانە تۇراقتى دامۋىنا قولايلى سىرتقى جاعداي قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت. بۇل – قازىرگى اسا كۇردەلى گەوساياسي احۋال كەزىندە وتە جوعارى كاسىبيلىكتى تالاپ ەتەتىن ديپلوماتيانىڭ مىندەتى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قازاقستان بەيبىت سىرتقى ساياساتتى قاتاڭ ۇستانىپ كەلەدى!

«قازاقستان بەيبىت جانە تەڭگەرىمدى سىرتقى ساياساتتى قاتاڭ ۇستانىپ كەلەدى. ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ، شەتەلدەگى ازاماتتارىمىزدىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ، ۇلتتىق مۇددەلەرىمىزدى ىلگەرىلەتۋ، ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا تارتۋ – ديپلوماتتارىمىزدىڭ باستى مىندەتى. قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جارعىسىن قاتاڭ ۇستانا وتىرىپ، كوپ جاقتى ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا قاشاندا دايىن ەكەنىن پاش ەتىپ كەلەدى. ەلىمىز حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك جانە تۇراقتىلىق ماسەلەلەرىن شەشۋگە بەلسەندى اتسالىسادى. ءبىز بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى مەن باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ تەرروريزمگە، ەكسترەميزمگە، زاڭسىز كوشى-قونعا، كليماتتىڭ وزگەرۋىنە جانە وزگە دە قاۋىپ-قاتەرلەرگە قارسى كۇرەسۋ جولىنداعى تالپىنىستارىن قۇپتايمىز. سونداي-اق بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بىتىمگەرلىك قىزمەتىن، قارۋسىزدانۋعا قاتىستى باستامالارىن بارىنشا قولدايمىز، قارۋلى قاقتىعىستاردى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋ قاجەت دەپ سانايمىز. استانادا قازاقستانىڭ توراعالىعىمەن ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەسكە، تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنا، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا، تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ سامميتتەرى سياقتى بىرقاتار ماڭىزدى حالىقارالىق ءىس-شارا ءوتتى. بىزگە قولداۋ كورسەتكەنى ءۇشىن وداقتاستارىمىز بەن سەرىكتەستەرىمىزگە شىنايى ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز»، - دەدى پرەزيدەنت.

ءبىز ەشتەڭەنى جاسىرماي، ءبارىن بۇكپەسىز اشىق ايتامىز!

«قازىر الەمدە قانداي تۇبەگەيلى وزگەرىستەر بولىپ جاتقانىن بىلەسىزدەر. ەكونوميكالىق، ساياسي، كليماتتىق جانە باسقا دا جاھاندىق، ايماقتىق اۋقىمداعى قاۋىپ-قاتەرلەر از ەمەس. وسىنداي جاعدايدا كۇندەلىكتى شارۋامەن قاتار ستراتەگيالىق ماڭىزى بار كوپتەگەن ماسەلەنى شەشۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. ارينە، ءبىر مەزەتتە بارلىعىنا بىردەي رەسۋرسىمىز جەتپەيتىنى انىق. ەشكىم دە ءبارىن تابان استىندا وزگەرتە المايدى. جىلدار بويى شەشىمىن تاپپاي كەلگەن ماسەلەلەر بار. ءبىز ەشتەڭەنى جاسىرماي، ءبارىن بۇكپەسىز اشىق ايتامىز. قانشالىقتى كۇردەلى بولسا دا، بارلىق ماسەلەنى جۇيەلى ءارى باتىل تۇردە شەشىپ كەلەمىز. الدىمىزدا اۋقىمدى جۇمىس تۇر. تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ورلەۋدى قامتاماسىز ەتۋ، ازاماتتاردىڭ جاسامپازدىق الەۋەتىن تولىق اشۋ جانە حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ – مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى مىندەتى. ۇكىمەت مۇشەلەرى، اكىمدەر، دەپۋتاتتار جانە بارشا قوعام وكىلدەرى ءاردايىم وتانشىلدىق يدەياسىنا ادال بولۋعا ءتيىس. ءار ءىس ەلگە دەگەن جاناشىرلىق نيەتپەن جاسالۋى كەرەك. ءاربىر قادامىمىز ەلگە پايداسىن تيگىزۋى قاجەت. ءبىز ەلىمىزدىڭ بايلىعىن ۇنەمدەپ پايدالانساق، تاباندى ەڭبەك ەتسەك، سالىق تولەسەك، ءوز ونىمدەرىمىزدى ساتىپ الاتىن بولساق، ءتۇرلى جوبالارعا ينۆەستيتسيا سالساق، مەملەكەتىمىزدىڭ قۋاتىن ارتتىرا تۇسەمىز. دەمەك وتانىمىزعا دا، وتباسىمىزعا دا پايدامىز تيەدى دەگەن ءسوز»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

ادىلەتتى قازاقستاندى بولاشاق ۇرپاققا امانات ەتۋ – بارشامىزعا ورتاق مىندەت!

«ءبىز قيىندىقتارعا مويىماي، بارلىق ماسەلەنى بىرتىندەپ، بايىپپەن شەشۋىمىز كەرەك. مۇنىڭ ءبارى حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە عانا ەمەس، قازىرگى بۇلىڭعىر زامانداعى ەلىمىزدىڭ تاعدىرىنا دا تىكەلەي اسەر ەتەدى. ءبىزدىڭ ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان دامۋ جولىمىز – ايقىن. بيىك ماقساتتارىمىز بار. وعان جەتۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ەل بىرلىگىن ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. ءبىر-بىرىمىزگە قولداۋ ءبىلدىرىپ، قۇرمەت كورسەتۋىمىز قاجەت. ءبىز – بەرەكەلى بىرلىكتىڭ ارقاسىندا ءتۇرلى سىناقتان سۇرىنبەي وتكەن حالىقپىز. الداعى ۋاقىتتا دا سولاي بولماق. ءبارىمىز ءبىر ەل بولىپ، ادىلەتتى جانە دامىعان قازاقستاندى بىرگە قۇرايىق. سوندا اركىم ءوز ەلىنىڭ كىرپىشى بولىپ قالانىپ، ارمان-مۇراتىنا جەتە الادى. ءار ادامعا جانە بارشاعا بىردەي مۇمكىندىك بەرەتىن مەملەكەتتى، ياعني ادىلەتتى قازاقستاندى بولاشاق ۇرپاققا امانات ەتۋ – بارشامىزعا ورتاق مىندەت. مەن مەملەكەت باسشىسى رەتىندە وسى مىندەتتى ورىنداۋعا بار كۇش-جىگەرىمدى سالامىن. سىزدەر دە ورتاق ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن تاباندى ەڭبەك ەتەسىزدەر دەپ سەنەمىن. قاستەرلى وتانىمىز – قازاقستان وركەندەي بەرسىن! حالقىمىز امان بولسىن!»، - دەپ اياقتادى مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىن.

Abai.kz