ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXI سەسسياسىندا ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ ادامداردىڭ ءومىرىن جاقسارتىپ، ەڭبەكپەن قامتۋ جانە بيزنەس ءۇشىن قولايلى جاعدايلار تۋعىزاتىنى تۋرالى ايتقان ەدى. اراعا كوپ ۋاقىت سالماي، 29 ساۋىردە م. لومونوسوۆ اتىنداعى ممۋ-ىندە سويلەگەن سوزىندە جاھاندىق ەكونوميكالىق سىن-قاتەرلەرگە توتەپ بەرەتىن يكەمدى مەحانيزمى بار شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ جالپى ەۋرازيالىق ەكونوميكانىڭ نەگىزىن قۇرايتىنىن قاداپ ايتتى. مينسكىدە وتكەن باسقوسۋدا بەلگىلى بولعانىنداي، 29 مامىردا استانادا وتەتىن «ۇشتىك» سامميتىندە قازاقستان، رەسەي جانە بەلارۋس باسشىلارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋ تۋرالى  شارتقا قول قويادى. كەدەن وداعىنان ەەو-قا اينالاتىن ينتەگراتسيالىق بىرلەستىك 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جۇمىس ىستەيدى.

قازىرگى كەزدە ءباسپاسوز بەتتەرىندە ەەو قۇرىلعاننان كەيىن وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردىڭ ء(اشتو) قۇقىقتارىنىڭ قورعالۋىنا قاۋىپ بارى جونىندە ماسەلەلەر كوتەرىلۋدە. اتاپ ايتقاندا، كەيبىر ءاشتو-لەر رەسەي مەن بەلارۋستان ءبىزدىڭ ىشكى نارىعىمىزعا كەلەتىن تاۋارلاردىڭ ساپاسىن تەكسەرۋدى ۇسىنۋدا. بىراق بۇدان ۇركىپ-قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. جالپى، كەدەن وداعى قۇرىلعاننان كەيىن ءۇش ەلدىڭ 12 تەحنيكالىق ءتارتىبى ءبىر-بىرىنە سايكەستەندىرىلدى. سودان كەيىن كەدەن وداعىنىڭ تالاپتارىنا ساي كەلەتىن وتاندىق ونىمدەر ەشقانداي كەدەرگىسىز، قوسىمشا قۇجاتتارسىز رەسەي مەن بەلارۋستىڭ نارىقتارىنا شىعارىلا باستادى.

ماسەلەن، وتكەن جىلى باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى «Crown باتىس» جشس-ءىنىڭ مال بورداقىلايتىن الاڭىنان ماسكەۋ نارىعىنا 500 توننا ەت ەكسپورتتالدى. «موسكۆورەتسك ساۋدا ءۇيى» ااق-نىڭ وكىلدەرى العاش رەت 2013 جىلدىڭ شىلدە ايىندا «قازاگرو» ۇلتتىق حولدينگى» اق-مەن ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، وندا قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردىڭ رەسەي نارىعىنا، سونىڭ ىشىندە ماسكەۋدىڭ ساۋدا جۇيەسىنە كىرۋىنە قاتىستى نەگىزگى ماسەلەلەر تالقىلاندى. ايتپاقشى، سول جولى رەسەيلىكتەر قازاقتىڭ ەتىنىڭ ءوزىنىڭ قۇنارلىلىعى مەن دامدىك ساپاسى بويىنشا رەسەيدىڭ ماسكەۋ نارىعىنداعى پرەميۋم-كلاستاعى ءونىم رەتىندە باعالاناتىنىن ايتقان ەدى.

ال بيىل ءساۋىر ايىندا شىمكەنتتە وتكەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ينۆەستيتسيالىق جوبالارى كورمەسىندە «موسكۆورەتسك» ساۋدا ءۇيى جەرگىلىكتى كاسىپكەر «قايىپ اتا» جشس-ىمەن مال سوياتىن تسەح سالۋ جونىندە كەلىسىمگە قول قويدى. ماسكەۋدى تولىعىمەن ەت جانە ەت ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتەتىن كاسىپورىن وقو-دا ءىرى قارا مالىن سوياتىن قازىرگى زامانعا لايىقتى كەشەن سالۋعا 5 ملن اقش دوللارىنا دەيىن ينۆەستيتسيا اكەلەدى. ياعني، قازاقتىڭ ەتى رەسەيلىك شۇجىققا ارنالعان پرەمۋيم-كلاستاعى شيكىزاتقا اينالادى. الدىن-الا جوسپارلانعانداي، وندىرىستە ءىرى قارا مالدىڭ ەتى ادەمىلەپ ءبولىنىپ، ۆاكۋمدى قوراپتارعا سالىنىپ، قايتادان وڭدەۋگە ماسكەۋگە جىبەرىلەدى. جالپى العاندا، قازاقستان ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، «موسكۆورەتسك» ساۋدا ۇيىنە جىلىنا 10 مىڭ توننادان استام ساپالى سيىر ەتى قاجەت ەكەن. ازىرشە، رەسەيلىك كاسىپورىن قازاقستاننىڭ وڭىرلەرىنەن  2 مىڭنان استام ءىرى قارا مالى بار فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتاردى ىزدەستىرۋدە.

ينتەگراتسيالىق ۇدەرىس وتاندىق اوك-ءنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدا. بۇل ءۇردىس اسىرەسە شەكارالىق اۋماقتاردا جاقسى بايقالۋدا. مىسالعا، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ شارۋالارى جىل باسىنان بەرى 2,5 ملرد  تەڭگەنىڭ تاۋارىن وندىرگەن. بۇل تاۋارلاردىڭ كوپ بولىگى، اتاپ ايتقاندا ەت، ءسۇت، ۇن جانە ت.ب ونىمدەر رەسەيدىڭ بىزبەن شەكارالاس اۋداندارىنا جونەلتىلۋدە. وتاندىق ونىمدەر ىشكى نارىقتا دا ۇلكەن سۇرانىسقا يە. بۇل جەردە وتاندىق ساپالى ءونىمنىڭ رەسەي جانە بەلارۋس كاسىپورىندارىمەن باسەكەدە تابىستىڭ كەپىلى بولىپ تابىلاتىنىن ەستەن شىعارعانىمىز دۇرىس. ەۋرازيالىق ىقپالداستىق ءبىزدىڭ نارىعىمىزعا سىرتتان كەلەتىن تاۋارلار ەكسپانسياسىمەن قاۋىپ توندىرمەيدى. بۇل تۋرالى «اگروفيرما «رودينا» جشس-ءىنىڭ باس ديرەكتورى يۆان ساۋەر: ء«بىز بيىل وتكەن جىلعا قاراعاندا ەكى ەسە ارتىق ءسۇت جانە ءسۇت ونىمدەرىن وندىردىك. ىشكى سۇرانىستى تولىق قاناعاتتاندىرىپ وتىرمىز. ەكىنشىدەن، ءبىز ۇزاق ساقتالمايتىن تابيعي ونىمدەر شىعارامىز. ونداي ونىمدەردى الىس اۋماقتارعا اپارا المايسىڭ. سوندىقتان، وتاندىق ء ونىم وندىرۋشىلەردى ىشكى نارىقتان ىعىستىردى جانە سىرتتان كەلەتىن تاۋارلار ەكسپانسياسى كۇشەيدى دەگەن اڭگىمەنىڭ ءبارى ويدان شىعارىلعان»،- دەيدى.

ءامىرلان ءالىمجان

Abai.kz