ادامزاتقا ەرتەدەن تانىس سىبايلاس جەمقورلىق – زامانمەن بىرگە ءوسىپ-وركەندەپ، نەبىر تەگەۋرىندى قارسىلىقتارعا توتەپ بەرىپ، قايدا مول قاراجات، پايدا بولسا، سول جەرگە تامىر جايىپ، بۇگىنگە دەيىن جويىلماي وتىرعان قاۋىپتى كەسەلدىڭ ءبىرى. باسقا دامۋشى ەلدەر سياقتى، ءبىزدىڭ جاس مەملەكەتىمىزدى دە جەگى قۇرتتاي بۇل كەسەل اينالىپ وتكەن جوق.

رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ ءوزىنىڭ «قازاقستاننىڭ الەمدەگى باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ ستراتەگياسى، قازاقستان ءوز دامۋىنداعى جاڭا سەرپىلىس جاساۋ قارساڭىندا» اتتى حالىققا جولداۋىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن قوعامدىق تۇراقتىلىققا تونگەن قاتەر رەتىندە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جونىندەگى جالپىۇلتتىق كەشەندى باعدارلامانى دايەكتى تۇردە جۇزەگە اسىرۋدىڭ قاجەتتىگىن ايتىپ، سىبايلاس جەمقورلىق قوعامنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنە، سوندىقتان جەمقورلىقپەن كۇرەس جالپى بارشا حالىقتىڭ بورىشى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭ قابىلدانعاننان بەرى ون جىلدىڭ ىشىندە، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-ارەكەتتەر دايەكتىلىكپەن جۇزەگە اسىرىلۋدا. وسى باعىتتاعى شارالار مەن كوكەيتەستى ماسەلەلەردى شەشۋدە زاڭدىلىقتى جەتىلدىرۋ جۇمىستارى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلىپ كەلەدى. جالپى العاندا، قابىلدانعان كەشەندى شارالار ناتيجەسىندە سىبايلاس جەمقورلىق كورنىستەرىنىڭ ازايۋى بايقالادى. سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ءجيى بوي كورسەتەتىن، ەڭ قاۋىپتى ءتۇرى-پاراقورلىق. ءبىرىنشى كەزەكتە پارا بەرۋدىڭ سەبەپتەرىن، پارا الۋدىڭ جاعدايلارىن ءتۇپ-تامىرىن جويۋ ءۇشىن قوعام بولىپ بەلسەندىلىك تانىتۋىمىز قاجەت. ياعني پارا بەرۋ دە، پارا الۋ دا پايدالى بولمايتىنداي، ۇلكەن قىلمىس رەتىندە سانالاتىنداي جاعداي، قوعامدىق سانا قالىپتاسۋى قاجەت. پاراقورلىق مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ قالىپتى قىزمەت ەتۋىنە بوگەت بولىپ، بيلىك جانە باسقارۋ ورگاندارىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى، زاڭدىلىق قاعيدالارىن جوققا شىعارىپ، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنە قىسىمشىلىق جاسايدى. پاراقورلىقتىڭ الدىن الۋ، جولىن كەسۋ، اشۋ جانە تەرگەۋ جۇمىستارى جوسپارلى تۇردە جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا الەۋمەتتىك اۋرۋدىڭ الدىن الۋ جانە اشكەرەلەۋ ءۇردىسى جىلدان جىلعا وسە تۇسۋدە. پاراقورلىقپەن ەلىمىزدە كوبىنە-كوپ قولىندا بيلىگى بار، شەشىم شىعارۋعا، ءبولىپ بەرگىزۋگە وكىلەتى جەتەتىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ اينالىسىپ وتىرعانىن كورەسەتىپ بەردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭىن سايكەس سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەستى بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى تۇلعالار جۇرگىزۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇجىمداردىڭ، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ باسشىلارى ءوز وكىلەتتىگىنىڭ شەگىندە وزدەرىنىڭ كادر، باقىلاۋ، زاڭگەرلىك جانە وزگە دە قىزمەتتەرىن تارتا وتىرىپ، زاڭ تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى دەپ كورەستىلگەن. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستار جانە وسى تۇرعىداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتارمەن اينالىسۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى مىنالار بولىپ تابىلادى: -مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قۇقىقتىق ءبىلىم دارەجەسىنىڭ تومەن بولۋى; -قۇقىق بۇزۋشىلىققا نەمقۇرايدى قارايتىن، قىزمەتتىك ءتارتىبى تومەن كەيبىر مەملەكەتتىك ورگاندار; -كەيبىر مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ مەملەكەت مۇددەسىن ەمەس، ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ جايىن كۇيتتەۋى; -كەيبىر مەملەكەتتىك ورگان باسشىلارىنىڭ سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىسقا قارسى زاڭ تالاپتارىن ورىنداۋ جونىندەگى جۇمىسىنىڭ ماردىمسىزدىعى; ارينە، سىبايلاس جەمقورلىق سىلىپ تاستايتىن سىرتقى جارا ەمەس، بۇل تامىرىن تەرەڭگە جايعان، وزگە ساۋ ورگاندارىن شىرماپ، تىنىس-تىرشىلىگىن تارىلتاتىن، ءسويتىپ ولاردىڭ تولىققاندى قىزمەت ەتۋىنە قاتەر توندىرەتىن قاۋىپتى كەسەل. ونى ەمدەمەس بۇرىن اۋرۋدىڭ پايدا بولۋ، دامۋ، تارالۋ جولدارىن ءبىلىپ، دەرتتىڭ قوزۋىنا قولايلى جاعداي تۋىنا جول بەرمەۋ كەرەك. ول ءۇشىن بۇل اۋرۋعا قوعام بولىپ قارسى تۇرۋىمىز قاجەت. ياعني بۇقارا كوپشىلىك تاراپىنان سىبايلاس جەمقورلىق كورنىستەرىنە قولدان كەلگەنشە توسقاۋىل قويىلىپ، قولىندا بيلىگى بار ازاماتتار وسى جولدا وزگەلەرگە ۇلگى بولۋى ءتيىس. سوندا عانا حالىق سەنىمىنىڭ ۇددەسىنەن شىعاتىنىمىز ءسوزسىز. سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستاردىڭ بەلگىسىمەن ءىس قوزعاۋدىڭ ءبىر نەگىزى-ازاماتتاردىڭ ارىزى. ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن قورعاۋعا مىندەتتى، قانداي دا بولماسىن «قولى دا، جولى دا ۇزىن» ادامدار ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن تاپتاپ، زاڭسىز ارەكەتتەرگە باراتىن بولسا، ادىلدىكتى ورناتۋشى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى. «تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق» دەپ قارا قىلدى قاق جارىپ، تۋراسىن ايتىپ، ادىلدىككە جۇگىنگەن قايمانا حالىقتىڭ ۇرپاعى بۇگىنگىدەي ءوز الدىنا ەل بولىپ، ەڭسەسى بيىك 50 مەمەلەكەتتىڭ قاتارىنا جەتۋدى كوزدەپ وتىرعان شاقتا سول ادامي قالىپ-پاراسات بيىگىنەن كورىنۋگە ءتيىسپىز.               

تۇلكىباس اۋدانى حقكو-نىڭ  رەتتەۋ زال باسشىسى        ر.بۋگۋباەۆ

www.tulkubas.gov.kz