رەداكتسيامىزعا بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، ايتي-ينجەنەر جانات ايماعانوۆتان ەلىمىزدىڭ جەرسەرىكتىك بايلانىسى مەن تەلەارنالار ءونىمىن تاراتۋ جونىندە اشىنا جازعان ءبىر بۋدا ورىسشا ماتەريال ءتۇستى. سونىڭ قىسقاشا مازمۇنىن قازاقشالاپ بەرۋدى ءجون كوردىك. كەيبىر دەرەكتەرى مەن دايەكتەرى بىلتىرعى بولسا دا، ەسكىرە قويعان جوق.

مەنى الاڭداتاتىنى – شەتەلدەگى ءبىزدىڭ قانداستارىمىز نەلىكتەن قازاقستان تەلەارنالارىنىڭ ونىمدەرىن تۇتىنا المايتىنى. ودان دا تولعاندىراتىنى: سول ءونىمدى ءوندىرىپ جۇرگەن جۋرناليستەر مەن ولاردىڭ باسشىلارى بۇل ماسەلەگە نەگە بىلق ەتپەيدى؟ بۇل جايىندا مەنىڭ جازباعان، شىقپاعان جەرىم جوق، بىراق ءبارى دە «ەشتەڭە ىستەي المايمىز،جاكە» دەۋمەن شىعارىپ سالادى.  مەنىڭ كوتەرگەن ماسەلەمە «حابار» تاراپىنان ەشبىر تىتىركەنۋ بولماعاسىن، 31-ارنامەن بىرىگىپ تەرگەۋ جاساعانىم بار ەدى، اقىرى ول دا اياعىنا جەتپەدى – ونى رەسەيلىك ستس ساتىپ الىپ، ماسەلەنىڭ باسىنا سۋ قۇيدى.

سىزدەر مادەنيەت-ءبىلىم ارناسىنىڭ باياعى يامال جەرسەرىگىنەن 90  شىعىستىق بويلىقپەن تارالاتىنىن بىلەسىزدەر مە؟
بىلتىر مادەنيەت تەلەارناسى ءبىر اپتاعا جوق بولىپ كەتتى، بۇل تۋراسىندا ماعان وسى ارنانىڭ تەحنيكالىق باسشىلىعىنا ەكى رەت شىعۋىما تۋرا كەلدى. سودان الگى «جوعالعان» ارنا ەفيرگە قايتىپ ورالدى. ايتقىم كەلەتىنى -  يامال وتە وسال جەرسەرىك، ونىڭ قىزمەت قورجىنىنىڭ سيگنالى وتە ءالسىز، ءتىپتى انتەننا قويعىش تاجىريبەلى كىسىلەر دە بۇنى ۇستاي الماي اۋرە بولادى. ءبىز ءالى سول سوۆەتتىك جۇيەدەن شىعا قويعان جوقپىز.  
      بۇل ارنالاردى نەلىكتەن كازسات-2 جەرسەرىگىنە اۋدارماسقا، ودان ءبارىبىر ەشكىم قارامايتىن وبلىستىق تەلەارنالاردىڭ ساپاسىز ونىمدەرى تارالۋدا. بۇل ارنالاردى شەكارالاس ايماقتاردان قابىلداۋ اجەپتاۋىر جاقسى.   

ودان دا دۇرىسى – قازاقستان ارنالارىن Eutelsat مەن  Intelsat توپتامالارىنداعى جەرسەرىكتەردەن تاراتۋ. مەنى ءتىپتى ءبىزدىڭ جەتىنشى ارنا شىعىس بويلىقتاعى 13 گرادۋستا قالقيتىن Hotbird  سەرىگىنەن تاراتىلعانى ەسىمدى تاندىردى. شىن مانىندە كونتەنت پەن اۆتورلىق قۇقىقتى ەسكەرسەك، بۇل جەرسەرىكپەن ەڭ اۋەلى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تەلەارنالارى تارالۋى كەرەك ەدى... مەنىڭ ءالى كۇنگە بىلگىم كەلەتىنى، «Caspionet» پايدا بولعاندا ەڭ اۋەلى قازاقتىلدى ەمەس، ورىس جانە اعىلشىن تىلىندەگى ونىمدەردىڭ تارالعاندىعى، مەنىڭ فاكسپەن جونەلتكەن ازاماتتىق تالابىمنان كەيىن عانا مەمتىلدە كورسەتىم تارالا باستادى...ەندى بۇل ارنا ورىس تىلىندەگى ترانسكريپتسيامەن قازاقتۆ ەمەس كازاحتۆ بولىپ اتىن وزگەرتىپتى... نە دەگەن مازاق!

ءبىز تاۋەلسىزدىك جىلدارى شەتەلگە كەتكەن ءبىر بۋىن ۇرپاقتى ەسكەرمەي وتىرمىز.ولاردىڭ مەمتىلدە اقپارات الۋىن ءتىپتى قاراستىرىپ كورگەن ەمەسپىز.

   ەندى وتاۋ ۇلتتىق جەرسەرىكتىك تەلەارناسىنا كوشەيىك – بۇنىڭ جاعدايى ءتىپتى ەسالاڭ ەتەرلىك. اشىعىن ايتساق، قاراپايىم حالىق جەرسەرىكتىك تەلەارنانى قازسات-1 شىققاننان كەيىن بىردەن كۇتكەن ەدى. ونىڭ قارا باسىپ جوعالعانى ءمالىم، مەنىڭشە جاراتقان ءبىزدى وسىلاي جازالاعان سەكىلدى.
   ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن الەمدىك ستاندارت بولىپ تابىلاتىن جەرسەرىكتىك تاراتۋدىڭ DVB  جۇيەسىنە كوشكەن جوقپىز. بۇنى ءبىر عانا تۋمبلەرمەن اتقارۋعا بولسا دا، قاساقانا قاسارىسىپ وتىرعاندايمىز. جالپى ايتقاندا، ءبىز تسيفرلىق جەرىكسەرىكتىك تاراتىمعا 1997 جىلى كوشكەن بولاتىنبىز، سول كەزدەن باستاپ «وتاۋ» اتاپ كىرىسۋگە بولار ەدى.  

جەكە باسىم بۇل ماسەلەلەردىڭ بارلىعىنىڭ توركىنى رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءرولىن تارىلتۋ ستسەناريىمەن بايلانىستا ەكەندىگىن سەزەمىن.ەگەر دە كاتەلكو الدەكىمنىڭ كوممەرتسيالىق ماقساتىنا ارنالعان ۇرلىق جوبا بولسا، ەندى بۇل قازاق ماماندارىنىڭ قولىمەن جاسالعان جۇيە بولىپ شىعىپ وتىر جانە دە بۇلاي بولعانىنا قايران قالۋمەن عانا تىناسىڭ. اۋەل باستا وتاۋ قورجىنىن ىسكە قوساردا  مەن اقىلى قورجىنشالاردى (پاكەت) تەكسەرگەندە تاڭ قالعانىم - Euronews ارناسىندا اعىلشىن ءتىلدى تاراتىمنىڭ جوقتىعى. كوردىڭىز بە، تسيفرلىق تەحنولوگيا ءسىز تىلەگەن بارلىق مۇمكىندىكتى اتقارۋعا بەيىم، ماسەلە سونى ءوز ماقساتىمىزعا جەگە بىلۋدە عوي!

ەندى بۇگىنگى وتاۋدى كورشىلەس ەلدەردەگى قانداستارىمىز كورۋ ءۇشىن كادىمگى قول تەلەفونداعى قۇسبەلگىنى قويا سالسا جەتكىلىكتى.ارينە، ەگەر دە بۇعان قازاقستان تەلەارناسىنداعى قوجايىندار مەن ۇجىمنىڭ ىقىلاسى بولسا عانا. بىزدە بار ماسەلە ىقىلاسقا كەلىپ تىرەلىپ تۇر، مۇمكىندىكتىڭ بار-جوعىنا ەمەس. ايتقىم كەلگەنى دە وسى ەدى.

جانات ايماعانوۆ                 

استانا قالاسى

Abai.kz