ءداستۇرلى قازاق تۇسىنىگىندەگى "تاسپەن اتقاندى اسپەن ات" دەگەن ادامگەرشىلىكتىڭ ەڭ جوعارعى شىڭىن ناسيحاتتاعان ۇعىم بۇگىندە كونەرىپ، ورنىن ماتەريالدىق قۇندىلىقتار باسىپ بارا جاتقانى بارىنە ايان. بۇل وي مۇسىلمانشىلىعىمىزدان اداسىپ بارامىز دەگەندى بىلدىرمەسە كەرەكتى. دەگەنمەن دە قازاقي قوناقجاي، مال، دۇنيەدەن ار يمانى مەن نامىسىن جوعارى قوياتىن مىنەز قۇلقىمىزدىڭ ورنىن باسقا وركەنيەتتىڭ مادەنيتى مەن مىنەز-قۇلقى جاۋلاي باستادى دەگەن ءسوز. وسى قازاقي بولمىسىمىزعا جات قۇندىلىقتار بۇگىندە اشىق اقپارات كەڭىستىگىندە جاپپاي جارنامالاۋدىڭ اسەرىنەن ەكەنى بەلگىلى. سونىڭ سالدارىنان قوعامدا ادامدار اراسىندا سۇيىسپەنشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك سەكىلدى رۋحاني قۇندىلىقتار ازايىپ، ءبىر-بىرىمەن دۇنيە، بايلىق ءۇشىن عانا سىيلاسىپ، ءار قانداي جاعدايدا ماتەريالدىق جارىسقا تۇسەتىن ادەتتەر كۇننەن-كۇنگە كوبەيىپ كەلەدى. ارينە مۇنداي مۇسىلمانعا جات ادەتتەر جاراتۋشىعا دەگەن ماحاببات ادام بويىندا ورىن الماعان جاعدايدا بولاتىنى زاڭدىلىق.

سۇيىسپەنشىلىك - ادامزاتقا بەرگەن اللاھتىڭ نۇرى. جاراتۋشى اللاھ قۇراندا: "كۇدىكسىز يمان كەلتىرىپ، جاقسىلىق جاساعاندارعا اللاھ سۇيىسپەنشىلىكپە قارايدى" دەگەن اياتى ارقىلى ادام بالاسىن ءوز ماحابباتىمەن جاراتىپ، ونى جەر بەتىندە جاماندىق اتاۋلىدان تيدى.

بۇل تۋرالى دانا اباي "ماحابباتسىز دۇنيە بوس..." دەپ، سۇيىسپەنشىلىك پەن ماحاببات بولماسا وندا الەمدى قارا تۇنەك باسىپ، ادامدار ارسىزدىققا، ءتۇرلى جاماندىق اتاۋلىعا جول بەرەتىنىن ەسكەرتەدى.

ماحاببات ادامنىڭ جۇرەگىندە ۇيا سالسا، يمان سول جۇرەككە عانا تۇراقتايدى. حز. پايعامبارىمىز (س.ع.س)  "دەنەدە جۇدىرىقتاي ءبىر كەسەك ەت بار. ەگەر ول تازا بولسا – بۇكىل دەنە تازا بولىپ، وتە كوركەم بولادى. ەگەر ول بۇزىلىپ، حاقتان تايىپ، جامان جولعا كەتسە، بۇكىل دەنە بۇزىلادى. بىلىڭدەر جانە وتە مۇقيات بولىڭدار، ونىڭ اتى – جۇرەك!",-دەسە، "مۇسىلمانشىلىق كىمدە جوق ءتىلدى بار دا دىلدە جوق ",- دەپ ابۋباكىر كەردەرى ادام بالاسىنىڭ بولمىسىنا بىتكەن جۇرەكتەگى يماندى ماحاببات بولماسا ونىڭ يمانى كامىل بولماعانىن ايتادى.

ءدىن تەك سىرتقى پىشىندە تۇرمايتىنى دا بەلگىلى. ونىڭ سىرتقى كەلبەتى بولسا دەمەك ونىڭ ىشكى مازمۇنى دا بار دەگەن ءسوز. ءدىننىڭ ىشكى مازمۇنى ول ادامنىڭ بارلىق جاراتىلىسقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى. سۇيىسپەنشىلىك پەن ماحاببات ورىن الماعان جۇرەكتە ىزا، كەك، جەككورۋشىلىك پەن ارسىزدىق باسقادا جامان ادەتتەردىڭ باس كوتەرتىنى بەلگىلى.

"الدىڭعى ءۇشتى بەكىتپەي سوڭعى ءتورتى،

قىلعانمەندە تاتىمدى بەرمەس جەمىس" دەپ اباي يماني گۇلدى ياعني ءۇش ءسۇيۋ اللانى ءسۇيۋ، ادامدى ءسۇيۋ، ادىلەتتى ءسۇيۋ ءدى ايتسا سوڭعى ءتورتى ول ناماز، رۋزا، زەكەت، حاجدى ايتقانى. الدىڭعى ۇشەۋى سەنىڭ جۇرەگىندە بولماسا وندا جاساعان قۇلشىلىقتىڭ ءبارى بەكەرلىگىن وسىلاي سۋرەتتەگەن.

يماندى پەندەنىڭ ماڭايىنا جاماندىق اتاۋلى جولامايتىنى بەلگلىلى. ونىڭ تۇلا بويىنا ىزىلىك پەن يماندىلىق ار مەن ۇيات ۇيالاپ جالپى جاراتىلىس اتاۋلىعا ەش زيانى تيمەيدى. بۇل تۋرالى ى. التىنسارين:

"يماندى ەر قۇدايىنان ۇيالادى،

ۇيالىپ يەسىنەن سىي الادى.

رەنجىتپە پەندە بولساڭ بەيشارانى،

كارىپ كوڭىلى ءبىر سىڭعاق پيالا-دى..." مىنا جالعان ومىردە ەش ادام بالاسىنا ءتىپتى جاراتىلىس اتاۋلىعا جامانداق جاساماۋدى وسيەت ەتەدى.

ولاي بولسا اللانى ءسۇيۋ ادامدى ءسۇيۋ، جاراتىلىستى ءسۇيۋ - ءاربىر يماندى قۇلدىڭ ءىسى بولماق.

قازىرگى ۋاقىتتا ءدىننىڭ جالاڭ سىرتقى بەينەسىن ناسيحاتتاۋ سالدارىنان الەمدە ءدىندى بەت پەردە رەتىندە ۇستاپ ءتۇرلى ادامزات اتاۋلىعا جاماندىق جاساپ جۇرگەندەردەن قانشاما مۇسىلمان جاپا شەگۋدە. ءدىننىڭ سىرتقى

قاسيەتتى ورازا ايى تەك ءىشىپ جەۋدەن تىيىلۋ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ماحاببات پەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ايى. وسى ايدا ءار ءبىر جۇرەك ماحاببات پەن ىزگلىككە تولى بولسىن. جان بالاسىنا جاماندىق تىلەمەيىك سەبەبى حز. پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) "وزىڭە تىلىمەگەندى وزگەگە تىلەمە" دەگەن ومىرلىك قاعيداسى بار. كىسىگە قيانات جاساۋ پايعامباردىڭ جولى (سۇننەتى) ەمەس. بۇل تۋرالى ياساۋي بابىمىزدىڭ: "سۇننەت ەمەس كاپىردە بولسا بەرمە ازار", دەپ زىكىر ەتكەن اقيقات جولىنان اداسپايىق! ورازا قابىل بولىپ، تىلەك ورتاق ەل امان جۇرتىمىز تىنىش بولسىن.  

تاڭجارىق تۇرعانقۇلوۆ

ءدىنتانۋشى

«جيدە» قوعامدىق قورى

Abai.kz