بۇلبۇل راسبەكقىزى (سۋرەتتە) - الماتى قالاسىنداعى №98 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ ديرەكتورى. ول ءبىزدىڭ تىلشىمىزبەن سۇحباتىندا  مەكتەپتە وقۋشى قىزدارعا شىعىس ءبيىن بيلەتپەيتىنىن ايتىپ وتىر. «بالا باقشادا ءوسىپ تۇرعان جاس شىبىق سەكىلدى عوي. وعان ءبىر كۇن قاراماي قالساڭىز، ارام ءشوپ قاپتاپ، قيسىق وسپەي مە؟!» - دەيدى ديرەكتور حانىم. بالامەن بىرگە بۇگىندە اتا-انالاردى دا تاربيەلەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتكەن بۇلبۇل راسبەكقىزى ءبىزدىڭ بۇگىنگى قوعامداعى الەۋمەتتىك جايتتارعا دا جانى اۋىراتىنان جاسىرىپ قالا المادى.

-بۇلبۇل اپاي، اڭگىمەمىزدى اسا قيىن ءارى جاۋاپتى ماماندىق - ۇستازدىقتى نە سەبەپتى تاڭداعانىڭىزدان باستاساق؟

بۇلبۇل راسبەكقىزى (سۋرەتتە) - الماتى قالاسىنداعى №98 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ ديرەكتورى. ول ءبىزدىڭ تىلشىمىزبەن سۇحباتىندا  مەكتەپتە وقۋشى قىزدارعا شىعىس ءبيىن بيلەتپەيتىنىن ايتىپ وتىر. «بالا باقشادا ءوسىپ تۇرعان جاس شىبىق سەكىلدى عوي. وعان ءبىر كۇن قاراماي قالساڭىز، ارام ءشوپ قاپتاپ، قيسىق وسپەي مە؟!» - دەيدى ديرەكتور حانىم. بالامەن بىرگە بۇگىندە اتا-انالاردى دا تاربيەلەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتكەن بۇلبۇل راسبەكقىزى ءبىزدىڭ بۇگىنگى قوعامداعى الەۋمەتتىك جايتتارعا دا جانى اۋىراتىنان جاسىرىپ قالا المادى.

-بۇلبۇل اپاي، اڭگىمەمىزدى اسا قيىن ءارى جاۋاپتى ماماندىق - ۇستازدىقتى نە سەبەپتى تاڭداعانىڭىزدان باستاساق؟

-شىنىن ايتۋ كەرەك، مەنىڭ ، بالا كەزدەگى ارمانىم ەسەپشى (بۋحگالتەر) بولۋ ەدى. ماعان پەداگوگيكالىق ماماندىقتى اللانىڭ ءوزى بەرگەن شىعار دەپ ويلايمىن. ولاي دەيتىن سەبەبىم، 5-سىنىپتان باستاپ مەن وزىممەن بىرگە وقيتىن سىنىپتاستارىما ساباق بەرە باستادىم. نەمىس ءتىلىنىڭ ۇستازى تۇسىنبەگەن وقۋشىلارعا جاقسىلاپ ءتۇسىندىر دەپ ساباقتى ماعان تاستاپ كەتەتىن. سول مۇعالىمنىڭ تۇرعان تۇرىسىنا، سويلەگەن سوزدەرىنە سالىپ كادىمگى مۇعالىم سەكىلدى تۇسىندىرەتىنمىن. ءوزىم سىنىپ ستاروستاسى بولدىم. كەيىننەن ەسەيە كەلە، مۇعالىم بولۋدى شىنداپ ارمانداي باستادىم. ءبىزدىڭ اۋىل قازاق اۋىلى بولاتىن. تاجىريبەدەن ءوتۋ ءۇشىن مەكتەپكە ءبىر ورىس مۇعالىم كەلدى. سول ۇستازىم ارقىلى پانگە دە، وزىنە دە عاشىق بولدىم. نەگىزى بىزدەر ەكى سىنىپ ەدىك. 7-سىنىپ وقىپ جۇرگەندە سول ەكى سىنىپتى قوسىپ، ءبىر سىنىپ قىلدى. ال، ول بالانىڭ پسيحولوگياسىنا ۇلكەن اسەر ەتەتىنى اقيقات. وسى كەزدەرى مەن  مۇعالىم بولامىن دەگەن ارمانىمنان اينىپ، ەسەپشى بولامىن دەپ شەشتىم. 10-سىنىپتى تامامداپ جاتقان كەزىمىزدە مەكتەپكە تالدىقورعاننىڭ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا ءبىر جولداما كەلىپتى. مۇعالىمدەر: «كىم الادى، كىم وقيدى؟»، دەپ بارىمىزدەن سۇرادى. ەشكىم بارعىسى كەلمەدى. اقىرى مەن الايىن دەپ الگى جولدامانى الدىم. ءسويتىپ مەن تالدىقورعانعا ەمەس، جامبىلداعى شەت تىلدەر فاكۋلتەتىنىڭ، نەمىس ءتىلى بولىمىنە وقۋعا ءتۇسىپ كەتتىم. وسىلاي نەمىس جانە اعىلشىن ءتىلىنىڭ ۇستازى بولدىم. كەيدە كۇلىپ 5-سىنىپتا نەمىس تىلىنەن بەكەر ساباق بەرمەگەن ەكەنمىن عوي دەپ ويلايمىن. ۇستازدىق ەتۋ - ماعان اللانىڭ بەرگەن سىيى دەپ بىلەمىن.

-ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان مەكتەپ ۇجىمىنىڭ بۇگىنگى حال احۋالى قالاي؟ الەمدى جايپاپ جاتقان داعدارىستى قالاي وتكەرىپ جاتىرسىزدار؟

-قۇدايعا شۇكىر، سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدىڭ ىشىندە مەملەكەت مەكتەپتەرگە كوپ كومەك بەرۋدە. قازىر مەكتەپتى تولىعىمەن مەملەكەت ءوز قاراماعىنا العان. ەڭ اياعى تازالىققا كەرەكتى قۇرال- سايماندارىمىزدىڭ ءوزى مەملەكەتتىڭ موينىندا. مۇعالىمدەرگە دە جاعداي جاسالعان، ايلىقتارىن ۋاقىتىنان ءبىر كۇن كەشىكپەي الىپ وتىرادى. تەك ۇستازداردىڭ قۇلشىنىستارى بولسا، ءپانىن، ماماندىعىن سۇيسە، مەنىڭشە كوپتەگەن شىعارماشىلىق جۇمىستار ىستەۋگە بولادى. ال، ەندى مەكتەپتىڭ بۇگىنگى احۋالىنا كەلەر بولساق، مەن ءوزى بۇل مەكتەپكە باسشىلىق قىزمەتكە كەلگەنىمە 4-جىلداي ۋاقىت بولدى. جۇمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرىپ، مۇعالىمدەرگە جاعداي جاساپ، ءادىل تالاپ قويا بىلسەڭ ول ۇجىم جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزەدى دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى تاڭدا مەكتەپ ۇجىمى جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەيدى. تاربيە مەن تارتىپكە اسا كوڭىل بولىنەدى، ويتكەنى ءتارتىپ جوق جەردە قانداي دا ءبىر جەتىستىككە قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىزدىڭ مەكتەپتە وقۋشىلاردى شىعىس بيىنە مۇلدە بيلەتپەيمىز. شىعىس ءبيى دەگەنىمىز، شىعىستا ايەلى ەرىنىڭ الدىندا عانا بيلەيتىن دۇنيە. بىزدە قازىر كىشكەنتاي بالالارىن جارتىلاي جالاڭاش كۇيىندە اسپەتتەپ ساحناعا شىعارادى. ول دۇرىس ەمەس. ول وتە ۇيات نارسە.

بالا باقشادا ءوسىپ تۇرعان جاس شىبىق سەكىلدى عوي. وعان ءبىر كۇن قاراماي قالساڭىز، ارام ءشوپ قاپتاپ، قيسىق وسپەي مە؟! بالا سول سەكىلدى. بىزدەگى سوڭعى ناتيجە بىرىڭعاي ۇلتتىق تەستىلەۋ عوي. ءبىرىنشى جىلى ەكى-ءۇش بالا ەكى دەگەن باعا الدى. بۇل دەگەنىڭىز تومەنگى دەڭگەي. اۋداندا 26 مەكتەپ بولسا، سوڭعى ورىنداعى مەكتەپتەر اراسىندا ءبىزدىڭ مەكتەپ ءجۇردى. قالا بويىنشا 159-ورىندا بولدىق. ءبىر جىل وتكەندە 147 ورىنعا كوتەرىلدىك. بىلتىر 107  ورىندا بولىپ، كوپ كورىم الدىعا جىلجىدىق. بيىل بالالارىمىز تەكسەرۋ تەستىندە 80-نەن اسا بالل كورسەتىپ وتىر.

-ءسىزدىڭ اتالعان مەكتەپكە باسشىلىققا كەلگەنىڭىزگە جاڭا ايتىپ ءوتتىڭىز، ءتورت جىلداي ۋاقىت بولىپتى. ءسىز كەلگەلى مەكتەپتە قانداي تىڭ وزگەرىستەر بولدى؟

-نەگىزى ادام ءوزىن ءوزى ماقتامايدى عوي. مەنىڭ جەتىستىكتەرىم دەپ تە ايتا المايمىن. قاي جەردە بولماسىن، مەن جاي مۇعالىم بولايىن، ورىنباسار، ديرەكتور، باسشى بولايىن ءار نارسەنى ءار ادام ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن ىستەسە ول ۇجىم جەتىستىككە جەتپەي قويمايدى. وسى رەتتە، مەنىڭ ۇجىمىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مول دەپ ويلايمىن. شىن مانىندە ۇجىمىمىزدىڭ اۋىزبىرشىلىگى وتە جوعارى. سول اۋىزبىرشىلىكتىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى تاڭدا تالاي جەتىستىكتەرگە جەتىپ وتىرمىز دەپ ايتا الامىن.

-  قازىرگى قالا مەكتەپتەرىندەگى وقۋشىلاردىڭ بويىنان ۇلتتىق تاربيەنى، قازاققا ءتان قاسيەتتەردى بايقاي الماي ءجۇرمىز. ول راس. وسى رەتتە ءسىز باسشىلىق ەتەتىن مەكتەپتە ۇلتتىق تاربيەگە قانشالىقتى كوڭىل بولىنگەن؟

-قاي-قاي مەكتەپ بولماسىن، ءبىرىنشى كەزەكتە ۇلتتىق تاربيەگە ءجىتى كوڭىل ءبولۋ كەرەك. مەن مۇعالىمدەرگە: «سىزدەر بالانى عانا تاربيەلەپ قانا قويمايسىزدار، قاجەت دەسە، قوعامدى تاربيەلەيسىزدەر»،- دەپ ءجيى ايتىپ وتىرامىن. ەگەر بالا مەكتەپتە تاربيەسىز وسسە، ۇيىندە تاربيە كورمەسە، ونىڭ ەرتەڭى قالاي بولادى؟ ول  ماڭگى بالا قالپىندا قالمايدى عوي. ول دا ەسەيەدى، وتباسىن قۇرادى. ءوزى ءبىر كىتاپ وقىماسا، ءبىلىمىن كوتەرمەسە، بالا تاربيەسىنە دەگەن كوزقاراسى بولماسا، قاراڭعى اتا انادان قاراڭعى بالا تۋماي ما؟ سوندىقتان ءبىز تەك بالانى عانا تاربيەلەپ قانا قويمايمىز، سونىمەن قاتار ولاردىڭ اتا انالارىنىڭ دا تاربيەسىنە كوڭىل اۋدارامىز. ءبىزدىڭ وقۋشىلاردىڭ كوبىنىڭ اتا انالارى اۋىلدان كۇن كورىستىڭ قامى ءۇشىن امالسىز وسىندا كوشىپ كەلگەندەر، شىنىن ايتۋ كەرەك. كوبى مۇندا پاتەر جالداپ تۇرادى. ال، ءبىزدىڭ قازاق سىنىپتارىنداعى بالالاردىڭ الپىس بەس پايىزى پاتەردە جۇرگەندەر. «ءۇيى جوقتىڭ، كۇيى جوق»، دەيدى قازاق. باسپانا بولماعاسىن ول قالاي ساباق وقيدى. سونىڭ وزىندە بالالار بىلىمگە قۇشتار، ءاردايىم بىلۋگە تالپىنىپ تۇرادى. بالانىڭ ءبارى جاقسى. جامان، قيىن بالا بولمايدى. تەك بالانىڭ جۇرەگىنە جول تابا ءبىلۋ كەرەك. بالالارعا: «ەرتەڭ ءبىرىڭ قۇل، ءبىرىڭ كۇڭ بولماس ءۇشىن، ءبىلىم الىڭدار، ساباق وقىڭدار»، دەپ ءاردايىم ايتىپ وتىرامىز.

-بايقاپ وتىرساق، مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەر ماماندىق تاڭداۋدا اقساپ جاتادى. ءبارىنىڭ ەكونوميست، زاڭگەر بولعىسى كەلەدى. بىراق قازىر ول ماماندىقتاردىڭ قۇنى ءتۇسىپ بارا جاتىر عوي. ويتكەنى ەكىنىڭ ءبىرى زاڭگەر، ەكىنىڭ ءبىرى ەكونوميست. اۋىلشىراۋشىلىق ماماندارىنا قازىر مەملەكەت كوپ كوڭىل بولۋدە، بىراق وعان بارمايدى. ەشكىمنىڭ اۋىلعا بارعىسى كەلمەيدى. ماماندىق تاڭداۋدا اداسپاس ءۇشىن وقۋشىلارىڭىزعا قانداي دا ءبىر كونسۋلتاتسيالار، ارنايى كۋرستار جۇرگىزەسىزدەر مە؟

- ول مىندەتتى تۇردە. 9-سىنىپتان باستاپ ماماندىق تاڭداۋعا جۇيەلى تۇردە جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. ويتكەنى 9-سىنىپتان كەيىن وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى كوللەدجگە بارادى. ماماندىقتىڭ العاشقى تابالدىرىعىن اتتايدى. قازىرگى تاڭدا مەكتەپتەردە بەيىمدەپ وقىتۋ قولعا الىنعان. وعان دايىندىق ءتىپتى 5-سىنىپتان باستالادى. وسى كەزدەن باستاپ بالانىڭ نەگە بەيىم ەكەنىن ءتۇرلى تەستتەر ارقىلى، اڭگىمەلەسۋ ارقىلى انىقتاپ، تولىعىمەن جۇمىس جۇرگىزەمىز.

- تاياۋدا وتكەن ۇلى جەڭىستىڭ 65-جىلدىعىنا ارنالعان مەرەكەگە اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن دايىندالعاندارىڭىزدى جاقسى بىلەمىز...

- مىنا بەيبىت زاماندى باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك. وسى بەيبىت زامان ءۇشىن تالاي ميلليونداعان ادامنىڭ قىرشىن ومىرلەرى قيىلدى. بۇرىن ءبىز سوعىس تۋرالى كينولاردى جىلاپ وتىرىپ كورەتىنبىز. قازىرگى بالالار ول كينولاردى كورە مە؟ جوق، كورمەيدى. ونىڭ ورنىنا «گارري پوتتەر» سەكىلدى ءمان ماعىناسى، بەرەر ءتالىم تاربيەسى جوق فيلمدەردى كورۋگە قۇمار. ۇلى جەڭىستىڭ وڭايلىقپەن كەلمەگەنىن، سوعىستا شەيىت بولعان اتا-بابالارىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەكتەرىن پاش ەتۋ ماقساتىندا 9-مامىر مەرەكەسىنە ارناپ بىرقاتار ءىس شارالار وتكىزگەن جايىمىز بار. وقۋشىلارىم ءوزىمىزدىڭ وكرۋگتە تۇراتىن كوزى ءتىرى ارداگەرلەردى ارالاپ، اڭگىمەلەرىن تىڭداپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ، كەيىن سونىڭ ءبارىن جيناقتاپ ەستەلىك كىتاپ ەتىپ شىعاردىق. مەكتەپتە ارداگەرلەرگە ارناپ «داڭق بۇرىشىن» اشتىق.

-مەكتەپ ءومىرى، مۇعالىمدىك قىزمەت ارينە قيىن شارۋا ەكەنى راس. ۇستازداردىڭ ولشەۋسىز ەڭبەكتەرى الدىندا ءبارىمىز دە قارىزدارمىز. كوپشىلىكتى ءارى ىسكەر، ءارى قابىلەتتى باسشىنىڭ جەكە ءومىرى دە قىزىقتىرارى ءسوزسىز. ءوزىڭىز تۋرالى از كەم ايتىپ وتسەڭىز...

-مەن ءوزىم كوپ بالالى وتباسىدان شىققانمىن. اكە شەشەم قۇدايعا ءتاۋبا ورتامىزدا. بالالارىنىڭ، نەمەرەلەرىنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر. وتباسىندا مەن التىنشى بالامىن. پەداگوگ ماماندىعىن وتباسىمىزدا مەن جانە مەنەن ۇلكەن اپكەم تاڭداعانبىز. ول كىسى الماتى قالاسىندا بيولوگيا پانىنەن ساباق بەرەدى. ەكەۋىمىزدىڭ دەمىمىز دە تىنىسىمىز دا ءبىر. كەيدە ءتىپتى بىردەي ويلاپ كەتەتىن سياقتىمىز. ءسۇيىپ قوسىلعان ادال جارىم بار. ومىردە جولداسىم ەكەۋىمىز قول جەتكىزبەي جۇرگەن ءىسىمىز، بالامىز جوق، ازىرگە. بولاشاقتا قۇداي بەرەدى دەپ ويلايمىن. قازىر وكىمەتتىڭ بالاسىن تاربيلەپ جاتىرمىن (كۇلىپ). جالپى مەن باقىتتى اداممىن.

-قۇدايىم سول باقىتىڭىزدان ايىرماسىن دەپ تىلەيمىز. التىن ۋاقىتىڭىزدى ءبولىپ اڭگىمەلەسكەنىڭىزگە كوپ راحمەت.

سۇحباتتاسقان - باقتىلى قوڭىروۆا