كەلىمبەتوۆ كەتتى. نەسىمەن ەستە قالدى؟
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قر پارلامەنتى سەناتىنا ۇلتتىق بانكءتىڭ توراعالىعىنا دانيار اقىشەۆتىڭ كانديداتۋراسىن قاراۋدى تاپسىردى. بۇل تۋرالى abai.kz پورتالى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ «تۆيتتەردەگى» اككاۋنتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.
جوعارعى پالاتانىڭ پلەنارلىق وتىرىسىنا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى نۇرلان نىعماتۋللين قاتىسىپ، ەلباسىنىڭ تىكەلەي پارمەنىمەن ۇلتتىق بانك توراعاسى لاۋازىمىنا دانيار اقىشەۆتىڭ كانديداتۋراسىن ماقۇلداۋدى تاپسىرعان. قر سەناتىنا جولداعان ۇندەۋىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆ «بۇگىندە بانككە جانە ۇلتتىق ۆاليۋتاعا سەنىم كەمىپ وتىر. مۇنداي تومەنگى كورسەتكىشتەردى جويۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەۋ كەرەك. اقىشەۆتىڭ ءبىلىمى مەن تاجىريبەسى وعان وسى تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ سەنەمىن» دەگەن.
ال، پارمەنسىز پارلامەنتتىڭ سەنىمنەن ايىرىلعان سەناتى اقىشەۆ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسىن ءبىر اۋىزدان ماقۇلدادى.
سونىمەن قازاقستاندى قارجىلىق قيىندىقتان قۇتقارۋ ءۇشىن كەلىمبەتوۆتى تاعىنان تايدىرعان اقىشەۆ كىم، قانداي لاۋازىمدى قىزمەت اتقارعان؟ ءسىرا، پرەزيدەنتتىڭ پارمەنىمەن قازىرگى الەمدىك قارجى داعدارىسى تۇسىند ۇلتتىق بانكتى باسقارۋعا كەلگەن بۇل اقىشەۆ تەگىندە بەكەر ادام بولماسا كەرەك-ءتى.
1976 جىلى الماتى قالاسىندا تۋعان دانيار اقىشەۆ قازاق مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىن بىتىرگەن. ماماندىعى – ەكونوميست، بانك سالاسىندا بىرقاتار قىزمەتتەر اتقارعان. ورتالىق ازياداعى قور بيرجاسىندا جەتەكشى ەكونوميست بولعان. 1996-2007 جىلدارى قر ۇلتتىق بانكتىڭ ستاتيستيكا دەپارتامەنتىندە قىزمەتتە بولعان. 2007-2014 جىلدارى قر ۇلتتىق بانك توراعاسى ورىنباسارى بولعان. قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، 2015 جىلدان باستاپ قر پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتىن ۋاقىتشا اتقارىپ كەلگەن.
اقپان دەۆالۆاتسياسى مەن تامىزداعى تەڭگەنى تارگەتتەلى تەك قاراپايىم قازاقستاندىقتاردىڭ عانا ەمەس، كەلىمبەتوۆ پەن ءماسىموۆ ۇكىمەتىنە دە سوققى بوپ تيگەنى جاسىرىن ەمەس.
سونىمەن، قازاقستاننىڭ قارجى سالاسىندا وتىرىك ۋادەسى مەن ءارى الاڭسىزدىعىمەن تانىمال بولعان كەلىمبەتوۆ قازاقستاندىقتاردىڭ ەسىندە نەسىمەن قالادى؟
- 2013 جىلى قارجى نارىعىنداعى جاعدايدى قالىپقا ءتۇسىرۋ ءۇشىن قايرات نەماتۇلى سەناتورلاردىڭ سەنىمىنەن شىعىپ، ءبىر اۋىزدان قولداۋلارىنا يە بولىپ، ەلباسىنىڭ ۇسىنىسىن قابىل العان بولاتىن. سول كەزدىڭ وزىندە «تەڭگە قۇنىن جوعالتپايدى» دەپ ۋادە بەرگەن كەلىمبەتوۆ مىرزا اينالدىرعان ەكى جىلدىڭ ىشىەندە قازاقستان ۆاليۋتاسىنىڭ قۇنىن قارا باقىرعا پارا-پار ەتىپ جىبەردى.
- «رەسەي ءرۋبلىنىڭ باعاسى قانداي بولادى؟ ەۋروپا مەن قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋى قانداي بولادى؟ مۇنايدىڭ باعاسى قانداي بولادى؟ بۇعان قاراپ وتىرۋدىڭ قاجەتى شامالى، بىزدە بارلىعى بىزدە ويداعىداي بولدى. سوندىقتان 3-5 جىلدا ەشقانداي وزگەرىستەر بولمايدى» دەگەن كەلىمبەتوۆ سول كۇننىڭ ەرتەڭىندە ۇكىمەتتىڭ تەڭگەنى قۇنسىزداندىرىپ جىبەرگەنىن ءبىر-اق ءبىلدى.
- اۋەلى دوللار باعاسى 150-دەن 182-گە بىراق ىرشىدى.ءتىپتى، سول كەزدىڭ وزىندە باعا – 220-عا دەيىن كوتەرىلۋى مۇمكىن دەگەن قاۋەسەتتىڭ بولعانى راس.
- الايدا ءبارىن باقىلاۋدا ۇستايمىن دەگەن قايرات مىرزا «ۇيىقتاپ جاتقاندا» بيلىك دەۆالۆاتسيا جاساپ ۇلگەردى.
- 2014 جىل قازاقستاندىقتاردىڭ كەلىمبەتوۆتى وتستاۆكاعا جىبەرۋىن تالاپ ەتۋمەن ەستە قالدى. ءبىر ەمەس، بىرنەشە مارتە الماتى قالاسىنداعى ۇلتتىق بانك عيماراتىنىڭ الدىنا جينالعان ءنوپىر قاۋىم قايرات نەماتۇلى «تاعىنان» تايدىرماق بولدى. ءتىپتى، الاڭعا ايەلدەردىڭ ءىش كيىمىن باستارىنا كيىپ شىققاندار دا تابىلدى.
- ءيا، بيىل دا باس بانكير ەشقانداي دەۆالۆاتسيا بولمايتىنىن ەسكەرتىپ، ەلدى تىنىشتاندىرۋ ساياساتىن مىقتاپ قولعا العاندىعىن كورسەتتى. ءماسىموۆ مىرزا پارمەنىمەن توراعا كەلىمبەتوۆ قاراشا حالىقتى تاعى دا الداپ سوقتى.
- 2015 جىلى ءبىر ەمەس، ەكى بىردەي دەۆالۆاتسيا جاسادى.
- اقپان ايىندا دەۆالۆاتسيانىڭ العاشقى تولقىنى سوققاندا، قازاقستاندىقتار كەلىمبەتوۆتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتىپ، پيكەتتەرگە شىعا باستادى. الايدا بۇل اقىلداسقان تۇردە جاسالعان ءماجبۇرلى دەۆالۆاتسيا بولعان سوڭ، ءماسىموۆ ۇكىمەتى كەلىمبەتوۆتى ورىنتاعىندا ساقتاپ قالدى.
- سونىمەن 2015 جىلى تاعى دا تەڭگە دەۆالۆاتسياسى ورىن الدى! 20-تامىز كۇنى كەشكە ايىرباس باعامى – 255,5 بولدى. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە حالىق تەڭگەلەي اقشاسىنىڭ 35-40 پايىزىنان ايىرىلىپ قالدى. تەڭگە ەركىن اينالىم باعاسىنا شىقانعا دەيىن ن. نازارباەۆ ايتقانداي، ەكى جىلدىڭ ىشىندە ۇلتتىق قوردان $28 ملرد جۇمسالىپتى. ياعني تەڭگەنى بۇدان ەكى جىل بۇرىن ەركىن اينالىم باعامىنا جىبەرگەندە سول $28 ملرد قورجىنىمىزدا قالار ەدى.
10. قازاقستاندىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ء بىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ بەدەلى بەا تيىنعا دەيىن تۇسسە كەرەك، باق-تا قايرات كەلىمبەتوۆتىڭ ورنىنا لايىقتى كانديداتتارعا بولجامدار جاسالا باستادى.
ءتىپتى، كەلىمبەتوۆتىڭ كەلىسىمىنسىز، ونى وتستاۆكاعا جىبەرگەندەر دە بولدى. الايدا قر پرەزيدەنتىنىڭ ءوزى باستاپ، كەلىمبەتوۆكە سەنەتىنىن ايتتى (http://ult.kz/?p=790).
«ۇلتتىق بانككە سەنبەيتىندەي مەندە ەش نەگىز جوق. مەن وتكەن جولى دا ەسكەرتكەن بولاتىنمىن، قازىرگى وتكىر كەزەڭدە ءتۇرلى ارانداتۋلار، وسەك-اياڭدار، پالەقورلىقتىڭ بارلىعى پايدا اكەلمەيدى. ءبىز ولاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋىمىز كەرەك. مەن تاعى دا قازاقستان حالقىنا جاريا ەتەمىن: ءبىز ەشتەڭەنى دە جاسىرمايمىز. قيىندىقتار بولسا، حالىقپەن بىرگە كورەمىز جانە الدا تۋىندايتىن ماسەلەنى اشىق ايتامىز» دەپ توقتالعان پرەزيدەنت، قر ۇلتتىق بانكتىڭ توراعاسى تەڭگە باعامىنىڭ كۇرت اۋىتقۋىنا جول بەرمەۋ باعىتىنداعى قابىلدانىپ جاتقان شارالار جايىندا بايانداعانىن اتاپ ءوتتى.
ەگەر كەلىمبەتوۆ باسقارعان ۇلتتىق بانك قازاقستانداعى ەكونوميكالىق جاعدايلاردىڭ قيىن بولاتىنىن، قىرجىلىق قيىندىق قازاقستاندى قوس بۇيىردەن قىساتىنىن، تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋى مەن ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناشارلايتىنىن اشىق ايتقان بولسا، قالاي بولار ما ەدى؟! قىسقاسى، وسىدان ەكى ءۇش جىل بۇرىن وتستاۆكاعا كەتۋى ءتيىس كەلىمبەتوۆتى قىزمەتىنەن «كەتىرىپ» تىندىق اقىرى. تەك قانشا دەۆالۆاتسيا جاسالعانىمەن، بار سالماق، اۋرتپاشىلىق حالىقتىڭ قالتاسىنا تۇسكەنى راس.
ەستەرىڭىزدە بولسا، گريگوري مارچەنكو دا ەلباسىنىڭ سەلتيگەن سەركەلەرىنىڭ ءبىرى ەدى. گريشا كەتتى، كەلىمبەتوۆ كەلدى. كەلگەنىمەن تۇك بىتىرمەدى. اقىرى سۇيكىمسىز كەيىپىمەن كەتىپ تىندى. ەندى اقىشەۆ... جازعان قۇلدا شارشاۋ جوق، سەنىپ كورەيىك. ايتكەنمەن دە، ۇلتتىق بانك تە، ۇكىمەت تە حالىقتىڭ سەنىمىنەن شىققالى قاشان؟ دانيار مىرزا، بيلىك دەڭگەيىندە جاسالاتىن «دەۆالۆاتسيادان»، «الداپ سوعۋدان»، «الاياقتىقتان» حالىقتىڭ ابدەن قاجىعانىن ەسكەرە جۇرەرسىز...
نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى
abai.kz
