بيىل، ياعني 2016 جىلى  التايدا ءومىر سۇرگەن ايگىلى باتىر،  ءدىن قايراتكەر، ەل قورمالى، ۇلت-ازاتىق كۇرەس باسشىلارىنىڭ ءبىرى، قازاق تاريحىنداعى داڭسالى تۇلعا زۋقا قاجى ءسابيتۇلىنىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولدى.

 1866 جىلى قازاقستاننىڭ قازىرگى زايسان اۋدانى، كەندىرلىك اۋىلىندا تۋعان باتىردىڭ بيىلعى 150 جىلدىق مەرەيتويى كەڭ كولەمدە اتاپ ءوتۋ شارالارى 2015 جىلدىڭ سوڭعى شيرەگىندە باستالىپ كەتكەنىن حابارلاعان بولاتىنبىز. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، الاشتىڭ ارداگەر ۇلى 1929 جىلى سول كەزدەگى قىتاي بيلەۋشىلەرى تاراپىنان قاستاندىققا ۇشىراپ، باسى الىنعان ەدى.

ايتۋلى داتاعا وراي  باتىردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ۇيتقى بولۋىمەن تۇركيادا تۇراتىن قانداستارىمىز دا شاراعا ازىرلىك جۇمىستارىن باستاپ كەتتى.

قاڭتاردىڭ 24-جۇلدىزىندا، ىستامبۇلداعى قازاقتار كوپ قونىستانعان باعجىلار اۋدانىندا، قوجا احمەت ياسساۋي قورىنىڭ زالىنا جينالعان قاۋىم زۋقا سىندى الاش قايراتكەرىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىن وتكىزۋگە دايىندىق شارالارىن پىسىقتاپ، باتىر رۋحىنا جانە قازاقستان تاۋەلسىزدىگى جولىندا قازا تاپقان شاحيتتەر مەن الاش ارىستارىنا ارناپ «قۇران حاتىم» ءتۇسىردى.  شاراعا باتىردىڭ ۇرپاقتارىمەن قاتار قازاقتىڭ زيالىلارى مەن اقساقالدارى، اۋدان باشىلىعى، تۇركيا ۇكىمەتىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. 

شارا ماقساتى: ۇستىمىزدەگى جىلى قازاقستان، تۇركيا، گەرمانيا، فرانتسيا، اۋستريا، انگليا، قىتاي، موڭعوليا قاتارلى ەلدەرىندە قاجى زۋقا باتىردىڭ تۋعانىنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي وتەتىن ەسكە الۋ شارالارىن ۇيلەستىرۋ جانە ۇيىمداستىرۋ بارىسىن تالقىلاۋ بولدى. ايتا كەتەيىك، 2015 جىلى قاراشا، جەلتوقسان ايىندا قازاقستاننىڭ الماتى قالاسىنداعى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى مەن ەر جانىبەك قورى دا وسى ماسەلەنى تالقىلاپ، حالىقارالىق دەڭگەيدە، ءارى جوعارى دارەجەدە ۇيىمداستىرۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان بولاتىن. وسىمەن بىرگە قىتايدىڭ ءۇرىمجى قالاسىنداعى قازاق زيالىلارى باس قوسىپ، دايىندىق شارالارىن باستاپ كەتكەن ەدى. ىستامبۇلدا وتكەن جينالىس بارىسىندا باعجىلار اۋدانىنىڭ ورىنباسار اكىمى كەنان گۇلتۇرىك مىرزا ءسوز الىپ اكىمشىلىك جانە تۇرىك ۇكىمەتى تاراپىنان تۇركيادا جانە قازاقستاندا وتەتىن بارلىق شارالارعا بارىنشا قولداۋ كورسەتەتىندىكتەرىن ءبىلدىردى.

ۇيىمداستىرۋ القاسى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى جانە ەر جانىبەك قورىمەن، قر اكىمشىلىكتەرمەن، ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدارمەن، جەكە تۇلعالارمەن  بىرلەسە وتىرىپ اتاجۇرتتا دا، اتاپ ايتقاندا استانا، الماتى قالالارىندا باتىردىڭ ءومىرى مەن كۇرەسىنە ارنالعان كونفەرەنتسيالار وتكىزبەك. استانا، الماتى، ىستامبۇل، ۆەنا، ميۋنحەن، كولىن، پاريج قاتارلى قالالاردا «150 رەت قۇران حاتىم» ءتۇسىرىلىپ، قايىرىمدىلىق شارالارىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر.

سانالى عۇمىرىن ۇرپاق تاربيەلەۋگە، جەتىم-جەسىرلەر مەن پاناسىزدارعا كومەكتەسۋگە ارناعان، 1920 جىلى التايعا باسىپ كىرگەن ورىستىڭ اق پاتشا گەنەرالى باكيچەۆ ارمياسىن تويتارىپ، شەكاراداعى قازاق اۋىلدارىن قىرعىنعا ۇشىراتقان موڭعول اسكەرلەرىنە سوققى بەرگەن حالىقتىڭ قورمالى، الاشتىڭ ارداگەر ۇلى زۋقا تۋرالى 3 تاريحي رومان جازىلعانىن ايتا كەتكەن ءجون. اتاپ ايتقاندا، قاجىعۇمار شابدانۇلىنىڭ تۇرمەدە وتىرىپ جازعان «پانا» رومانى، باتىرحان قۇسبەگيننىڭ «زۋقا باتىر» جانە باياحمەت جۇمابايۇلىنىڭ «ساعىنىش» رومانى. سونىمەن بىرگە ا.مين، روستيسلاۆ پەتروۆ جازعان «چەرنىي يرتىش» تاريحي رومانىندا دا ايتىلادى.  التايدىڭ كوكتوعاي اۋدانىندا باتىرعا ارناپ ەسكەرتكىش ورناتىلسا، بايانولگەي ايماعىنىڭ ولگەي قالاسىنىڭ ورتالىق كوشەسىنە باتىردىڭ اتى بەرىلگەن. الماتى قالاسى، رايىمبەك اۋىلىندا «زۋقا باتىر اتىنداعى مەشىت-مەدىرەسە» بار.

بەيسەن احمەتۇلى

Abai.kz